BAĞDAT VALİSİ AHMED PAŞA’NIN MUHALLEFATI (1692-1694)

Yıl 2021, Sayı: 52, 213 - 237, 23.08.2021

Merve Karaçay Türkal

https://doi.org/10.21563/sutad.986514

Cited By: 4

Öz

Çalışmanın konusu, 1692-1694 yılları arasında Bağdat’ta valilik yapan Ahmed Paşa’nın hayatı ve ona ait muhallefat defterinin çevirisi ile değerlendirmesinden oluşmaktadır. Çalışmanın amacı, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ekonomik ve sosyal hayatına dair yapılan bilimsel çalışmalara katkı sunmaktır. Osmanlı Devleti’nin tarihi vesikaları arasında bulunan ve önemli bir yere sahip olan muhallefat defterleri, dönemin sosyo-ekonomik yapısının aydınlatılmasına olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda bu kişilere ait muhallefat defterleri, ait oldukları bireylerin servetleriyle ilgili bilgi verdiğinden biyografi çalışmaları açısından da büyük bir öneme sahiptir.
Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivinde, BOA, D.BŞM. MHF. d., 12374, BOA, D.BŞM. MHF. d., 12375 ve BOA, D.BŞM. MHF. d., 12377, numaralarda kayıtlı bulunan ve Ahmed Paşa’ya ait olan üç ayrı defterin çevirisi yapılarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu makale Giriş, Ahmed Paşa’nın Hayatı ve Ahmed Paşa’nın Muhallefatı olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Deftere kayıtlı eşyalarından yola çıkarak, 17. yüzyılın son çeyreğinde Bağdat’ta valilik görevini yerine getiren bir Osmanlı paşasının servetinin değerine dair tespitlerde bulunmaya çalışılmıştır. Tespit edilen bulgulardan hareketle Paşa’nın statüsüne, zevklerine, tercihlerine kısacası sosyal hayatına dair çıkarsamalarda bulunulmuştur.
Böylece Osmanlı eyaletinde görev alan bir valinin gündelik hayatta kullandığı eşyalarının yanı sıra okuduğu kitaplarının, sahip olduğu servetinin çeşitliliğinin, giyim-kuşamının, ev eşyası ve döşemelerinin ve savaş araç-gereçlerinin panoraması sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bağdat Valisi Ahmed Paşa, Muhallefat, Tereke, Müsadere

THE INHERITANCE OF BAGHDAD GOVERNOR AHMED PASHA (1692-1694)

Öz

The subject of the study consists of the life of Ahmed Pasha, who served as the governor in Baghdad between 1692-1694, and the translation and evaluation of his inheritance book.
Inheritance notebooks, which are among the historical documents of the Ottoman Empire and have an important position, enable to enlighten the socio-economic structure of the period. At the same time, inheritance notebooks belonging to these people are of great importance in terms of biography studies, as they provide information about the wealth of the individuals they belong to.
The aim of the study is to contribute to the scientific studies on the economic and social life of the Ottoman Empire in the 17th century.
Presidency of State Archives BOA in the Ottoman Archives D.BŞM. MHF. d., 12374, BOA, D.BŞM. MHF. d., 12375 and BOA, D.BŞM. MHF. d., 12377 registered with the numbers three separate notebooks belonging to Ahmed Pasha were translated and evaluated. This article consists of three parts: Introduction, Life of Ahmed Pasha and Inheritance of Ahmed Pasha.
Based on his belongings recorded in the book, it was tried to determine the value of the wealth of an Ottoman pasha who fulfilled his duty as a governor in Baghdad in the last quarter of the 17th century. Depending on the findings determined, inferences were made about the status, tastes, preferences, in short, his social life of Pasha.
Thus, besides the daily life belongings of a governor serving in the Ottoman state, a panorama of the books he read, the variety of his wealth, his clothing, household items and furnishings and war equipment is presented.

Anahtar Kelimeler

Khwarezm Turkish, morphology, word formation, nominalization suffixes,

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, Devlet Arşivleri Başkanlığı, (BOA), Bâb-ı Defteri/Başmuhasebe Kalemi/Muhallefat Halifeliği Defterleri (BOA.D.BŞM.MHF.d).
• BOA, Babı Asafi (A), Divanı Hümayun Kalemi Mühimme Defterleri (DVNSMHM.d), 104/218.
• BOA, A. DVNSMHM.d., 104/214, 215, 216, 225, 226, 227, 474, 475, 476, 704, 768, 948, 949, 950, 951, 971.
• Akyılmaz, S. G. (2008). Osmanlı Devleti’nde yönetici sınıf açısından müsadere uygulaması. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 389-420.
• Alkan, N. G. (2012). Müsaderenin sosyal ve ekonomik bir analizi: 18. yüzyıl sonlarında Bursa’da yapılan müsadereler. Belleten, 76(277), 793-815.
• Anonim Osmanlı Tarihi (1099- 1116/1688-1704). (2000). (A. Özcan, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Barbir, K. K. (2012). Bir Osmanlılık emaresi: Osmanlı görevlilerinin mülklerinin müsadere edilmesi. B. Tezcan & K. K. Barbir (Der.), Z. N. Yelçe (Çev.) Osmanlı dünyasında kimlik ve kimlik oluşumu (s. 163-174). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• Barkan, Ö. L. (1966). Edirne askerî kassamı’na âit tereke defterleri (1545-1659). Belgeler, 3(5-6), 1-479.
• Başarır, Ö. (2011). Statü-servet ilişkisi üzerine bir değerlendirme. History Studies, 3(3), 49-67.
• Bozkurt, F. (2013). Osmanlı dönemi tereke defterleri ve tereke çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 11(22), 193-229.
• Cezar, Y. (1977), Bir A’yanın Muhallefatı, Belleten 41(161), 41-78.
• Çadırcı M. (1986), Hüseyin Avni Paşa’nın terekesi, TTK Belgeler Serisi, 11(15), 145-164.
• Dağlı, B. (2007). Kelime kazanımı üzerinde bir araştırma: Kıyafet ve kumaş adları örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Erişim adresi: file:///C:/Users/User/Downloads/210265.pdf
• Defterdâr Sarı Mehmed Paşa, (1995). Zübde-i vekayiât (Tahlîl ve Metin (1066-1116/1656-1704) (A. Özcan Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Fekete L. (1979). XVI. yüzyılda taşralı bir Türk efendisinin evi, M. T. Gökbilgin (Çev). 43(170), 456-480.
• Gök İ. & Kırca İ. (2016). 103 numaralı mühimme defteri (H.1102-1107/M. 1691-1695), İstanbul: Çamlıca Yay.
• Gök, İ . (2020). Diyarbekir Valisi Hüseyin Paşa-zade Sarı Mustafa Paşa'nın hayatı ve muhallefatı. Hazine-i Evrak Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi 2, 23-57.
• Gök, İ . (2020). Erzurum Valısı Kara Mustafa Paşa’nın hayatı ve muhallefatı. A. Çatalcalı (Ed.), Sosyal ve beşeri bilimlerde araştırma ve değerlendirmeler içinde, (C. 2, s. 461-511), Ankara: Gece Kitaplığı.
• Karaçay Türkal, N. Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, zeyl-i fezleke, (1065-22 Ca.1106 / 1654-7 Şubat 1695) (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Karataş, M. (2006). 18-19. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde bazı müsâdere uygulamaları. OTAM, 19, 219-237.
• Nazmî-zâde Murtezâ, (2014). Gülşen-i hulefâ, Bağdâd tarihi (762-1717) (M. Karataş Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Öztürk, S. (1995). Askeri Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil), İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Öğün, T. (1999). Osmanlı Devleti'nde müsadere uygulamaları. Osmanlı, 6, 371-383.
• Özcan, T. (2005). Muhallefat, İslam ansiklopedisi (C. 30, s. 406-407). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Öztürk T. (2008). Trabzon Valisi Vezir Abdurrahman Paşa’nın muhallefatı (1728-1730), The Journal of Turkish Cultural Studies, 18, s. 9-50.
• Öztürk T. (2016). Trabzon Valisi Üçüncüoğlu Ömer Paşa'nın (1739-1742) kitap kültürü. Osmanlı
• Raşid Mehmed Efendi ve Çelebizade İsmâil Asım Efendi, (2013). Târîh-i Raşid ve zeyli (A. Özcan vd. Haz.). I, İstanbul: Klasik Yayınları.
• sosyal ve ekonomik tarihi Prof. Dr. Yılmaz Kurt armağanı içinde (C. 2, s. 212-235). Ankara: Akçağ Yay.
• Taşkın, O. (2019). Sultan I. Abdülhamid’in adamı Karavezir Seyyid Mehmed Paşa’nın hayatı ve muhallefatı, Tarih ve Gelecek Dergisi, 5(3), 546-571.
• Taşkın O. ve E. KIRCA, Pargalı İbrahim Paşa’nın müsadere olunan muhallefatı ve mal varlığına ait kayıtlar, History Studies, 13(3), s. 1009-1036.
• Telci, C. (2007). Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyılda muhallefat ve müsadere süreci. Tarih İncelemeleri Dergisi, 22(2), 145-166.
• Telci, C. (2007). Turgutlu Voyvodası Seyfi-zade es-Seyyid Halil Ağa’nın 1791 senesinde müsadere edilen muhallefatı, Tarih İncelemeleri Dergisi, 22(1), 173-216.
• Tomar C. (2006). Muhallefat, İslam ansiklopedisi (C. 32, s. 65-67). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Ünal, M. A. (1987). Osmanlı İmparatorluğunda müsadere. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 49, 95-112.
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu tarihi N. Epçeli Çev.). V. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.