Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programları Ekseninde Köktürk Yazıtları

Yıl 2023, Sayı: 60, 293 - 306, 20.12.2023

Metin Oktay

https://doi.org/10.21563/sutad.1405521

Öz

Köktürk Yazıtları VIII. yüzyılda II. Köktürk Kağanlığı Dönemi’nde oluşturulmuş mezar taşlarıdır. Türk diline, Türk folkloruna, Türk inanç sistemine, Türk mitolojisine, Türk askerlik sistemine, Türk devlet yönetimine dair önemli bilgilerin yer aldığı Köktürk Yazıtları Türk tarihinin, kültürünün ve edebiyatının bilinen en eski yazılı belgesi olma özelliği taşımaktadır. Türk adının geçtiği ilk metin olan Köktürk Yazıtları, aynı zamanda millî kimliğimizin oluşumunu sağlayan eşsiz hazine niteliğindedir. Her toplum, yeni nesillerinin belli bir plan ve sistem dairesinde yetişmeleri için çaba gösterirler. Millî Eğitim Bakanlığı da öğrencilerin tarihî ve millî bilinç açısından istenilen seviyede yetişmelerini sağlamak amacıyla değerler eğitimini programına almıştır. Bu bağlamda Türk milleti için tarihî ve millî değeri emsalsiz olan Köktürk Yazıtları, oldukça önemli bir işleve sahiptir. Bu çerçevede 1924 yılında hazırlanan Cumhuriyet Dönemi’nin ilk dil ve edebiyat öğretim programında Köktürk Yazıtları’na yer verilmiştir. Sonraki yıllarda hazırlanan bazı programlarda ise yazıtlara hiç yer verilmediği görülmektedir. Köktürk Yazıtları’nın ele alındığı birçok dil ve edebiyat programında; yazıtların kazanım, amaç, hedef ve yöntem bakımından nasıl işleneceği üzerinde durulmamıştır. Bu çalışmamızda; 1924, 1927, 1929, 1934, 1938, 1950, 1954, 1957, 1960, 1976, 1992, 2005, 2011, 2015, 2017 ve 2018 tarihli Türk dili ve edebiyatı öğretim programlarında Köktürk Yazıtları’na yer verilip verilmediği, yer verildiği programlarda nasıl ve ne şekilde ele alındığı karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Köktürk Yazıtları, Köktürk Alfabesi, Göktürk Kitabeleri, Orhun Yazıtları, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programları.

Köktürk Inscriptions in the Axis of Secondary Education Turkish Language and Literature Course Teaching Programs

Öz

The Köktürk Inscriptions are tombstones created during the II Köktürk Khaganate in the VIII century. Köktürk Inscriptions, which contain important information about the Turkish language, Turkish folklore, Turkish belief system, Turkish mythology, Turkish military system and Turkish state administration, are the oldest known written document of Turkish history, culture and literature. Köktürk Inscriptions, the first text in which the name Turk is mentioned, are also a unique treasure that provides the formation of our national identity. Every society strives to raise its new generations within a certain plan and system. The Ministry of National Education has also included values education in its program in order to ensure that students grow up at the desired level in terms of historical and national consciousness. In this context, Köktürk Inscriptions, which have a unique historical and national value for the Turkish nation, have a very important function. In this context, Köktürk Inscriptions were included in the first language and literature curriculum of the Republican Era, prepared in 1924. It can be seen that in some programs prepared in the following years, inscriptions were not included at all. In many language and literature programs where Köktürk Inscriptions are discussed; How the inscriptions will be processed in terms of achievement, purpose, target and method is not emphasized. In this study; Whether Köktürk Inscriptions were included in the Turkish language and literature teaching programs of 1924, 1927, 1929, 1934, 1938, 1950, 1954, 1957, 1960, 1976, 1992, 2005, 2011, 2015, 2017 and 2018, and in the programs in which they were included. how and how it is handled will be examined comparatively.

Anahtar Kelimeler

Köktürk Inscriptions, Köktürk Alphabet, Göktürk Inscriptions, Orkhon Inscriptions, Turkish Language and Literature Teaching Programs.

Kaynakça

• Çelik, T. (2018). Türkiye’de 1924-2017 arası dil ve edebiyat dersi öğretim programlarına bakış. Journal of Turkish Studies, Volume 13 Issue 4, 245-274. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13019
• Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 25, No: 2. 201-211. Erişim adresi: https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php. Erişim tarihi: 14.10.2022.
• Dursunoğlu, H. (2006). Cumhuriyetin ilanından günümüze Türkçe ve edebiyat öğretiminin orta öğretimdeki tarihî gelişimi. Milli Eğitim Dergisi, 34 (169), 0-0. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36938/422336. Erişim tarihi: 15.10.2022.
• Ergin, M. (2011). Orhun abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Maarif Vekâleti (1340-a). Lise birinci devre müfredat programı. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maarif Vekâleti (1340-b). Liselerin ikinci devre müfredat programı. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maarif Vekâleti (1340-c). Lise müfredat programları esbâb-ı mûcibe lâyihası. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maarif Vekâleti (1927). 1340 Tarihli orta mektep ve lise müfredat programlarına zeyl. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Maarif Vekâleti (1929). Orta mektep ve liselerin Türkçe müfredat programı. Ankara: Yeni Gün Matbaası.
• Maarif Vekâleti (1934). Lise müfredat programı. Ankara: Maarif Basımevi.
• Maarif Vekâleti (1938). Lise müfredat programı. Ankara: Maarif Basımevi.
• Maarif Vekâleti (1956). Lise müfredat programı. Ankara: Maarif Basımevi.
• Maarif Vekâleti. (1960). Lise müfredat programı. Ankara: Maarif Basımevi.
• MEB (1950). Tebliğler Dergisi. C. 12, S. 571.
• MEB (1954). Tebliğler dergisi. C. 17, S. 816.
• MEB (1957). Tebliğler Dergisi. C. 20, S. 976.
• MEB (1976). Tebliğler Dergisi. C. 39, S. 1901.
• MEB (1992). Tebliğler Dergisi, C.55, S. 2363.
• MEB ( 1992). Tebliğler Dergisi. C. 55, S. 2370.
• MEB (2005). Türk edebiyatı dersi öğretim programı ve kılavuzu (9-12. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2011). Ortaöğretim Türk edebiyatı dersi 9, 10, 11 ve 12. sınıflar öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB. (2015). Ortaöğretim Türk edebiyatı dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB.(2017). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB. (2018). Ortaöğretim Türk edebiyatı dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Şimşek, U. & Küçük, B. & Topkaya, Y., (2012). Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının ideolojik temelleri. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall, 2809-2823. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4212.
• Tekin, T. (2006). Orhon yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.