AKKİRMÂNÎ MUHAMMED B. MUSTAFA’NIN MENSUR HZ. MUHAMMED HİLYESİ

Yıl 2022, Sayı: 54, 167 - 197, 13.06.2022

Mehtap Erdoğan Taş

https://doi.org/10.21563/sutad.1130078

Cited By: 2

Öz

Akkirmânî Muhammed b. Mustafa hadis, fıkıh, kelam, akaid, tefsir, felsefe, dil vb. alanlarda derin bilgisi olan ve çok çeşitli konularda eserler kaleme alan 18. yüzyıl âlimlerindendir. Eserlerinden birisi de kaynaklarda Hilye-i Şerîfe ya da Şemâ’il-i Şerîf gibi adlarla anılan mensur hilyesidir. Bu makalede üzerinde fazla bir çalışmanın olmadığı yirmi civarındaki mensur hilyeden biri olan Akkirmânî’nin mensur hilyesi şekil ve muhteva açısından incelenmiş, eserin nüshaları hakkında bilgi verilmiş ve makalenin sonuna transkripsiyonlu metin eklenmiştir. Yayımlanmış diğer mensur hilyelerle karşılaştırılmak suretiyle Akkirmânî’nin mensur hilyesinin söz konusu edebî tür içindeki özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Buna göre Akkirmânî’nin ilgili kaynaklarda ifade edildiğinin aksine şemail ve mensur hilye türünde iki ayrı eserinin olmadığı, eserin tertip ediliş şekli ile Hz. Peygamber’in bazı davranış biçimlerine uzunca yer vermesi ve muhtevanın işleniş sırası bakımından diğer mensur hilyelerden ayrıldığı, ayrıca eserin Diyarbakırlı Şa‘bân Kâmî ile Halîl b. Alî El-Kırımî’ye aitmiş gibi gösterilmesinin yanlış olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mensur Hilye; Şemail; 18. yüzyıl; Akkirmânî Muhammed; Şa’bân Kâmî, Halîl b. Alî El-Kırımî., Mensur Hilye; Şemail; 18. yüzyıl; Akkirmânî Muhammed; Şa’bân Kâmî, Halîl b. Alî El-Kırımî.

AKKİRMÂNÎ MUHAMMED B. MUSTAFA’S PROSE HİLYE ON PROPHET MUHAMMAD

Öz

Akkirmânî Muhammed b. Mustafa is one of the 18th century scholars who was very knowledgeable in fields such as hadith, fiqh, kalam, tenets, tafsir, philosophy, language and wrote works on a wide variety of subjects. One of his works is the prose hilye known as Hilye-i Şerîfe or Şemâ'il-i Şerîf in the sources. In this study, the prose hilye of Akkirmânî, one of the about twenty prosehilyeson which did not studied very much, was examined in terms of form and content, information about the copies of the work has been given and text with transcription has been added to the end of the study. It has been tried to reveal the features of Akkirmânî's prose hilye in the terms of this literary genreby comparingwith other published prose hilye. According to this, it has been concluded that contrary to what is stated, Akkirmânî does not have two different works in the related sources, such as şemailand prose hilye. It has come to the conclusion that this work differs from other prose hilyes in terms of the way it is arranged, the order of the content and information given in detail about some of the behaviors of the Prophet Muhammad. Additionally, it has been made inference that it is wrong to present the work as if it belonged to Şa‘bân Kâmî from Diyarbakır, Halîl b. Alî El-Kırımî.

Anahtar Kelimeler

Prose hilye; şemail; 18th century; Akkirmânî Muhammed; Şa’bân Kâmî, Halîl b. Alî El-Kırım, Prose hilye; şemail; 18th century; Akkirmânî Muhammed; Şa’bân Kâmî, Halîl b. Alî El-Kırım

Kaynakça

• Akkirmânî Muhammed. Hilye-i saadet. Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmud Efendi Bölümü, 4420, 1b-16a.
• Akkirmânî Muhammed. Muhtasar şemâ’il-i şerîf. Süleymaniye Kütüphanesi. Şazeli Bölümü, 30, 1b-24a.
• Algül, H. (1998). Hind b. Ebû Hâle. İslam ansiklopedisi (C. 18, s. 64). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Alkan, H. (2015). Akkirmânî'nin hadis şerh metodu-Şerhu'l-Ehâdîsi'l-Erba'în adlı eseri özelinde (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Altıparmak, Ö. F. (1993). Muhammed Bin Mustafa Akkirmanî ve eseri İklîlü’t-Terâcim (Yüksek lisans tezi). Maramara Üniversitesi, İstanbul.
• Arslan, M. U. (2018). Diyârbekirli Kâmî’nin şemâ’il-i şerîf tercümesi. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, 581-593.
• Başaran, S. (1995). El-Fâik fî Garîbi’l-Hadîs. İslam ansiklopedisi (C. 12, s. 102). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Bilge, M. L. (1989). Akkirman. İslam ansiklopedisi. (C. 2, s. 269-270). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Bozyiğit, A. (2006). Akkirmânî’nin felsefî görüşleri (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Buğda, S. (2014). Muhammed bin Mustafa Akkirmânî ve Muhtasâr-u Muğni'l- Lebîb an Kütübi'l-Ea'rîb'in edisyon kritiği. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çakan, İ. L. (1993). Câmi‘u’l-Usûl Li Ehâdisi’r-Resûl. İslam ansiklopedisi. (C. 7, s. 136). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Dağ, N. (2006). Muhammed b. Mustafa Akkirmânî’nin İklîlü’t-Terâcim adlı eserinde felsefî kavramlar (Yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Dalkıran, S. (1998). Akkirmânî’nin irade-i cüz’iyye ile ilgili risalesi ve değerlendirilmesi. EKEV Akademi Dergisi, 1(2), 173- 179.
• Doğan, M. & Bozkurt, B. (2020). Muhammed b. Mustafa el-Akkirmânî ve Risaletü’l-Hamdele adlı eserinin tahlili. Turkish Academic Research Review – Türk Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(4), 536-559.
• Erdoğan Taş, M. (2018a). Hoca Sa‘deddîn Efendi’nin mensur hilyesi: Hilye-i Celiyye ve Şemâ’il-i ‘Aliyye”. Amasya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 19-60.
• Erdoğan Taş, M. (2018b). Kâdı Şâmî’nin mensur hilyesi: Şerh-i Hilyetü’ş-Şerîfe”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [ESTAD], 1, 169-186.
• Erdoğan Taş, M. (2018c). Müellifi bilinmeyen mensur iki hilye. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42(1), 17-38.
• Erdoğan Taş, M. (2019). Abdülmecîd Sivâsî’nin mensur hilyesi: Şerh-i hilye-i resûl. H.İ. Delice & M. Erdoğan Taş & H. Yekbaş (Ed.) Prof. Dr. Mehmet ARSLAN armağanı (s. 259-271). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
• Erdoğan, M. (2013). Türk edebiyatında manzum hilyeler, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Eren, M. (2012). Ümmü Ma‘bed. İslam ansiklopedisi (C. 42, s. 325-326). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Gözütok Tamdoğan, Z. (2016). Türk-İslam edebiyatında hilye ve Halîl B. Ali el-Kırımî’nin mensur hilye-i nebevîsi. İstem, 14(28), 389-413.
• Gür, S. (2018). VIII. asır Osmanlı âlimlerinden Muhammed b. Mustafa el-Akkirmânî ve besmele tefsiri. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(1), 183-207.
• http://www.yazmalar.gov.tr/eser/serhu-hilyetin-neb%C3%AE/62723, (E.T. 24.03.2021).
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilhorod-Dnistrovski, (E.T. 10.03.2022).
• Kallek, C. (2001). Kaffâl, Abdullah b. Ahmed. İslam ansiklopedisi. (C. 24, s. 146), İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kandemir, M.Y. (2001). Kâdî İyâz. İslam ansiklopedisi (C. 24, s. 116-118). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Kandemir, M.Y. (2012). Tirmizî. İslam ansiklopedisi (C. 41, s. 202-204). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Kılıç, H. (1993). Cevherî, İsmâil b. Hammâd. İslam ansiklopedisi (C. 7, s. 459). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Koçkuzu, A. O. (2000). İbnü’l-Esîr, Mecdüddin. İslam ansiklopedisi (C. 21, s. 28-29). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Mısır millî kütüphanesi Türkçe yazmalar katoloğu (1987). Risâle-i şemâ’ili’n-nebî. (C. 2, s. 218). Mısır: The general egyptean book organization.
• Mısır millî kütüphanesi Türkçe yazmalar katoloğu (1990). Şerh-i hilyetü’n-nebî. (C. 3. s. 31-32), Mısır: The general egyptean book organization.
• Süer, F. R. (2017). Mısır millî kütüphanesinde (dârü’l-kütübi’l-kavmiyye) bulunan edebiyat ile ilgili Türkçe el yazmaları. Türk & İslam Dünyası sosyal araştırmalar dergisi. 4 (13), 590-698.
• Şa‘bân Kâmî. Şemâ’ilü’n-nebî, Diyarbakır il halk kütüphanesi. Muhammed Şaban Kâmî Bölümü, 1729/1, 1b-10b.
• Taşkale, F. & Gündüz, H. (2006). Hat sanatında hilye-i şerîfe Hz. Muhammed’in özellikleri. İstanbul: Antik A.Ş. Kültür Yayınları.
• Ulu, A. (2010). Tâbi‘în. İslam ansiklopedisi (C. 39, s. 328-330). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Yardım, A. (2011). Peygamberimizin şemaili. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Yıldız, S. (1989). Akkirmânî. İslam ansiklopedisi. (C. 2, s. 270). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.