Anemurium A I 11 Nolu Beşik Tonozlu Mezar’da Bulunan Anadolu Selçuklu Sikkeleri

Yıl 2024, Sayı: 61, 439 - 473, 30.04.2024

Mehmet Tekocak Mustafa Çetinaslan

https://doi.org/10.21563/sutad.1298150

Öz

Antik Dönem’de Dağlık Kilikya Bölgesi’nin liman şehirlerinden birisi olan Anemurium, günümüzde ise Mersin İli, Anamur İlçesi’nde yer almaktadır. Kentte 2022 yılında gerçekleştirilen arkeolojik kazı çalışmalarında, nekropol alanı içerisinde bulunan ve Roma Dönemi’ne ait A I 11 Nolu Beşik Tonozlu Mezar yapısında 50 sikkeden oluşan bir buluntu grubu ele geçirilmiştir. Toplu bir şekilde bulunan ve büyük oranda korunmuş durumdaki sikkelerden 37’si Anadolu Selçuklularına ait olup bu makalenin de konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada değerlendirilen Anadolu Selçukluları Dönemi sikkeleri 602/1205-1206 ile 622/1225-1226 yılları arasına tarihlenen gümüş dirhemlerdir. Bahse konu dirhemlerden bir tanesi I. Gıyaseddin Keyhüsrev (601/608), beş tanesi I. İzzeddin Keykavus (607-616) ve 31’i de I. Alaeddin Keykubad (616-634) tarafından bastırılmıştır. Konya, Sivas ve Kayseri’de bastırılan bu dirhemler yazı karakteri, form ve süslemeleri ile dönemin genel karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Günümüz Anamur’unda ve Anemurium antik kentindeki Türk hâkimiyetini belgeleyen maddi kültür varlığı ve bilgiler oldukça sınırlıdır. Bu yüzden bahse konu sikkeler taşınabilirliği dikkate alınmak koşuluyla, Anadolu Selçukluları tarafından 13. yüzyılın ilk yıllarında bölgede gerçekleştirilen fetih ve hâkimiyet sürecini kanıtlayan çok kıymetli bir belge niteliğindedir. Bu ve benzeri buluntular hem Anemurium antik kenti hem de bölge tarihiyle ilgili daha pek çok yeni bilgilere ulaşılabileceğini göstermesi bakımından büyük bir önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anemurium, Anadolu Selçukluları, I. Alâeddin Keykubat, Sikke

Anatolian Seljuk Coins Found in the Anemurium A I 11 Barrel Vaulted Tomb

Öz

Anemurium, one of the harbour cities of the Rough Cilicia Region in the Ancient Period, is located in the Anamur District of Mersin Province. During the archaeological excavations carried out in the city in 2022, a group of 50 coins was recovered from the Roman Roman period Barrel Vaulted Tomb No. A I 11 in the necropolis area. Thirty-seven of the coins, which were found collectively and largely preserved, belong to the Anatolian Seljuks and constitute the subject of this article. The coins of the Anatolian Seljuk period evaluated in this study are silver dirhams dated between 602/1205-1206 and 622/1225-1226. One of them was minted by Gıyaseddin Keyhüsrev I (601/608), five by İzzeddin Keykavus I (607-616) and 31 by Alaeddin Keykubad I (616-634). These dirhams were minted in Konya, Sivas and Kayseri and reflect the general characteristics of the period with their typeface, form and ornamentation. The material culture evidence and sources documenting the Turkish rule in present-day Anamur and the ancient city of Anemurium are quite limited. For this reason, the coins in question, provided that their portability is taken into account, are a very valuable document proving the conquest and domination process carried out by the Anatolian Seljuks in the region in the early years of the 13th century. These and similar finds are of great importance in terms of showing that many new information can be obtained about both the ancient city of Anemurium and the history of the region.

Anahtar Kelimeler

Anemurium, Anatolian Seljuks, I. Alâeddin Keykubad, Coin.

Kaynakça

• Alföldi-Rosenbaum, E. (1971). Anamur Nekropolü (The Necropolis of Anemurium). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Altıntaş, A. (2014). Selçuklu Türkiye’sinde para. Türkler, (C.7, s. 386-392), Ankara.
• Artuk, İ. & Artuk, C. (1971-74). İstanbul arkeoloji müzeleri teşhirdeki İslami sikkeler kataloğu. C. I-II, İstanbul.
• Cahen, C. (2002). Osmanlılardan önce Anadolu. (E. Üyepazarcı, çev.). İstanbul.
• Claudii Ptolemaei (1845). Geographia. (C. F. A. Nobbe, ed.). Lipsiae.
• Çaycı, A. (2008). Selçuklularda egemenlik sembolleri. İstanbul.
• Dülgerler, O. N. (2006). Karamanoğulları dönemi mimarisi. Ankara: TTK Yayınları.
• Erim, M. (2014). Osmanlı belgelerinde İçel sancağı Anamur kazası. Mersin.
• Erkiletlioğlu, H. & Güler, O. (1996). Türkiye Selçuklu sultanları ve sikkeleri. Kayseri.
• İbn Bibi (El-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’feri Er-Rugadi). (1996). El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk name). (M. Öztürk, haz.), Cilt: I, Ankara.
• İsmail Galib (1309). Takvim-i meskûkat-ı Selçukiyye. Konstantiniyye.
• İzmirlier, Y. (2009). Anadolu Selçuklu paraları. İstanbul.
• Koca, S. (1994). Türkiye Selçuklu devleti hükümdarlarının aldıkları ve kullanılan hâkimiyet ve hükümdarlık sembolleri. III. Milli Selçuklu Kultür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri (20-22 Mayıs 1993) içinde (s. 149-161), Konya.
• Merçil, E. (2007). Selçuklular’da hükümdarlık alâmetleri. Ankara.
• Parlar, G. (2001). Anadolu Selçuklu Sikkelerinde yazı dışı figüratif ögeler. Ankara.
• Pilhofer, P. (2011). Anemurion. Neues aus der welt der frühen Christen. Beiträge zur Wissenschaft vom Alten und Neuen Testament 195, 207-226.
• Pseudo-Skylaks (2016). Seyrüsefer (M. Arslan, çev.). Libri II, 246-307.
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun tarihi coğrafyas I. (M. Pektaş, çev.). Ankara.
• Rosenbaum, E. (1965). The Necropolis of Anamur. Belleten, XXIX (113), 25-48.
• Russell, J. (1987). The Mosaic inscriptions of Anemurium. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Russell, J. (2002). Anemourion. The Economic history of Byzantium: From the seventh through the Fifteenth Century 39, 221-228.
• Russell, J. (2021). The Canadian excavations at Anemurium in Cilicia. Drémil-Lafage.
• Sağıt, B. (2012). Anadolu Darplı İslâmi sikkelerde yazı (1071-1400) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Sevim, A. & Merçil, E. (1995). Selçuklu devletleri tarihi (siyaset, teşkilât ve kültür), Ankara.
• Strabon (1993). Geographika. Anadolu Antik Coğrafyası (Kitap XII, XIII, XIV) (A. Pekman, çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Şahin, M. K. (2006). Aydın Müzesi'nde Bulunan Anadolu Selçuklu Dönemine Ait Sikkeler. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Dergisi XV/1, 125-165.
• Şahin, M. K. (2017). Akhisar Müzesi’nde Bulunan Anadolu Selçuklu Dönemine Ait Sikkeler. Dr. S. Murat Topçu- Dr. Remzi Aydın (Ed.) Sanat Tarihi Yazıları –Prof. Dr. Kerim Türkmen Armağanı içinde (s. 359-384), Konya.
• Tekin, O. (2014). Başlangıcından Türkiye Cumhuriyeti'ne kadar Türk devletlerinin sikkeleri. H. C. Güzel & K. Çiçek & S. Koca (Ed.) Türkler (C. 5, s. 413-422), Ankara.
• Tekocak, M. (2020). Anemurium kazı ve restorasyon çalışmaları: 2018. 41. KST-3, 197-221.
• Tekocak, M. (2022). Anemurium kazı ve restorasyon çalışmaları. 2019-2020 Kazı Çalışmaları Cilt 3, 115-137.
• Tekocak, M. & Aldemir, C. (2019). Anemurion: Anadolu’nun güneyinde bir liman kenti. Anemurion Çalışmaları I. Ankara: Sage Yayınevi.
• Tekocak, M. & Aldemir, C. (2021). Anemurium Ancient city in the light of new studies: 2016-2018 (Cilicia, Turkey). Anodos. Studies of Ancient World 15/2015, 237-252.
• Tekocak, M. & Eliüşük, M. (2022). Yeni kazılar ve araştırmalar ışığında Anemurium’dan bir mezar örneği: A I 6 Nolu Mezar. Seleuceia XII, 139-160.
• Teoman, B. (2018). Konya darplı Anadolu Selçuklu sikkeleri, A. Buluş & C. Arabacı (Ed.), Konya Kitabı XVI (Konya Ticaret Tarihi) içinde (s. 147-166), Konya.
• Titus Livius (1828). History of Rome (G. Baker, çev.). Vol. IV. New York.
• Turan, O. (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar (Metin, Tercüme ve Araştırmalar), Ankara.