Antakya Kazası’nda Ailenin Yapısı (1760-1766)

Yıl 2023, Sayı: 58, 265 - 279, 28.08.2023

Ece Dokuzoğlu Bayram Ürekli

https://doi.org/10.21563/sutad.1347851

Öz

Bir yerin aile yapısını anlamak sosyal ve ekonomik yapısını anlamak kadar önemlidir. Bu çalışmada 1760-1766 yılları arasında Antakya Kazası’nda ailenin yapısını araştırmak hedeflenmiştir. Osmanlı Devleti’nde hukuki işlemlerin kaydedildiği kadı sicilleri aile yapısı hakkında da hayli bilgi vermektedir. Bu sebeple araştırma için belirtilen tarihler arasındaki şeriyye sicillerinden faydalanılmıştır. Çalışmanın amacı 1760-1766 yılları arasında Antakya Kazası kadı sicillerindeki belgelerde ailenin oluşumu ve dağılımının yanı sıra ailenin sosyal ve ekonomik yapısı hakkında bilgileri de tespit etmektir. Ailenin yapısını iyi anlamak için nişan, evlenme, mehir, boşanma, eş ve çocuk sayılarıyla ilgili bilgiler ele alınmıştır. Ayrıca ailenin yaşam alanı ve kullanılan eşyalar tespit edilmeye çalışılmıştır. Aile oluşumunda tarafların anlaşarak nişanlanması ve bu nişanın bozulmasıyla çıkan anlaşmazlıkların mahkemeye yansıdığı, aynı zamanda boşanma için de mahkemeye başvurulduğu görülmektedir. Evlenme sırasında veya evlilik sonrasında erkeğin kadına vermesi gereken mehir miktarı ile ailenin yaşadığı mahalle, ev tipleri ve kullanılan eşyalarla ilgili bilgiler verilmiştir. Bu bilgiler Antakya Kazası’nda aile yapısı, toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel yaşayışını belirli ölçüde de olsa ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Aile, Evlenme, Boşanma, Mahalle, Mehir.

Family Structure in Antakya District (1760-1766)

Öz

Understanding the family structure of a place is as important as understanding its social and economic structure. In this study, it is aimed to investigate the structure of the family in Antakya District between 1760-1766. The qadi registers, in which legal transactions were recorded in the Ottoman Empire, also give a lot of information about the family structure. For this reason, the qadi registers between the abovementioned dates were used for the research. The aim of the study is to determine the information about the social and economic structure of the family as well as the formation and distribution of the family in the documents in the Antakya District qadi registers between 1760-1766. To better understand the family structure, information about engagement, marriage, bride wealth, divorce, and the number of spouses and children were added. In addition, the living space of the family and the items used were tried to be determined. In family formation, it is seen that the disagreements that arise with the engagement of the parties by agreement and the breaking of this engagement are reflected in the court. At the same time, it is seen that he applied to the court for divorce. Information about the amount of bride wealth that the man should give to the woman during or after marriage, the neighborhood where the family lives, the types of houses and the goods used are given. This information reveals the social, economic, and cultural structure of family and understanding of the society in Antakya.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Family, Marriage, Divorce, Neighborhood, Mahr.

Kaynakça

• Abacı, N. (2001). Bursa şehri’nde Osmanlı hukuku’nun uygulanması: (17. Yüzyıl). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Acar, H. İ. (2010). Talâk. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 39, s. 496-500). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Acar, H.İ. (2007). Nişan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 33, s. 152-154) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Akyılmaz, G. (2002). Osmanlı aile hukukunda kadın. Türkler Ansiklopedisi (C. 10, s. 664-685) Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• Antakya şeriyye sicili No: 7; NO: 8.
• Atar, F. (2005). Muhâlea. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, s. 399-402). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Avcı, Y. (2020). 7 numaralı Antakya şer’iyye sicili’nin transkripsiyonu ve tahlili (H. 1175-1777/M. 1761-1764). (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Aydın, Mehmet Â. (2003). Mehir. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 28, s. 389-391). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Aydın, Mehmet Â.(1989). Aile. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, s. 196-200). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Aydın, Mehmet. Â. (1982). Osmanlı hukukunda nikâh akitleri. Osmanlı Araştırmaları. 3(3), 1-12. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/oa/issue/10974/131324
• Cin, H. (1974). İslâm ve Osmanlı hukukunda evlenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay.
• Çakır, İ. E. (2012). Osmanlı toplumunda eş ve çocuk sayısı, statü, servet: 1671-1679 Sofya örneği. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 31(31), 41-60. Erişim adresi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/ 64483/18780.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Dinç, G. (2005). Şer’iyye sicillerine göre XIX. yüzyıl ortalarında Antalya’da ailenin sosyo-ekonomik durumu. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 17(17), 1-19. Erişim adresi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/ 20.500.12575/64333/42.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Ekinci, M. A. (2020). Osmanlı Devleti’nde “aile”nin hukuki yapısı üzerine bir çözümleme. Kesit Akademi Dergisi, 22, 338-347. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kesitakademi/issue/59811/863542
• Ergenç, Özer. (1984). Osmanlı şehirlerindeki mahallenin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı Araştırmaları, (C. IV, s. 69-78). İstanbul.
• Gül, A. (2008). Antakya kazası’nın sosyal ve ekonomik yapısı (1709-1806). (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Göyünç, N. (1997). Hane. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 15, s. 552-553), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• İmber, C. (2000). Kadınlar, evlilik ve mülkiyet: Yenişehirli Abdullah’ın Behcetü’l-fetâvâ’sında mehr. (Madeline C. Zilfi, ed.). Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları içinde (s. 77-101). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Ortaylı, İ. (1980). Anadolu’da XVI. yüzyılda evlilik ilişkileri üzerine bazı gözlemler. Osmanlı Araştırmaları. 1(1), s. 33-40. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ tr/pub/oa/issue/10976/131376
• Ortaylı, İ. (2018). Osmanlı toplumunda aile. İstanbul: Timaş Yay.
• Özdemir, R. (1989). Kırşehir’de ailenin sosyo-ekonomik yapısı (1880-1906). Osmanlı Araştırmaları. 9(9), s.101-157. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ oa/issue/10969/131219
• Özdemir, R. (1990). Tokatta ailenin sosyo-ekonomik yapısı (1771-1810). Belleten, 54(211), s. 993-1052. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ ttkbelleten/issue/62572/945318
• Öztürk, S. (2002). Osmanlı’da çok evlilik. Türkler Ansiklopedisi (C. 10, s. 686-704). Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü (C. 3) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Sahillioğlu, H. (1991). Avârız. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 4, s. 108-109). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Sak, İ. - Aköz A. (2004). Osmanlı toplumunda evliliğin karşılıklı anlaşma ile sona erdirilmesi: muhâla’a (18. Yüzyıl Konya şer’iyye sicillerine göre). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 91-140. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/26281/276925
• Sak, İ. (2006). Osmanlı toplumunda nâmzedin (nişanın) bozulması ve sonuçları: Konya örneği (18. yüzyılın ilk çeyreğine âit Konya şer’iye sicillerine göre). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 493-523. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61792/924128
• Sak, İ. (2012). Şer’iye sicilleri ışığında gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının aile hayatı: Konya örneği (1700-1725), Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7, 117-135.
• Tatar, Ö. (1998). 8 numaralı Antakya şer’iyye sicili H. 1178-1179/ M. 1764-1765. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/Ulusal TezMerkezi/giris.jsp
• Tezcan, B. (2014). XVI-XVII. yüzyıl şer’iye sicillerine göre Konya’da kadın, (Yüksek Lisans Tezi) Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Tuğluca, M. (2016) XVII. yüzyıl sonu şikâyet defterlerine göre Osmanlı Devlet- toplum ilişkisinde şikâyet mekanizması ve işleyiş biçimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Tuş, M. – Ürekli B. (2002). Osmanlı’da ailenin niceliği, eş durumu ve çocuk sayıları: Konya örneği. Kafalı Armağanı (s. 269-279). Ankara: Akçağ Yay.
• Uğur, Y.(2010). Şer’iyye sicilleri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 39, s. 8-11). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Ünal, M. A. (2012).Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi. İstanbul Paradigma Yay.