How the U.S. Press Perceived the Proclamation of the Republic in Türkiye?

Yıl 2023, Sayı: 59 Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı, 361 - 385, 29.10.2023

Mehmet Okur , Abdullah Berk

https://doi.org/10.21563/sutad.1378409

Öz

The concept of popular sovereignty, which was emphasized both in the congresses period and in the Grand National Assembly during the National Struggle, was actually a sign of the process that would turn into the Republic after the great victory. The idea of the Republic, however, was not mentioned in that period as the integrity of the homeland and the national independence were prioritized. Thus, Anatolian movement could be limited to the concept of national sovereignty until the proclamation of the Republic. That period, which was followed closely by many countries, was also observed by United States of America which emerged as a great power. U.S press released foundation process of the Republic of Türkiye together with the other developments in Anatolia to American public with various comments. Throughout that period, the figure whose name most remained on the agenda in the domestic and foreign public opinion regarding Türkiye was Mustafa Kemal Pasha the founding father of the new regime. In the beginning, while he did not use the word “Republic” in his statements to U.S press about Ankara government, he stood aloof from this regime and carried out the cautious policy followed before the proclamation of the Republic. On the other hand, while Entente Powers was putting forward the danger of Bolshevism for National Struggle movement, warning statements from Ankara that kept this danger alive were reflected in newspaper columns. The proclamation of the Republic in October 1923 and naming the regime officially were interpreted in American newspapers with praise and sometimes with the concern that Türkiye might be an authoritarian regime and Mustafa Kemal became the prominent figure in the news.

Anahtar Kelimeler

The U.S. Press, Türkiye, Republic, Mustafa Kemal.

Türkiye’de Cumhuriyet’in İlanını ABD Basını Nasıl Gördü?

Öz

Millî Mücadele döneminde gerek kongreler gerekse Büyük Millet Meclisi’nde vurgulanan halk egemenliği kavramı esasında büyük zaferin ardından Cumhuriyet’e doğru evrilecek sürecin bir nevi habercisi olmuştur. Ancak vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının ön planda olduğu bu dönemde Cumhuriyet düşüncesi zikredilmemiş, Cumhuriyet’in ilanına kadar Anadolu hareketinin mahiyeti ancak milli egemenlik kavramıyla sınırlı kalabilmiştir. Dış dünya tarafından yakından takip edilen bu dönem büyük bir güç olarak ortaya çıkan Amerika Birleşik Devletleri’ndeki basın tarafından da izlenmiş, Anadolu’daki gelişmelerle birlikte yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş süreci çeşitli haber ve yorumlarla Amerikan kamuoyuna aktarılmıştır. Cumhuriyet’e doğru ilerleyen bu dönem boyunca Türkiye konusunda iç ve dış kamuoyunda ismi en çok gündemde olan kişi ise yeni rejimin mimarı olan Mustafa Kemal Paşa olmuştur. Başlarda kendisi Ankara hükümeti ile ilgili ABD basınına yansıyan açıklamalarında Cumhuriyet ifadesini kullanmazken, bu yönetim şekline mesafeli bir pozisyon almış ve Cumhuriyet’in ilanı öncesinde izlenen temkinli politikayı bizzat yürütmüştür. Öte yandan Millî Mücadele hareketinin Bolşevizm’e kayma tehlikesi bu dönemde İtilaf Devletleri tarafından dile getirilirken, Ankara’dan iletilen ve bu tehlikeyi canlı tutan uyarı niteliğindeki açıklamalar gazete sütunlarında yer bulmuştur. Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilan edilerek rejimin adının resmen konulması Amerikan gazetelerinde yer yer övgü, yer yer de otoriter bir rejime gidiş endişesiyle yorumlanmış, Mustafa Kemal ise söz konusu haberlerde öne çıkan isim olmuştur.

Anahtar Kelimeler

ABD Basını, Türkiye, Cumhuriyet, Mustafa Kemal.

Kaynakça

• Akbulut, D.A. (2002). Saltanatın kaldırılması ve sonuçları, Türkler (C. 16, s. 648-655). Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• Armaoğlu, F. (1991). Belgelerle Türk-Amerikan münasebetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Atatürk, Mustafa Kemal (1981). Nutuk (Cilt I). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Atatürk, Mustafa Kemal (1982). Nutuk (Cilt II). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin anıları. (2007) (H.Turgut, der.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Baytok, T. (1970). İngiliz kaynaklarından Türk Kurtuluş savaşı. Ankara: Başvur Matbaası.
• Bryson, T.A. (1977). Amerikan diplomatic relations with they Middle East, 1784-1975: A sureye, New Jersey: The Scarecrow Press.
• Burke, B. (2013). Tarih ve toplumsal kuram (Tuncay M. çev.). İstanbul: Türk Vakfı Yurt Yay.
• Duru, O. (2001). Amerikan gizli belgeleriyle Türkiye’nin kuruluş yılları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Eroğlu, H. (1989). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16(6), 7-26.
• Erol, M. Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerika Birleşik Devletleri ile yaptığı ticaret antlaşmaları. Konya: (bty).
• Kansu, M.M. (1986). Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber. (Cilt I) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kinross, L. (1994). Atatürk, bir milletin yeniden doğuşu (Sander, N. çev.). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Köprülü, O. F. (1987). Tarihte Türk- Amerikan münasebetleri. Belleten, C. (2/200) s. 927-945.
• Kuran, E. (2002). Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu. Türkler, C. 16, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 611-619.
• Kurat, A. N. (1959). Türk Amerikan münasebetlerine kısa bir bakış. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin doğuşu. (Kıratlı, M. çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• MacMillan, M. (2004). Paris 1919, 1919 Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren altı ayın hikayesi. (Dişbudak, B. çev.). Ankara: ODTÜ Yay.
• Özkan, K.(2016). Millî Mücadele dönemi Türk-ABD ilişkileri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öney, C. (2011). Ermeni meselesinin oluşumunda ABD’nin rolü nasıl başlamıştır? History Studies (ABD ve Büyük Orta Doğu ilişkileri özel sayısı), Cilt: 3, 229-244.
• Sonyel, S. (1987). Türk Kurtuluş Savaşı ve dış politika I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Şimşir, B. N. (1985). Ermeni propagandasının Amerika boyutu üzerine”. Tarih boyunca Türklerin Ermeni toplumu ile ilişkileri sempozyumu (8-12 Ekim 1994, Erzurum). Ankara, 79-124.
• Şimşir, B. N. (2005). Ermeni meselesi 1774-2005. Ankara: Bilgi Yay.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi.
• Ulubelen, E (1967). İngiliz gizli belgelerinde Türkiye. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Zürcher, E.J (1987). Millî Mücadele’de İttihatçılık. (Salihoğlu, N. çev.). İstanbul: Bağlam Yay.