KİTÂBU KISSA-I KAHRAMÂN-I KÂTİL‘İN PARİS BİBLİOTHEQUE NATİONALE (Supp. 344) NÜSHASI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Sayı: 49, 73 - 91, 21.08.2020

Bekir Direkci

https://doi.org/10.21563/sutad.857428

Öz

Bu çalışmanın amacı Kitâbu Kıssa-ı Kahramân-ı Kâtil ‘in Paris Bibliotheque Nationale (Supp. 344) Nüshası üzerine bir değerlendirme yapmaktır. Türk edebiyatına, Fars edebiyatından tercüme yoluyla kazandırılan Kahramân-nâme’nin ilk çevirisi 16. yüzyılda yapılmıştır. Mensur olarak yazılmış eser, manzum bir girişle başlamaktadır. Kahraman-name’deki olay örgüsünde; mitoloji, din, aşk, kahramanlık konuları iç içedir. Eser, Kahraman’ın merkezde olduğu ve birbirine bağlı olan birkaç olay örgüsünü içermektedir.
Eserin Paris Bibliotheque Nationale (Supp. 344) nüshasının müellifi Ebû Tâhir Mûsâ et-Tarsusî, mütercimi Firdevsî-i Rûmî Balıkesirli Orhan, müstensihi ise ‘Ali bin ‘Abdullah’tır. İstinsah tarihi 955/1548 Muharrem/Şubat-Mart olan eserin, satır sayısı 11 iken varak sayısı 261’dir. Yapılan ayrıntılı nüsha taramasında eserin; Türkiye, Fransa, Avusturya, Kazan-Tataristan, Bosna-Hersek ve Mısır’da olmak üzere toplam 23 nüshası tespit edilmiştir. Elde edilen bilgiler çerçevesinde müellif nüshasına en yakın ve en eski nüshanın Paris Bibliotheque Nationale (Supp. 344) nüshası olduğu değerlendirilmiştir. Eserin müellifi ile ilgili daha önce yapılan değerlendirmeler göz önünde bulundurulup, önceki değerlendirmeler ve elde edilen veriler ışığında eserin müellifinin Ebu Tâhir Mūsā et-Tarsusî olduğu düşünülmektedir. Ayrıca üzerinde çalıştığımız nüshanın müellif nüshası değil mütercim nüshası olduğu yargısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kitâbu Kıssa-ı Kahramân-ı Kâtil,, Kahraman-name,, Ebû Tâhir Mûsâ et-Tarsusî, Firdevsî-i Rûmî,, Balıkesirli Orhan

Kaynakça

• Akar, A. (2012). Türk dili tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Albayrak, N. (1994). Ebû Müslim Destanı. İslam ansiklopedisi (C. 10, s. 195). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Babür, Y. (2013). Firdevsi-i Rumi Süleymanname-i Kebir (6-7. Ciltler/inceleme-transkripsiyonlu metin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Bilgegil, K. (1982). Türkçe dilbilgisi. İstanbul: Dergâh Yayınevi.
• Blochet, E. (1932). Cataloque des Manuscripts Turcs, bibliotheque nationale, Paris.
• Brendemoen, B. (1980). Labiyal ünlü uyumunun gelişmesi üzerine bazı notlar, TM, XIX/1977-79, s. 223-240.
• Bulut, G. (2016). Kıssa-ı Kahraman-ı Kātil (Vr. 41-80 inceleme-metin-dizin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bulut, Y. (2009). Kıssa-i Kıran-ı Habeşi giriş-tenkitli metin-dizin (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Coşar, A. M. (2010). Eski Anadolu Türkçesi üzerinde düşünce ve yorumlar. Turkish Studies, 5 (1), 246-262. doi: 10.7827/TurkishStudies.1241.
• Demir, N. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde tasvir fiilleri. Zeynep Korkmaz armağanı (103-116). Ankara: TDK Yayınları.
• Deny, J. (1941). Türk dili grameri (Osmanlı lehçesi), (A. Ulvi Elöve, Çev.). İstanbul: Maarif Vekaleti.
• Devellioğlu, F. (1984). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (1983). Yeni tarama sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Direkci, B. (2011). Cevâhir’ül-Me’ânî. Konya: Palet Yayınları.
• Direkci, B. (2019). Tûtînâme (giriş-tenkitli metin-sözlük-tıpkıbasım). Konya: Palet Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Ergin, M. (2003). Türk dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gabain, A. Von. (1988). Eski Türkçesinin grameri (M. Akalın, Çev.). Ankara: TDK Yayınları.
• Gülsevin, G. & Boz, E. (2004). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Günbattı, H. (1998). Kahramân-Nâme (inceleme-metin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Malatya Üniversitesi, Malatya.
• İpek, İ. (2018). Paris Bibliotheque Nationale Supp. Turc. 344’te kayıtlı bir Kahramân-Nâme örneği: Kıssa-i Kahramân-ı Kâtil (inceleme-metin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Kahramân-Nâme (t.y.). http://www.yazmalar.gov.tr. Erişim tarihi: 10.11.2018/01.05.2020.
• Kahramân-Nâme (t.y.). https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10318633d.r=kahraman?rk=21459;2. Erişim tarihi: 26.03.2019.
• Karahisarlı, M. B. (1032). Şemsüddin, Ahterî-i Kebîr, İstanbul.
• Kâtip Çelebi. (1360-1362/1941-1943). Keşfü’z-zünûn (C. I-II) (Nşr. Şerafettin-Yaltkaya-Kilisli Rıfat Bilge). İstanbul.
• Kavruk, H. (1998). Eski Türk edebiyatında mensur hikâyeler. İstanbul: MEB Yayınları.
• Kızgınçelik, S. (2019). Kıssa-ı Kahraman-ı Kātil (Vr.1-40 inceleme-metin-dizin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Köktekin, K. (2008). Eski Anadolu Türkçesi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Menzel, T. (1964). Kahramân-nâme. İslam ansiklopedisi (C. 6, s. 88-89) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Muallim, N. (1987). Lugat-i Nâcî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Ölker, G. & Duyar H. (2013). Se-Zebân/Şeyh Ahmed-i Antakî, Konya: Palet Yayınları.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Redhouse, S. J. W. (1996). A Turkish and English lexison, Beirut.
• Steingass, F. (1998). Persian-English dictionary, Beirut.
• Şahin, H. (2003). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şemseddin, S. (2020). Kâmûs-ı Türkî (H. Duyar & M. Gülmez, Haz.). Konya: Palet Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi (XV. Yüzyıl). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Yastı, M. (2016). Kitāb-ı tafṣīl-i ṭarīḳi’l-muḳarrebīn ve sebīli’l-müttebi‘īn. Konya: Palet Yayınları.
• Yastı M., Direkci B., Gülmez M. & Duyar H. (2020). Fağfûr-nâme, Fağfûr-şâh ile Mâh-perî, inceleme, metin, sözlük, ekler dizini, tıpkıbasım. Konya: Palet Yayınları.
• Yavuz, O. (1991). Türkçede kapalı e. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 6, 271-306.
• Yümni, M. E. (2014). Tercüme-i Kahraman Katil (İ. Toprak, Haz.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.