MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN MECLİS AÇIŞ KONUŞMALARINDA “MİLLİ İRADE” KAVRAMINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ (1923-1938)

Yıl 2020, Sayı: 49, 347 - 358, 21.08.2020

Fuat Uçar

https://doi.org/10.21563/sutad.857502

Öz

Milli irade kavramı demokrasilerin en temel ilkelerinden birisidir. Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele’nin başından itibaren milli egemenlik ilkesini benimsemiş ve uygulama çabası içerisinde olmuştur. Bu yönüyle Mustafa Kemal Paşa her yasama döneminde yapmış olduğu Meclis açış konuşmalarında, diğer konuların yanında milli irade üzerinde önemle durmuştur. Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis açış konuşmalarında üzerinde önemle durduğu hususlardan birisi de, Meclis ve Cumhuriyet kavramları olmuştur. Bu yönüyle Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis açış konuşmalarında Meclis ve Cumhuriyet kavramları ile milli irade, milletin hâkimiyeti ya da milli egemenlik kavramları arasındaki ilişkisine vurgu yaptığı görülmektedir. Mustafa Kemal Paşa bu şekilde milli iradeyi ulusal bir “güç kaynağı” olarak görmüş ve önemsemiştir. Ayrıca Mustafa Kemal Paşa devlet idaresinde parlamenter rejimin önemini de vurgulamış olduğu Meclis açış konuşmalarında, özellikle milli irade kavramına yönelik değerlendirmelerde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Milli İrade, Milli Egemenlik, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Mustafa Kemal Paşa

Kaynakça

• Akandere, O. (2002). Millî mücadelenin başlarında Mustafa Kemal Paşada sine-i millet düşüncesi ile askerlikten istifası öncesi ve sonrası kendisine gösterilen bağlılıklar.
• Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (11), 248-309. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258214.
• Akandere, O. (2005). Atatürk’ün seçim yolu ile üstlendiği vazifeler. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni açış konuşmaları (1987). Ankara: TBMM Kültür Sanat ve Kurulu Yay.
• Ata, F. (2008). Atatürk’ün millî hâkimiyet anlayışı ve bunun yansımaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 81-88. Erişim adresi: http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/356/338.
• Bayar, C. (1986). Başvekilim Adnan Menderes. (İ. Bozdağ, Der.). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yay.
• Çanak, İ. (2013). Atatürk’ün Meclis açış konuşmalarının muhteva analizi metoduyla İncelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Demirel, T. (2017). Adalet Partisi ideoloji ve politika, İstanbul: İletişim Yay.
• Eraslan, C. (2003). Yakın Türk düşüncesinde halkçılık ve Atatürk. İstanbul: Kum Saati Yay.
• Eyüboğlu, S. (2016). Mavi ve kara. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Gawrych, G. W. (2014). Genç Atatürk. (G. Ç. Güven, Çev.). İstanbul: Doğan Kitap.
• Güneş, İ. (2009). Birinci TBMM’nin düşünce yapısı (1920-1923). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Güven, C. (2016). Anayasalar, kanunlar ve TBMM kararları (1876-2016). Konya: Eğitim Yay.
• Karatepe, Ş. (2017). Darbeler ve anayasalar, Ankara: Binyıl Yay.
• Mango, A. (2000, Atatürk. (F. Doruker, Çev.). İstanbul: Yeni Bin Yıl Sabah Kitapları.
• Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi açılış konuşmaları. (t.y.). https://www.tbmm.gov.tr/tarihce/ataturk_konusma/ataturk.htm. Erişim tarihi: 29.07.2020.
• Özbudun, E. (2008). 1921 anayasası, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• Parla, T. (1997). Türkiye’nin siyasal kültürünün resmi kaynakları: Atatürk’ün söylev ve demeçleri (C. 2). İstanbul: İletişim Yay.
• Sevinç, M. & Demirkent, D. (2017). Kuruluşun ihmal edilmiş istisnası 1921 Anayasası ve tutanakları. İstanbul: İletişim Yay.
• Tanör, B. (2017). Osmanlı - Türk anayasal gelişmeleri. İstanbul: YKY Yay.
• Tunaya, T. Z. (1964). Devrim hareketleri içinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul: Baha Matbaası.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’de siyasal gelişmeler (1876-1938): Kanun-ı Esasi ve Meşrutiyet dönemi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1920). devre: 1, cilt: 1, İçtima: 2.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1923a). devre: 2, cilt: 1, içtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1923b). devre: 2, cilt: 1, içtima: 3.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1923c). devre: 2, cilt: 3, içtima: 43.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1924a). devre: 2, cilt: 7, İçtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1924b). devre: 2, cilt: 7, İçtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1924c). devre: 2, cilt: 10, İçtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1925). devre: 2, cilt: 19, içtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1926). devre: 2, cilt: 27, içtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1927). devre: 3, cilt: 1, içtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1928). devre: 3, cilt: 5, içtima: 2.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1929). devre: 3, cilt: 13, içtima: 3.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1930). devre: 3, cilt: 22, içtima: 4.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1931a). devre: 4, cilt: 1, içtima: fevkalâde.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1931b). devre: 4, cilt: 4, içtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1932). devre: 4, cilt: 10, içtima: 2.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1933). devre: 4, cilt: 18, içtima: 3.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1934). devre: 4, cilt: 25, içtima: 4.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1935a) devre: 5, cilt: 1, içtima: fevkalâde.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1935b). devre: 5, cilt: 6, içtima: 1.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1936). devre: 5, cilt: 13, içtima: 2.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1937). devre: 5, cilt: 20, içtima: 3.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi). (1938). devre: 5, cilt: 27, içtima: 4.
• Tunçay, M. (2012). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek-parti yönetimi’nin kurulması 1923-1931. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Turan, R. (1995). Milli irade ve Amasya mülakatı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XI(31), 287-293. Erişim adresi: https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Refik- TURAN-Mill%c3%ae-%c4%b0dare-ve-Amasya-M%c3%bclak%c3%a2t%c4%b1.pdf.
• Özakman, T. (2005). 1881-1938 Atatürk, kurtuluş savaşı ve Cumhuriyet kronolojisi. Ankara: Bilgi Yay.
• Şenel, A. (1995). Siyasal düşünceler tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yay. Uran, H. (2017). Meşrutiyet, tek parti, çok parti hatıralarım (1908-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.