RAYMOND WILLIAMS’IN “HİS YAPILARI” KAVRAMI VE BU KAVRAM PERSPEKTİFİNDE XIX. ASIR TÜRK EDEBİYATI TARİHİ

Yıl 2020, Sayı: 50, 229 - 249, 21.12.2020

Ahmet Ferhat Özkan

https://doi.org/10.21563/sutad.860834

Öz

“His yapıları”, edebiyat ve kültür eleştirmeni Raymond Williams’ın kültür kuramında anahtar kavramlar arasında yer alır. Williams, kendisini en çok dönemin edebî eserlerinde gösterdiğini söylediği his yapılarını bazı eserlerinde açıklamaya çalışmış bazılarında ise doğrudan eleştirilerinde kullanmıştır. His yapıları, Williams’a göre “dünya görüşü” veya “ideoloji” kavramlarına benzemekle birlikte, bu ikisinin ifade ettiklerinde eksik kalan nitelikleri de kapsar. Bu nedenle, aralarında Terry Eagleton’ın da olduğu eleştirmenler tarafından da karmaşık ve soyut bulunan bu kavramın doğrudan tanımını vermektense kavramın Williams’ın metinlerindeki seyrini izlemek daha yararlı sonuçlar verecektir. Bu sonuçlardan biri de, açık bir tanımdan mahrum olmasına rağmen his yapılarının Türk edebiyatı tarihçiliğine ve eleştirisine dair sunduğu imkânlar olduğu, fakat bu imkânların ancak Williams’ınkine benzer bir eleştiri tarzı ve bütünlüklü bir bakış zemininde mümkün olduğu gerçeğidir. Bu bağlamda, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın edebiyat tarihçiliğinin; kültür (medeniyet) kavramlarına bakışı ve edebî eseri belirli toplumsal süreçlerin de ürünü olarak görmesi bakımından Williams’ın görüşleriyle benzer nitelikleri olduğu gözlemlenmiştir. Tanpınar’ın tespitlerinin ve Williams’ın “his yapıları” kavramının, özellikle üç noktada kesiştiği görülmüştür: Nesil fikri, yeni türlerin ortaya çıkışı ve duygu. Bu çalışmada, Raymond Williams’ın “his yapıları” kavramının tarihçesi ve tanımları verildikten sonra bu kesişim noktalarına değinilecek ve XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde “his yapıları” ile örtüşen noktalar incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Raymond Williams, Ahmet Hamdi Tanpınar, His Yapıları, 19. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Alptekin, T. (2001). Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir kültür, bir insan. İstanbul: İletişim.
• Çelebi, A. H. (2008). XIX. asır Türk edebiyatı tarihi. A. Uçman ve H. İnci (Haz.), Bir Gül Bu Karanlıklarda içinde (ss. 58–61). İstanbul.
• Eagleton, T. (2014). Marksizm ve edebiyat eleştirisi. (U. Özmakas, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Eagleton, T. (2018). Eleştiri ve ideoloji. (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Filmer, P. (2003). Structures of feeling and socio-cultural formations: The significance of literature and experience to Raymond Williams’s sociology of culture. British Journal of Sociology, 54(2), 199–219. doi:10.1080/0007131032000080203.
• Kanwar, A. S. (2018). Social scientist Raymond Williams and the English novel, Asha S . kanwar published by : Social Scientist Stable URL : https://www.jstor.org/stable/3517297 Raymond Williams and the English Novel. Social Scientist, 16(5), 46–58.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Ötüken.
• Macey, D. (2001). The Penguin dictionary of critical theory. London: Penguin.
• Ngai, S. (2005). Ugly feelings. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
• Önal, M. (2007). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “XIX asır Türk edebiyatı tarihi” hakkında bir inceleme. Türkbilig, (14), 143–167.
• Özgül, M. K. (2002). Edib Tanpınar’dan edebiyat tarihçisi Tanpınar’a. Hece, (61), 99–113.
• Özkan, A. F. (2019). Türk romanında duygular (1872-1901) (Yayımlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Polat, N. H. (2002). Türk edebiyatı tarihçiliği çalışmalarının neresindeyiz? Beşinci Türk kültürü uluslararası bilgi şöleni, Ankara. http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI TURK EDEBIYATI/14.php adresinden erişildi.
• Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat üzerine makaleler. Z. Kerman (Haz.), İstanbul: Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2008). XIX. Asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: YKY.
• Turner, G. (2016). İngiliz kültürel çalışmaları. (D. Özçetin ve B. Özçetin, Çev.). Ankara: Heretik.
• Williams, R. (1965). The Long revolution. London: Penguin.
• Williams, R. (1990). Marksizm ve edebiyat. (E. Tarım, Çev.). İstanbul: Adam.
• Williams, R. (2013a). The English novel from Dickens to Lawrence. London: Vintage.
• Williams, R. (2013b). Kültür ve materyalizm. (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Sel.
• Williams, R. (2016). Anahtar sözcükler: kültür ve toplumun sözvarlığı. (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: İstanbul.
• Williams, R. (2017). Kültür ve toplum. (U. Kocabaşoğlu, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Williams, R. (2018). Modern trajesi. (B. Özgür, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Williams, R. & Orrom, M. (1954). Preface to film. London: Film Drama Limited.