Flower of Life and Its Reflections on Ottoman Mosque Architecture

Yıl 2023, Sayı: 60, 133 - 152, 20.12.2023

Burak Muhammet Gökler

https://doi.org/10.21563/sutad.1405240

Öz

Human beings have used various symbols in order to define their emotions, opinions or an object. Symbols, which are preferred to reflect different cultures and purposes in every period, constitute an important place in world art. The symbols used sometimes represent beliefs, sometimes power or elements attributed to sacredness. In this direction, states that have existed in the historical process have created symbols specific to themselves, as well as common symbols have been adopted for world art. The tree of life is undoubtedly one of the most common symbols in world art. Although there are different variations, it appears as a common ornament. A similar issue shows itself in motifs such as the lion, eagle and dragon, which are symbols of power, and these motifs may also vary from culture to culture in terms of processing. Apart from the symbols mentioned above, the "Flower of Life" is one of the symbols found in Asia, Africa and Europe, which cannot be changed in terms of its presentation, presentation and processing. Geometric fiction, which symbolises the universe and infinity, perfection and creation, is one of the common motifs of the world. The meaning of the "flower of life" motif, which is called with different names such as rosette, flower, rosebezek, star in Turkish-Islamic Art decoration, its emergence, the civilisations in which it is seen, and how it is reflected and processed in Ottoman architecture will be tried to be illuminated.

Anahtar Kelimeler

Flower of Life, Anatolia, Mosque, Ornament, Symbol.

Yaşam Çiçeği ve Osmanlı Cami Mimarisine Yansımaları

Öz

İnsanoğlu duygusunu, düşüncesini veya bir nesneyi tanımlaması için yaşadığı süreç içerisinde çeşitli semboller kullanmıştır. Yaşanılan her dönemde farklı kültür ve amaçları yansıtmak amacıyla tercih edilen semboller, dünya sanatında önemli bir yer teşkil etmektedir. Kullanılan bu semboller bazen inancı temsil ederken bazen gücü veya kutsiyet atfedilen unsurları kapsamaktadır. Bu doğrultuda tarihsel süreç içerisinde var olan devletler kendilerine özgü semboller oluşturduğu gibi dünya sanatı için ortak semboller de benimsenmiştir. Hayat ağacı dünya sanatında ortak sembollerden birisi olarak kabul edilmektedir. Farklı varyasyonları söz konusu olsa da hayat ağacı olarak karşımıza çıkmaktadır. Benzer bir husus gücün simgesi konumunda olan aslan, kartal gibi yırtıcı hayvanlar ve ejder gibi fantastik figürlerde göstermektedir. Bu motifler de işleniş açısından kültürden kültüre farklılıklar ortaya koyabilir. Belirtilen semboller dışında Asya, Afrika ve Avrupa kıtasında karşılaşılan, verilişi, ortaya konuluşu ve işlenişi bakımından değişlik yapılamayan simgelerin başında “Yaşam Çiçeği” gelmektedir. Evrenin ve sonsuzluğun, kusursuzluğun, yaratılışın simgesi olan geometrik kurgu dünyanın ortak motiflerinden birisidir. Türk-İslam Sanatı süslemesinde rozet, çiçek, gülbezek, yıldız gibi farklı isimler ile adlandırılan “yaşam çiçeği” motifinin manası, ortaya çıkışı, hangi medeniyetlerde görüldüğü değerlendirilerek Osmanlı mimarisine nasıl yansıdığı ve işlendiği konusu aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Çiçeği, Anadolu, Cami, Süsleme, Sembol.

Kaynakça

• Akurgal, E. (1997). Anadolu kültür tarihi. Ankara: Başak Matbaacılık.
• Aslan, Y., & Duran, R. (2020). Türk sanatında Tengri-Tanrı damgası. Ulakbilge, 54, 1378–1398. Erişim adresi: https://www.ulakbilge.com/makale/pdf/1609243327.pdf
• Bayhan, A. A. (2005). Ordu / İkizce’den bir ahşap cami: Laleli (eski) Camii. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (14), 1-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsed/issue/2576/33155
• Bibliotecapleyades. (2021, 12 19). Bibliotecapleyades. Erişim adresi: https://www.bibliotecapleyades.net/geometria_sagrada/esp_geometria_sagrada_6.htm.
• Britishmuseum. (2021, 12 23). Britishmuseum. Erişim adresi: https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1856-0909-45.
• Codex-atlanticus. (2021, 12 23). Codex-atlanticus. Erişim adresi: http://www.codex-atlanticus.it/#/Detail?detail=308.
• Collections.louvre. (2021, 12 23). Collections louvre. Erişim adresi: https://collections.louvre.fr/en/ark:/53355/cl010152157.
• Can, B. & Gülbudak, Ö. & Gökler, B. M. (2017). “Fusayfisa” İslam mimarisinde mozaik. Art Sanat Dergisi, S. 7, 72-121. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/781605
• Creswell, K. (1958). Early muslim architecture. Great Britain: A Pelikan Book.
• Çakmak, Ş. (1994). Belenardıç (toparan) Köyü Camii (Güney/Denizli). Sanat Tarihi Dergisi, 7(7), 19-26. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/std/issue/16510/172380.
• Çobanoğlu, A. V. (2009). Sultan Ahmed camii ve külliyesi. TDV. İslam Ansiklopedisi (C. 37, s. 497-503). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Çobanoğlu, A.V. (2012), Divriği Ulucamii. TDV. İslam Ansiklopedisi. (C. 42, s. 95-96). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Danışık, Ş. (2007). Seydişehir’deki Türk devri yapıları. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Demiriz, Y. (1979). Osmanlı mimarisin süsleme I. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.
• Erbil Cömertler Aktuğ, Pektaş, K. (2016). Geç dönem kalem işi süslemeli bir eser: Aydın Kuyucak Kayran köyü camii. İMÜ Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2), 9-25. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/294866.
• Erçin, S. (2008). Kula ilçesindeki Türk dönemi yapıları (Manisa) (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Floweroflifemystery. (2021, 12 23). Floweroflifemystery. Erişim adresi: https://floweroflifemystery.wordpress.com/2014/08/29/artifacts/6/.
• Gökler, B., & Doğan, M. (2021). Arşiv belgelerine dayanarak Narman Güvenlik Köyü Camii üzerine bir değerlendirme. Art Sanat, (16), 190-193. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuarts/issue/64398/978349.
• Gökler, B.M. (2022). Rize'de Osmanlı dönemi camileri (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Lacma. (2022, 10 26). Lacma. Erişim adresi: https://collections.lacma.org/node/174070.
• Lawergren, B., & Gurney, O. (1987). Sound holes and geometrical figures. clues to the terminology of ancient mesopotamian harps. British İnstitute fort he Study of Iraq, 49, 37-52. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/4200263.
• Manninen, M. (2022, 10 26). Creative power of the flower of life. Erişim adresi: creative.flowerofliferesearch.com: https://creative.flowerofliferesearch.com
• Melchizedek, D. (2004). Yaşam çiçeğinin unutulmuş sırrı. İstanbul: Ovvo Yay.
• Metmuseum. (2021, 12 24). Metmuseum. Erişim adresi: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/548960?rpp=30&pg=1&ft=lid&when=2000-1000+B.C.&pos=6.
• Naldan, F. (2016). Erzincan ili cami mimarisi. (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Özbek, Y. (1999). Erken Osmanlı mimarisinde taş süsleme (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özgür, D. (2019). Kırıkkale’de Türk devri mimari eserleri (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Özkan, H. (2008). Bayburt/Konursu Ulu Camii ve çeşmesi. Sanat Dergisi, (13), 57-66. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsfd/issue/2601/33473.
• Robson, E. (2007). Mesopotamian mathematics. Oxford: Clarendon Press.
• Rodwell, W., & Neal, D. (2019). The Cosmatesque mosaics of westminster abbey. United Kingdom: Oxbow Books.
• Schreibelreiter, V. (2007). Römische mosaiken in westkleinasien. Zu Rezeption und İntegration Römischen und İtalischen Kulturguts in Kleinasien, 155-169. Erişim adresi:https://www.academia.edu/2362402/R%C3%B6mische_Mosaiken_in_Westkleinasien.
• Tabanlı, D. (2007). Roma dönemi mozaiklerinin Efes örneğinde incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Tanman, M. B. (1994). Demir Baba tekkesi. TDV. İslam Ansiklopedisi (C. 9, s. 150-151). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Taşdelen, A. N. (2020). Konya Türk devri yapılarında bulunan gülbezekler (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Tekin, A. (2015). Bozkır ve köylerindeki camiler. (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Vincente Redon, J. & Gomez, M. & Jaime, C., & San Miguel, A. (1989). El mosaico romano con ınscrıpcıon ıberica de “la caridad” (Caminreal, Teruel),. Xicola 3, 9-27. Erişim adresi: http://xiloca.org/data/Bases%20datos/Xiloca/245.pdf
• Yang, S. (2022, 10 25). Annaalchemy. Erişim adresi: https://www.annaalchemy.com/1317
• Yıldız, Ş. (Ed.). (2011). Samsun ahşap camileri. Ankara: Sincan Matbaası.