ÜÇÜNCÜ HAÇLI SEFERİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE SELÇUKLULARI VE ROMA-GERMEN İMPARATORLUĞU’NUN DİPLOMATİK MÜNASEBETLERİ

Yıl 2021, Sayı: 53, 451 - 467, 17.12.2021

Adnan Eskikurt

https://doi.org/10.21563/sutad.1052644

Öz

III. Haçlı Seferi, Selâhaddin Eyyûbî’nin 1187 yılında Kudüs Krallığı Ordusu’nu Hıttin Savaşı’nda (4 Temmuz) mağlup edip Kudüs’ü fethi (2 Ekim) ardından başlamış ve Ortaçağ kaynaklarına göre 1189-1192 yılları arasında devam etmiştir. Bu, güzergâhında Anadolu Yarımadası’nın yer aldığı üçüncü seferdir. Sefer sırasında yarımadadan geçen birliklere Kutsal-Roma Germen İmparatoru Friedrich Barbarossa komuta etmiştir. Sefer öncesinde güzergâhında bulunan memleketlerin liderleri ile kurduğu diplomatik temaslarla Haçlı Ordusu’nun ilerleyişini ve erzak ihtiyacını emniyet altına almak istemiştir. Diplomatik temas kurduğu hükümdarlardan biri de Türkiye Selçuklu Devleti Sultanı II. Kılıç Arslan olmuştur. Ancak ilerlemiş yaşta olan Sultan’ın ülkesini oğulları arasında taksim etmesi idarî zafiyet yaratmış, başta Melik Kutbeddin Melikşah olmak üzere kimi Selçuklu ileri gelenlerinin Sultan’ın itidalli politikası hilâfına davranmaları da tarafların çatışması ile neticelenmiştir. Neticede başkent Konya haçlıların işgaline uğramıştır. Ortaçağ kaynaklarından faydalanılarak hazırlanan bu çalışmada tarafların Godefroi von Wiesenbach ve Tokili gibi elçiler vasıtası ile yürüttükleri diplomatik temaslara yer verilmiştir. Temel konusunu Haçlı Ordusu’nun yarımadadan güvenli geçişi ve iaşesinin temini olan bu görüşmeler dışında dönemin ileri gelen Selçuklu idarecilerinin süreci etkileyen siyasi ve askeri kararları da dönem kaynakların elverdiği ölçüde mümkün mertebe müzakere edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

III. Haçlı Seferi, II. Kılıç Arslan, Friedrich Barbarossa, Diplomatik İlişkiler, III. Haçlı Seferi, II. Kılıç Arslan, Friedrich Barbarossa, Diplomatik İlişkiler

DIPLOMATIC RELATIONS OF THE TÜRKİYE SELJUKS AND THE HOLY ROMAN EMPIRE UNDER THE THIRD CRUSADE

Öz

The Third Crusade was initiated as a response to the victory of Ayyūbid Sultan Salāh al-Dīn at the Battle of Hattin (July 4) and his conquest of Jerusalem (October 2) in 1187 and continued between the years 1189-1192 according to medieval sources. This was the third expedition which passed through the Anatolian Peninsula. In their passage through Anatolian peninsula, the crusaders were under the command of Friedrich Barbarossa. He tried to secure the passage and provisioning of the Crusader Army by establishing diplomatic contacts with the rulers of the countries lied on the route of the expedition. One of the leaders with whom he had diplomatic contact was Kilidj Arslan II, the sultan of the State of Türkiye Seljuks. However, the Seljuk territories had been divided among the sons of the Sultan, who were in his late years. This caused a weakness in his authority as several Seljuk notables, particularly Malik Kutb al-Dīn Malik-Shāh, opposed the Sultan’s cautious foreign policy and his decision to give safe passage to the crusaders and this eventually resulted in the armed conflict of the Seljuks and the Crusaders. And as a result, the capital Konia was invaded by the Crusader army. This paper examines the diplomatic contacts between the Seljuks and the Crusaders conducted by the ambassadors such as Godefroi von Wiesenbach and Tokili by using the medieval sources. Although the main focus is the negotiations between the Seljuks and the Crusaders on the issues of safe passage and providing provisions for the Crusading Army, the military and political decisions and interventions by the Seljukid notables affecting the process are also examined as the extant sources permit.

Anahtar Kelimeler

Third Crusade, Kilidj Arslan II, Friedrich Barbarossa, Diplomatic Relations, Third Crusade, Kilidj Arslan II, Friedrich Barbarossa, Diplomatic Relations

Kaynakça

• Albert of Aachen. (2007). Historia ierosolimitana, history of the journey to Jerusalem. (Ed. ve Terc. Susan B. Edgington). Oxford: Clarendon Press.
• Altan, Ebru. (2003). İkinci haçlı seferi (1147-1148). Ankara: TTK Yay.
• Altan, Ebru. (2018). Haçlı ordularının anadolu’da Selçuklu topraklarına son girişi: imparator Friedrich Barbarossa’nın haçlı seferi (1189-1190)”. İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, 68, 15-30. doi: 10.26650/TurkKHist.2018.18004.
• Anna Komnena. (1996). Alexiad. (Bilge Umar, Çev.) İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Annales Palidenses (auctore Theodoro Monacho). (1859). G. H. Pertz (Ed.), MGH (C. XVI), Hannover.
• Annales stadenses (auctore M. Alberto). (1859). G. H. Pertz (Ed.), MGH (C. XVI), Hannover.
• Arnold of Lübeck. (1853). Die chronik Arnolds von Lübeck. (J. C. M. Laurent, Çev.), Die Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit: 13. Jahrhundert, 3, Berlin.
• Arnold of Lübeck. (2019). The chronicle of Arnold of Lübeck. (G. A. Loud, Çev.), London and New York: Routhledge.
• Asbridge, Thomas. (2014). Haçlı seferleri. (Ekin Duru, Çev.), İstanbul: Say Yay.
• Ceylan, Mehmet Akif & Eskikurt, Adnan. (2017). Tarihî coğrafya açısından Myriokephalon savaşı (17 Eylül 1176) ve Konya Bağırsak Boğazı. Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Chronicle of the third crusade (Itinerarium Peregrinorum et Gesta Regis Ricardi). (1997). (H. J. Nicholson, Çev), Aldershot: Ashgate Publishing.
• Deluigi, Humberto Cesar Hugo. (2015). Winter in the land of Rûm: Komnenian defenses against the Turks in western Anatolia. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İhsan Doğramacı Bilkent University The Institute of Economics and Social Sciences, Ankara.
• Demir, Fatih. (2018). Ortaçağ Anadolu’sunda Denizli ile Konya arasındaki Askeri Yol Güzergâhları (XII. Yüzyıl). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Demirkent, Işın. (1988). Hıttîn zaferi ve Kudüs’ün müslümanlarca fethinin batı’daki akisleri. Belleten. (C. LIII), sayı 205, 1547-1555, Ankara: TTK. Yay.
• Demirkent, Işın. (1997). Haçlı Seferleri. İstanbul: Globus Dünya Yay.
• Ernoul, (2020). Ernoul kroniği (Haçlı seferleri tarihi, Selahaddin Eyyubi ve Kudüs’ün fethi. (Ahmet Deniz Altunbaş, Çev), İstanbul: Kronik Kitap Yay.
• Eser, Zeynep Kadriye. (1981). Halk oyunlarında giyilen giysiler ve Balıkesir’de folklor. (Yayımlanmamış bitirme tezi). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü.
• Eskikurt, Adnan & Ceylan, Mehmet Akif. (2017). Selçuklu-Bizans münasebetlerinde bir dönüm noktası Myriokephalon zaferi (Konya, Bağırsak Boğazı, Miryokefalon, 17 Eylül 1176). (2. bs.). İstanbul: Çamlıca Yay.
• Hamdullâh Müstevfî-i Kazvînî. (2015). Târîh-i güzîde. E. Göksu (Haz.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Hendy, Michael F. (1985). Studies in the Byzantine monetary economy C. 300-1450. New York: Cambridge University Press.
• Historia Peregrinorum, Quellen zur Geschichte des Kreuzzuges Kaiser Friedrichs I. (1928). A. Chroust (Haz.), MGH SRG NS. (C. 5), Berlin.
• Ioannes Kinnamos. (2001). Ioannes Kinnamos’un historia’sı. (I. Demirkent, Çev.), Ankara: TTK Yay.
• İbn Bibi. (1941). Muhtasar Selçuknâme (Târîh-i Âl-i Selçuk). (M. N. Gençosman, Çev.), Ankara: Uzluk Basımevi.
• İbn Bibi. (2014). El-Evâmiru’l-‘Alâ’iyye fi’l-umûri’l-‘Alâ’iyye. (M. Öztürk, Çev.), Ankara: TTK. Yay.
• İbn Kesîr. (1994). El-Bidâye ve’n-Nihâye. (C. XIII). (M. Keskin, Çev.), İstanbul: Çağrı Yay.
• İbn Şeddâd, Bâhaeddîn (2021). En-Nevâdir es-Sultâniye ve’l-Mehâsin el-Yûsufiyye (Kâtibinin gözünden Sultan Salâhaddîn Eyyûbî, A. Usta, Çev.), İstanbul: Yeditepe Yay.
• İbnü’l-Esir (2019). İslâm tarihi El-Kâmil Fi’t-Tarih tercümesi. (A. Özaydın, Çev.), İstanbul: Ravza Yay.
• İsfahânî, İmâdeddîn el-Kâtib (1904/1905). el-Fethü’l-Kussî fi’l-Fethi’l-Kudsî, Mısır: Matbaatü’l-Hayriyye.
• Johnson, Edgar N. (1969). The crusades of Frederick Barbarossa and Henry IV, A History of the crusades, the later crusades 1189-1311. (C. II), Kenneth M. Setton (Ed.). The University of Wisconsin Press.
• Kaya, Selim. (2006). I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah dönemi Selçuklu tarihi (1192-1211), Ankara: TTK. Yay.
• Kerîmüddin Mahmud Aksarayî. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr. (M. Öztürk, Çev.). Ankara: TTK. Yay.
• Kesik, Muharrem. (2018). Selçukluların Haçlılarla imtihanı. İstanbul: Timaş Yay.
• McCormick, M. (1991), Porphyrogennetos. The Oxford dictionary of Byzantium. (s. 1701). Oxford University Press.
• Michel Le Syrien. (1905). Chronique de Michel le Syrien patriarche jacobite d’Antioche (1166-1199). (C. III). (J. B. Chabot, Çev.). Paris.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah. (2017). Câmiu’d-Düvel. A. Öngül (Haz.), İstanbul: Kabalcı Yay.
• Niketas Khoniates. (1984). O city of Byzantium annals of Niketas Choniatēs. (H. J. Magoulias, Çev.), Detroit: Wayne State University Press.
• Odo of Deuil. (1948). The journey of Louis VII to the east (De Profectione Ludovici VII in Orientem). (V. G. Berry, Çev), New York: Columbia University Press.
• Ottonis De S. Blasio. (1912). Ottonis de S. Blasio chronica. A. Hofmeister (Ed.). MGH SRG, Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani.
• Özcan, Altay Tayfun. (2016). Lübeckli Arnold’un chronıca slavorum adlı eserinde Arslan Heinrich’in II. Kılıç Arslan’ı ziyareti (1173) bahsi ve kayıtlarının bazı sorunları üzerine. Necmettin Erbakan Üniversitesi Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 1, 191-216. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sema/issue/27099/253463.
• Runciman, Steven. (1992). Haçlı seferleri tarihi, (C. II ve III). (Fikret Işıltan, Çev.), Ankara: TTK. Yay.
• Şeşen, Ramazan. (1971). İmad Al-Dîn Al-Kâtib Al-İsfahânî'nin eserlerindeki anadolu tarihiyle ilgili bahisler. Selçuklu Tarih ve Medeniyet Enstitüsü Selçuklu Araştırmaları Dergisi, III, 249-366.
• Tarîh-i Âl-i Selçuk (Anonim Selçuknâme). (1952). (F. N. Uzluk, Çev.). Ankara: Örnek Matbaası.
• The Crusade of Frederick Barbarossa, the history of the expedition of the emperor Frederick and related texts (historia de expeditione Frederici Imperatoris). (2010). G. A. Loud (Ed.), Farnham-Burlington: Ashgate Publishing.
• Umar, Bilge. (1993). Türkiye’deki tarihsel adlar. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Usta, Aydın. (2016). Çıkarların gölgesinde haçlı seferleri. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Uyumaz, Emine. (2011). Türkiye Selçuklu devleti’ne gelen ve giden elçiler (XI. yüzyılın sonu-XIV. yüzyılın başları). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• William of Tyre. (1943). A history of deeds done beyond the sea. (C. II). (E. A. Babcock & A. C. Krey, Çev.), New York: Columbia University Pres