İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ AYDINLARINDAN M. ZEKERİYA (SERTEL)’İN KADIN MESELESİ ÜZERİNE GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, Sayı: 53, 397 - 414, 17.12.2021

Serdar Kara , Necmi Uyanık

https://doi.org/10.21563/sutad.1052637

Öz

23 Temmuz 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle birlikte İkinci Kuşak Jön Türk Hareketi uzun zamandır hedefledikleri siyasi inkılabı tamamladıklarına inanmışlardı. Sıra daha çetrefilli bir değişim dönüşüm sürecini içeren “İçtimai İnkılaba” gelmişti. İttihat ve Terakki Cemiyetinin güçlü olduğu Selanik’te oluşan “Yeni Hayat” çevresi bu toplumsal devrimi gerçekleştirmek üzere çıkardıkları yayınlarda çeşitli konuları işlemeye başlamışlardı. Bunlardan birisi sosyal inkılabın önemli bir parçası olarak gördükleri kadın meselesiydi. Selanik’teki Yeni Hayat çevresi içerisinde yer alan ve yazılarıyla içtimai inkılaba yön vermeye çalışan isimlerden birisi de M. Zekeriya idi. Sonraki yıllarda M. Zekeriya Sertel olarak Türk basın tarihinin önemli isimlerinden birisi haline gelecek olan M. Zekeriya, Yeni Felsefe Mecmuası, Hayat ve Şebab adlı çalışmalarında kadın meselesine değinmiştir. M. Zekeriya, dönemin Türk düşünce dünyasına büyük etkileri olan Fransız sosyolog Emile Durkheim’ın etkisiyle bu meseleye organizmacı bir bakış açısıyla yaklaşmıştır. Kadın meselesini kendi başına bir problem olarak sınırlandırmamış, bu meselenin doğrudan milletin geleceğiyle ilgili olduğunu önemle vurgulamıştır.

Anahtar Kelimeler

M. Zekeriya (Sertel), Kadın, Feminizm, İkinci Meşrutiyet Dönemi, Organizmacılık, New Life, M. Zekeriya (Sertel), Kadın, Feminizm, İkinci Meşrutiyet Dönemi, Organizmacılık, New Life

THOUGHTS OF M. ZEKERİYA (SERTEL), ONE OF THE INTELLECTUALS OF THE SECOND CONSTITUTIONAL ERA, ON THE WOMEN PROBLEM

Öz

After 1908 revolution, the Second Generation of Young Turks Movement believed that political revolution was achieved. It was time for “Social Revolution” including a more complicated process of change and transformation. “Yeni Hayat” (New Life) Circle in Thessaloniki where Union and Progress Committee was strong started to work in their publications a lot of problems for this social revolution. One of them was the issue of women. M. Zekeriya (Sertel) was in “Yeni Hayat” Circle in Thessaloniki. He tried to give direction to social revolution with his writings. M. Zekeriya touched the women issue in his publications Yeni Felsefe Mecmuası and Hayat ve Şebab. He handled the women issue in organicist perspective under the influence of the French sociologist Emile Durkheim, who had a great influence on the Turkish intellectual life of this period. He emphasized that the issue of women were directly related to the nation’s future.

Anahtar Kelimeler

M. Zekeriya (Sertel), Woman, Feminism, the Second Constitutional Period, Organicism, New Life, M. Zekeriya (Sertel), Woman, Feminism, the Second Constitutional Period, Organicism, New Life

Kaynakça

• Başmuharririn Köşesi (Ekim 1924). Resimli ay, 1 (9), 45-46.
• Akşin, S. (2000). Siyasal tarih (1908-1923). S. Akşin (Yay. Yön.), Türkiye Tarihi 4, Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde (s. 27-127). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Akyüz, Y. (1999). Türk eğitim tarihi, başlangıçtan 1999’a. İstanbul: Alfa Yayın.
• Alkan, M. Ö. (1992). Laik bir ideolojinin doğuşu ya da II. Meşrutiyet’te Türkçülüğün toplumsal ideolojisi: Yeni hayat ve Yeni felsefe mecmuası. Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan içinde (s. 377-407). İstanbul: İstanbul Barosu Yayını.
• Berkes, N. (2010). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berktay, F. (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e feminizm. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi düşünce, Cumhuriyete devreden düşünce mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in birikimi içinde (s. 348- 361). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berktay, F. (2016). Osmanlı-Türk modernleşmesinin cinsiyeti. H. Ertin & M. İ. Özekmekçi (Ed.), Nuran Yıldırım Armağan Kitabı, Tıp Tarihinin Peşinde Bir Ömür içinde (s. 445-470). İstanbul: BETİM.
• Ertuna Biçer, B. (2010). Sabiha Sertel’de kadın sorunu ve ideolojik duruş. biyografya 9 Sabiha Sertel içinde (s. 23-152). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ergin, O. (1977). Türk maarif tarihi (C. 3-4). İstanbul: Eser Matbaası.
• Kara, S. (2021). Muhalif bir gazeteci yazar olarak Zekeriya Sertel (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Koloğlu, O. (2015). Osmanlıdan 21. yüzyıla basın tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Keçeci Kurt, S. (2015). II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı kadın dergilerinde aile ve evlilik algısı. Belleten, 79(286), 1073-1098.
• [M. Zekeriya] (12 Eylül 1911). Feminizm korkuları – kızların düşünceleri. Yeni Felsefe Mecmuası, 2, 22-24.
• M. Zekeriya (28 Eylül 1911). Feminizm korkuları – kızların düşünceleri 2. Yeni Felsefe Mecmuası, 3, 21-24.
• M. Zekeriya (13 Ekim 1911). Ayıp ne demektir?. Yeni Felsefe Mecmuası, 4, 16-20.
• M. Zekeriya (1 Kasım 1911). Yirminci asırda Türk kızları ve Türk kadınları. Yeni Felsefe Mecmuası, 6, 15-20.
• Mutlu, B. (2018). Tek ateşten gömlek, iki ayrı coğrafya: ateşten gömlek ve zeynep romanlarında vatanın temsili olarak kadın. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 7(2), 684-694. doi: 10.15869/itobiad.390593.
• Nebizade Ahmed Hamdi & M. Zekeriya (28 Ağustos 1911). Karilerimize. Yeni Felsefe Mecmuası, 1, Ön İç Kapak.
• Nebizade Ahmed Hamdi & M. Zekeriya (1911). Hayat ve şebab. Selanik: Rumeli Matbaası.
• Özküralpli, İ. (2013). Bir desideratum olarak vatan kavramının tanzimat dönemi erkeklik kavramının inşasındaki rolü. Fe Dergi, 5(1), 32-42. doi: 10.1501/Fe0001_0000000083.
• Sertel, M. Z. (1968). Hatırladıklarım. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Sertel, S. (1987). Roman gibi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Sertel, Y. (2002). Babam gazeteci Zekeriya Sertel, susmayan adam. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Sertel, Y. (2001). Annem Sabiha Sertel kimdi, neler yazdı. İstanbul: Belge Yayınları.
• Toprak, Z. (2017). Türkiye’de yeni hayat inkılap ve travma 1908-1928. İstanbul: Doğan Kitap.
• Toprak, Z. (Mart 1998). Sabiha (Zekeriya) Sertel ve Türk Feminizmi. Tarih ve Toplum, 9(51), 7-14.
• Toprak, Z. (Bahar 1977). II. Meşrutiyet’te solidarist düşünce: Halkçılık. Toplum ve Bilim, 1, 92-123.
• Topuz, H. (2015). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tunaya, T. Z. (1995). Türkiye’de siyasi partiler 1859-1952. İstanbul: Arba Yayınları.
• Tütengil, C. O. (1976). Gökalp’a ilişkin yeni notlar. Sosyoloji Konferansları 14. Kitap içinde (s. 171-193). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
• Uyanık, N. (2014). Batıcı bir aydın olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk kadınına bakışı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 36, 137-161. doi: 10.21563/sutad.187087.
• Ülken, H. Z. (2017). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Üyepazarcı, E. & Alkan, M. Ö. & Yolcu, C. (Temmuz 2008). İlan-ı Hürriyet dolayısıyla 1908 karikatürleri. Toplumsal Tarih, 175, 20-21.
• Yaraman, A. (2010). Sabiha (Nazmi, Zekeriya) Sertel Biyografisi. Biyografya 9 Sabiha Sertel içinde (s. 17-21). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Zürcher, E. J. (2009). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Yasemin Saner, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.