DÜNYA VE OSMANLI KAMUOYUNDA 1911 TÜRKİSTAN DEPREMİ

Yıl 2021, Sayı: 51, 29 - 50, 30.04.2021

Hüseyin Yılmaz Zafer Atar

https://doi.org/10.21563/sutad.984611

Öz

3 Ocak 1911’de Türkistan’da meydana gelen deprem tarihi kayıtlara göre bölgede yaşanan en şiddetli depremlerden birisidir. 8,2 büyüklüğündeki deprem bölgede büyük hasara neden oldu. Onlarca yerleşim yeri depremden etkilenirken birçok bina ya yıkıldı ya da depremden hasar gördü. Deprem onlarca insanın hayatına mal olurken arkasında da binlerce de yaralı bıraktı. Depremin bölgede bıraktığı bu etki hem dünya basınında hem de Osmanlı basınında kendisine yer buldu. Dünya basınından elde edilen bilgiler dâhilinde ilk başta Osmanlı kamuoyuna bilgi veren gazete ve dergiler için mesele kısa süre sonrasında haber değerini kaybetti. Buna karşılık Sırat-ı Müstakim Mecmuası depreme dair haberleri sürekli sütunlarına taşımakta ve Osmanlı kamuoyunu meseleye karşı duyarlı olmaya davet ederek depremzedeler için kendi imkânları ile bir yardım kampanyası başlattı. Diğer taraftan depremzedeler için Bab-ı Meşihat’te bir İane Komisyonu kurulmuş ve devlet eli ile de bir yardım kampanyası başlatılarak bölgenin gerekli ihtiyaçları karşılanmaya çalışıldı

Anahtar Kelimeler

1911, Türkistan, Deprem, Yardım Kampanyası, Osmanlı Kamuoyu

1911 TURKESTAN EARTHQUAKE IN WORLD AND OTTOMAN PUBLIC OPINION

Öz

The earthquake that occurred in Turkistan on 3 January 1911 was one of the most severe earthquakes in the region according to historical records. The 8.2-magnitude earthquake caused extensive damage in the region. Dozens of settlements were affected by the earthquake, while many buildings were either destroyed or damaged by the earthquake. The earthquake cost dozens of lives and left thousands injured. This affect left by the earthquake in the region appeared in both the World Press and the Ottoman press. The issue soon lost its news value for newspapers and magazines that initially provided information to the Ottoman public in the context of information obtained from the World Press. On the other hand, Journal of Sırat-ı Müstakim published the news about the earthquake in its columns constantly and invited the Ottoman public to be sensitive to the issue and started a relief campaign for the earthquake victims with its own means. On the other hand, an Aid Commission was established in Bab-ı Meşhihat for the earthquake victims and a relief campaign was started with the help of the government to meet the necessary needs of the region.

Anahtar Kelimeler

1911, Turkestan, Earthquake, Relief Campaign, Ottoman Public Opinion

Kaynakça

• Alpargu, M. (2008). Osmanlı devleti’nin Türkistan politikası. M. Bıyıklı (Ed.), Türk Dış Politikası, Osmanlı Dönemi içinde (C. I, s. 33-52). İstanbul: Gökkubbe.
• Belgelerle Osmanlı-Türkistan ilişkileri (XVI.-XX. Yüzyıllar), (2005), Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Budak, M. (1987). Osmanlı-Özbek siyasi münasebetleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çetin, A. (1998), Hikmet. İslâm ansiklopedisi (C. 17, s. 519-520). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dayanç, M. (2007). Balıkesir ile Türkistan’da deprem ve Tevfik Fikret’e sitem. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 123-140.
• Delvaux, D. & vd. (2001). Landslides and surface breaks of the 1911 Ms 8.2 kemin earthquake (Kyrgyzstan). Russian Geology and Geophysics. 42(10), 1583-1592.
• Erol, M. (2018). Bir sözlü tarih metni olarak kıssa-i zelzele ve konusunun Anadolu basınına yansıması. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 25-38.
• Grassi, F. L. (2014). Bir başka boğazdan: Messina depreminin İstanbul’daki yankısı. Türk-İtalyan ilişkilerinin az bilinenleri (Sadriye Güneş, Çev.). İstanbul: Tarihçi Kitapevi, s. 63-79.
• Hanioğlu, Ş. (2012). Türkçülük. İslâm ansiklopedisi (C. 41, s. 551-555). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kapıcı, Ö. (2006). Tanzimat yolunda bir Osmanlı Mehmed Said Pertev paşa (1785-1737) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Karadağ Çınar, G. (2011). Safevî-Özbek siyasi ilişkileri ve Osmanlı’nın tesiri (1524-1630) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Kılıç, R. (1999). Osmanlı-Özbek siyasi ilişkileri (1530-1555). Türk Kültürü, XXXVII(437), 523-534, doi: 10.33206/mjss.523155 %U 10.33206/mjss.523155.
• Kulikova, G. & vd. (2015). Source process of the 1911 M8.0 chon-kemin earthquake: investigation results by analogue seismic records. Geophysical Journal International, 201, 1891-1911. doi: 10.1093/gji/ggv091.
• Kutlu, S. (2007). Milliyetçilik ve emperyalizm yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı devleti. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Landau, J. M. (1995). Pan-Turkism, from ırredentism to cooperation. Indiana: Indiana University Press.
• Macit, A. (2016). Şeybani Özbek hanlığı, siyasi, idari, askeri ve iktisadi yapı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Mustafa, A. & Akçura Y. & Sati, A. H. (Haz.). (1327). Türkistan felâketzedeganı menfaatine verilen konferansın zaptıdır. İstanbul: Kırım Talebe Cemiyeti, Şirket-i Tabiyye. Milli Kütüphane. Nadir Eserler: EHT 1955 A 594.
• Özger, Y. (2019). 1894 İstanbul depreminden İzmit’te afet ve kriz yönetimi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 65, 333-346. doi: doi.org/10.14222/Turkiyat4139
• Presto, J. (2011). The aesthetics of disaster: blok, Messina, and the decadent sublime. Slavic Review, LXX(3), 569-590, doi: 10.5612/slavicreview.70.3.0569.
• Report: earthquake science and Hazard in central Asia, conference summary. Overseas Development Institute (Kasım 2016). Londra: NATO Science Series: IV Earth and Environmental Sciences 13, p. 147-160.
• Saray, M. (2017). Rus işgali devrinde Osmanlı devleti ile Türkistan hanlıkları arasındaki siyasi münasebetler (1775-1875). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sarınay, Y. (2012). Turan. İslâm ansiklopedisi, (C. 41, s. 407-408.) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,
• Türe, İ. (Haz.). (2015-2016). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e yakın tarihimizin belgesi 1908-1925 Sebilürreşad mecmuası (C. V-VI). İstanbul: Bağcılar Belediyesi.
• Ürekli, F. & Gündoğdu, R. & Önal, E. F. (2018). Osmanlı arşiv belgelerinde İstanbul’da afetler. İstanbul: AFAD.
• Yeşil, F. (2012). III. Selim devri siyasi literatürüne bir katkı: yeni bir layiha üzerine notlar. Belleten, 76(275), 75-146.