Attila’nın Batı Roma İmparatorluğu İle İlişkileri ve Roma’yı İşgal Tasarısı

Yıl 2023, Sayı: 58, 235 - 264, 28.08.2023

Şenol Yurdakul

https://doi.org/10.21563/sutad.1347841

Öz

Avrupa Hun hükümdarı Attila, öncülü olan Hun yöneticileri gibi Doğu ve Batı Roma imparatorluklarıyla siyasi ve askeri ilişkiler kurmuştur. Bu çalışmanın konusu bağlamında Attila’nın Batı Roma İmparatorluğu ile ilişkileri, başlangıçta dostluk ve askeri müttefiklik temeli üzerine inşa edilmişken ilerleyen zamanda Galya ile İtalya’nın işgaline kadar gidecek bir sürece evrilmiştir. Attila’nın İtalya’yı işgali, kadim başkent Roma’yı kuşatma tasarısını da içine almıştır. Bu makale, eldeki mevcut kaynaklara göre Attila’nın Batı Roma yönetimiyle ilişkilerinin tarihsel süreçteki seyrini ele almakta, Attila’nın Galya ve İtalya’yı işgalinin altında yatan sebeplerle bu işgallerin Batı Roma İmparatorluğu ile Avrupa tarihi açısından ne gibi sonuçlar doğurduğunu ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Attila, Iusta Grata Honoria, Catalauni Savaşı, Hunlar, Batı Roma İmparatorluğu.

Attila's Relations with the Western Roman Empire and the Plan to Invade Rome

Öz

Attila, the ruler of the European Hun Empire, like his predecessor Hun rulers, established political and military relations with both Eastern and Western Roman empires. In the context of this article, Attila’s relations with the Western Roman Empire were initially built on the basis of friendship and military alliance but later evolved into a process that would lead to the occupation of Gaul and Italy. Attila’s invasion of Italy also included the plan to besiege the ancient capital Rome. This article deals with the historical course of Attila’s relations with the Western Roman Empire based on available sources and tries to reveal the reasons behind Attila’s invasion of Gaul and Italy and the consequences of these invasions for the Western Roman Empire and European history.

Anahtar Kelimeler

Attila, Justa Grata Honoria, Battle of Catalauni, Huns, Western Roman Empire.

Kaynakça

• Call. Vita. Hyp.: Callinicus, Vita Hypatii. Kullanılan Metin ve Çeviri: Callinocos, Vie d’Hypatios, Introduction, texte critique, traduction et notes by G. J. M. Bartelink. Paris 1971: Éditions du Cerf.
• Chron. Pasch.: Chronicon Paschale. Kullanılan Çeviri: Chronicon Paschale 284-628 AD (Translated with introduction and notes by Michael Whitby and Mary Whitby (Vol. 7, 2nd Edition). Liverpool 2007: Liverpool University Press.
• Greg. Tur.: Gregorius Turonensis. Kullanılan Metin: Sancti Georgii Florentii Gregorii, Episcopi Turonensis, Historiae Ecclesiasticae Francorum libri decem (Tomus I). Paris 1836.
• Herodian: Herodianus, Ab excessu divi Marci libri octo. Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodianus (with an English translation by C. R. Whittaker, Vol. II, Book V-VIII). Cambridge 1970: Harvard University Press.
• Hydat. Chron.: Hydatius, Chronicon. Kullanılan Metin ve Çeviri: The Chronicle of Hydatius and the consularia Constantinopolitana two contemporary accounts of the final years of the Roman Empire (Translated by R. W. Burgess). Oxford 1993: Clarendon Press.; Chronica minora saec. IV. V. VI. VII. T. Mommsen (Ed.), (MGHAA 11, Vol. II). Berlin 1894: Weidmann.
• Iord. Get.: Iordanes, De origine actibusque Getarum. Kullanılan Metin ve Çeviri: Iordanis, Romana et Getica. T. Mommsen (Recunsuit), (MGHAA V, 1). Berlin 1882: Weidmann; T. Gürel, Iordanes bellum Catalaunum. Libri, 2, 2016, 344-365. doi: 10.20480/lbr.2016019
• Marc. Com.: Marcellinus Comes, Chronicon. Kullanılan Metin: Chronica minora saec. IV. V. VI. VII. T. Mommsen (Ed.), (MGHAA 11, Vol. II). Berlin 1894: Weidmann.
• Prisc. fr.: Priscus, Fragmanlar. Kullanılan Çeviri: Fragmenta et excerpta Attila ve Bizans tarihi (Çeviri ve Notlar T. Kaçar, 1. bs.). İstanbul 2020: Alfa Yayınevi.
• Prosper: Epitoma Chronicon. Kullanılan Metin ve Çeviri: Chronica minora saec IV. V. VI. VII T. Mommsen (Ed.), (MGHAA 9, Vol. I.). Berlin 1892: Weidmann; S. Muhlberger, The Copenhagen continuation of Prosper: A translation. Florilegium, 6, 1984, 71-95.
• Sidon. Ap. Carm.: Sidonius Apollinaris, Epistulae et Carmina. Kullanılan Çeviri: W. B. Anderson, Sidonius poems and letters with an English translation (Book I-II). Cambridge 1963: Harvard University Press.
• Theoph. Chron.: Theophanes, Chronographia. Kullanılan Çeviri: C. Mango & R. Scott, The chronicle of Theophanes Confessor, Byzantine and Near Eastern history AD 284-813. Oxford 1997: Clarendon Press.
• 2. Modern Literatür
• Ahmetbeyoğlu, A. (2000). 1550. yıldönümünde “Anatolius Barışı” hakkında düşünceler. Tarih Dergisi, 36, 1-6.
• Ahmetbeyoğlu, A. (2003). Büyük Hun hükümdarı Attila. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 1-20.
• Baştav, Ş. (2015). Hun kağanı Attila (1. bs.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Berktay, H. (1999). Vizörden Bizans: Haritalarla düşünmek. Cogito, 17, 68-112.
• Chaliand, G. (2001). Göçebe imparatorluklar Moğolistan’dan Tunaya, MÖ V. yy-XVI. yy. (1. bs.) (E. Sunar, çev.). İstanbul: Doğan Kitap.
• CIL: Corpus Inscriptionum Latinorum
• Croke, B. (2015). Dynasty and aristocracy in the fifth century. (M. Maas, ed.). The Cambridge companion to the age of Attila içinde (s. 98-124). Cambridge: Cambridge University Press.
• Çapan, F. (2013). Balkanlarda Bizans-Türk ilişkileri (IV-X. yüzyıllar) (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Çoban, H. (2019). Attila ve Avrupa Hunları – Batı Roma ilişkilerinde evlilik meselesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (17), 57-68.
• Eckardt, S. (2014). Destanlardaki Attila. (G. Nemeth, ed.), Çev. T. Demircan, Attila ve Hunlar (2. bs.) içinde (s. 153-140). Konya: Kömen Yay.
• Elton, H. (2015). Military developments in the fifth century. M. Maas (Ed.), The Cambridge companion to the age of Attila içinde (s. 128-139). Cambridge: Cambridge University Press.
• Erkoç, H. İ. (2017). Attila’nın 447 yılı Balkan seferi. A. Koyuncu (Ed.), Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu 6-8 Ekim 2016, Çanakkale, Bildiriler Cilt 1 içinde (s. 60-87). Ankara: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları.
• Fields, N. (2015). Attila the Hun: Leadership, strategy, conflict. Oxford: Osprey Publishing.
• Herbert, W. (2011). Attila Hunların hükümdarı ve ataları (M. L. Yener, çev.). İzmir: İlya Yayınevi.
• Hughes, I. (2012). Aetius: Attila’s nemesis. South Yorkshire: Pen & Sword Books Ltd.
• Kaçar, T. (2015). Iordanes’in Catalauni savaşı anlatısı üzerine bir inceleme. XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri 11-13 Kasım 2014, Cilt 2 içinde (s. 607-620). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay.
• Kaçar, T. (2018). Iordanes’i nasıl okumalıyız? XVII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri 15-17 Eylül 2014, Cilt 1 içinde (s. 545-556). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kelly, C. (2015). Neither conquest nor settlement: Attila’s empire and it’s impact. M. Maas (Ed.), The Cambridge companion to the age of Attila içinde (s. 193-208). Cambridge: Cambridge University Press.
• Kelly, C. (2016). Attila, Hunlar ve Roma imparatorluğu’nun çöküşü (1. bs.) (T. Kaçar, çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Kennedy, H. (2002). Mongols, Huns & Vikings: Nomads at war. London: Cassel.
• Kim, H. J. (2013). The Huns, Rome and the birth of Europe. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kim, H. J. (2020). Hunlar (1. bs.) (H. Erdem, Çev.). Ankara: Gumbel Yayınevi.
• Koçak, K. (2013). Bozkır kültürü dinamiklerine göre Avrupa Hunlarının kuruluşu. A. V. Can, K. Şahin, M. K. Uçar (Ed.), 11. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, 10-16 Haziran 2013, Kırgızistan Celalabat Bildirileri içinde (s. 579-584). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Lenski, N. (2015). Captivitiy among the barbarians and it’s impact on the fate of the Roman Empire. M. Maas (Ed.), The Cambridge companion to the age of Attila içinde (s. 230-246). Cambridge: Cambridge University Press.
• Ligeti, L. (2014). Asya Hunları. G. Nemeth (Ed.), Çev. T. Demircan, Attila ve Hunlar (2.bs.) içinde (s. 23-56). Konya: Kömen Yay.
• Luttwak, E. N. (2012). Bizans İmparatorluğu’nun büyük stratejisi (1. bs.) (M. E. Tunca, Çev.). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Maas, M. (2015). Reversal of fortune: An overview of the age of Attila. M. Maas (Ed.), The Cambridge companion to the age of Attila içinde (s. 3-25). Cambridge: Cambridge University Press.
• Macdowall, S. (2015). Catalaunian fields ad 451 Rome’s last great battle. Oxford: Osprey Publishing.
• Maenchen-Helfen, O. J. (1973). The World of the Huns, studies in their history and culture. Berkeley-London-Los Angeles: Universtiy of California Press.
• Man, J. (2006). Attila the barbarian king who challanged Rome (1. bs.). New York: St. Martin’s Press.
• Mitchell, S. (2016). Geç Roma İmparatorluğu tarihi (MS 284-641) (T. Kaçar, çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ostrogorsky, G. (1999). Bizans imparatoru ve hiyerarşik dünya düzeni (Ö. Arıkan, çev.). Cogito, 17, 51-67.
• Schultheis, E. M. (2019). The battle of the Catalaunian Field ad 451: Flavius Aetius, Attila the Hun and transformation of Gaul. South Yorkshire: Pen & Sword Books.
• Sinor, D. (1994). The Hun period. D. Sinor (Ed.), The Cambridge history of early inner Asia içinde (s. 177-205). New York: Cambridge University Press.
• Thompson, E. A. (2004). The Huns, revised and with afterword by Peter Heather. Oxford: Blackwell Publishing.
• Türel, T. (2015). Ammianus Marcellinus, Priscus ve Iordanes’de Attila ve Hun tasvirleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 23, 325-348.
• Ünver, T. (2020). Zosimus’un Pagan perspektifinden Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşü: Historia Nova örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Üstün, A. (2013). Paniumlu Priscus: Bir müverrihin entelektüel ve mesleki portresinden kesitler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53 (2), 295-314.
• Váczy, P. (2014). Avrupa’da Hunlar. G. Nemeth (Ed.), Çev. T. Demircan, Attila ve Hunlar (2. bs.) içinde (s. 57-152). Konya: Kömen Yay.
• Venning, T. (Ed.) (2006). A chronology of the Byzantine Empire. New York: Palgrave Macmillian.