The Emergence of the Problem of Administrative Indigenization (Korenizatsiya) in Turkestan: The Role of G. I. Safarov and the Turkburo (1920-1922)

Yıl 2024, Sayı: 61, 105 - 132, 30.04.2024

Emre Teğin

https://doi.org/10.21563/sutad.1299514

Öz

The disconnection between Turkestan and European Russia due to the Orenburg Cork in the Russian Civil War resulted in the takeover of the administration by the Tashkent Soviet, which was formed by minority groups such as railway workers together with the remnants of the old tsarism in the region. During this period, the Tashkent Soviet, which did not even care about the administrative theses of the center, carried out large-scale seizures and massacres against the Turks together with the Russian elements in the region. After the abolition of the Orenburg Block, the central administration exported many 'qualified proletarians' from the center, especially Safarov, through the ‘Turk Buro’ in order to repair the damage caused by the Tashkent Soviet during the Civil War on their behalf and to attempt to build a soviet in the region where there was no party organization before. Safarov, who claimed to know Turkestan very well and put forward the principle of colonial revolution for the 'eastern societies', put into practice the policy of indigenization and sovietization of Turkestan. Soviet construction aimed to make the region the center of an eastern revolutionary goal, not only in terms of its incorporation into soviet administration, but also as a model for eastern societies in terms of Lenin's principle of permanent revolution. However, Safarov's practice was perceived as a 'revenge' for the Orenburg Cork process and raised the problematic of 'indigenization' in Turkestan. Around this problematic, a serious opposition emerged against Safarov, who could not satisfy neither the party center nor the national intellectuals, and as a result, the problematic was drawn into a shallow area within the framework of ethnic conflict. In this respect, this study examines the problematic of administrative indigenization in Turkestan around Safarov's principle of colonial revolution through archival documents, witnesses of the period and opposing views.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Safarov, Turkburo, National Communism, Indigenisation

Proje Numarası

Yok

Türkistan’da İdari Yerlileştirme (Korenizatsiya) Sorunsalının Ortaya Çıkışı: G. I. Safarov ve Türkbüro’nun (1920-1922) Rolü

Öz

Rus İç Savaşı’nda Orenburg Tıkacı nedeniyle Türkistan ve Avrupa Rusyası’nın bağlantısının kopması, bölgede eski Çarlık kalıntılarıyla birlikte demiryolu işçileri gibi azınlık grupların oluşturduğu Taşkent Sovyeti’nin idareyi ele geçirmesiyle sonuçlanmıştır. Bu dönemde merkezin yönetimsel tezlerini dahi umursamayan Taşkent Sovyeti, bölgedeki Rus unsurlarla birlikte Türklere karşı geniş çaplı el koymalar ve katliamlar gerçekleştirmiştir. Orenburg Tıkacı’nın ortadan kaldırılması sonrasında merkez yönetimi İç Savaş sırasında Taşkent Sovyeti’nin verdiği hasarı kendileri adına düzeltmek, daha once parti teşkilatlanmasının olmadığı bölgede bir sovyet inşaasına girişmek adına ‘Türk Büro’ aracılığıyla başta Safarov olmak üzere merkezden birçok ‘nitelikli proleter’ ihraç etmiştir. Türkistan’ı çok iyi bildiğini iddia eden ve ‘doğu toplumları’ için sömürge devrimi ilkesini ortaya atan Safarov, Türkistan’ın yönetimde yerlileştirilerek sovyetleştirilmesi politikalarını uygulamaya koymuştur. Sovyet inşaası, bölgenin yalnızca sovyet idaresine eklemlendirilmesi açısından değil Lenin’in Sürekli Devrim ilkesi açısından doğu toplumlarına örnek teşkil edecek bir doğu devrimi hedefinin de merkezi haline getirmeyi amaçlamıştır. Ancak Safarov’un pratiği Orenburg Tıkacı sürecinin bir ‘intikamı’ olarak algılanmış ve Türkistan’da ‘yerlileştirme’ sorunsalını ortaya çıkarmıştır. Bu sorunsal etrafında ne parti merkezini ne de milli aydınları tatmin edemeyen Safarov’a karşı ciddi bir muhalefet ortaya çıkmış ve sonuçta sorunsal etnik çatışma ekseninde sığ bir alana çekilmiştir. Bu bakımdan çalışma Safarov’un sömürge devrimi ilkesi çevresinde Türkistan’da idarî yerlileştirme sorunsalını arşiv belgeleri ve dönemin tanıkları ile karşıt görüşler üzerinden mercek altına almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Korenizatsiya(Yerlileştirme), Safarov, Türkbüro, Ulusal Komünizm

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Abdiraşidov, Z. (2022). İsmail Gaspıralı ve XX. yüzyılın başlarında Türkistan. (H. Kerimoğlu, çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Andican, A. A. (2020). Cedidizmden bağımsızlığa hariçte Türkistan mücadelesi. İstanbul: Ötüken.
• Bennigsen A. A.&Wimbush S. E. (1979). Muslim national communism in the Soviet Union: a revolutionary strategy for the colonial world. Chicago: The University of Chicago Press.
• Carr, E. H. (2017). Bolşevik devrimi 1917-1923. C. I. (O. Suda, çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Castagne, J. (1922). Le Turkestan depuis la revolution Russe. Revue du Monde Musulman, L, 28-74.
• D’encausse, H. C. (1988). Islam and the Russian empire reform and revolution in Central Asia. (Q. Hoare, çev.). I. B. Tauris & Co Ltd.
• Fedtke, G. (2019). Roter Orient: Muslimkommunisten und Bolschewiki in Turkestan (1917-1924), Böhlau Köln, 2019.
• Genis, V. L., (1998). Deportatsiya Russkih iz Turkestana v 1921 Godu (Delo Safarova). Voprası İstorii, 1, 44-58.
• Hasanov, K., (1969) V.İ. Lenin i Turkbüro TSK RKP(b), Taşkent.
• Hayit, B. (1978). Türk Dünyası’nda Rus emperyalizmi ve Türk Dünyası. İstanbul: Sabah Kültür Yayınları.
• Hayit, B. (1995). Türkistan Devletleri'nin Milli Mücadele tarihi. Ankara: TTK.
• Hayit, B. (2000). Eski Sovyetler Birliği'ndeki Türklüğün ve islamın bazı meseleleri. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Keller S. (2003). The Central Asian brueau, an essential tool in governing Soviet Turkestan. Central Asia Survey, 22(2/3), 281-297.
• Khalid, A. (1996). Tashkent 1917: Muslim politics in revolutionary Turkestan. Slavic Review,55(2), 270-296.
• Khalid, A. (2015). Making Uzbekistan: Nation, empire, and revolution in the early USSR, Cornell University Press.
• Littlefield, S. (2009). Citizenship, ıdentity and foreign policy. Europe-Asia Studies, 61(8), 1461-1482.
• Martin T. (2001). The affirmative action empire: Nations and nationalism in the Soviet Union, 1923-1939, Cornell University Press.
• Muratuly, A. A.&Hazretaly, T. (2014). S. Khojanov and the phenomenon of National Communism in Central Asia and Kazakhstan in the 20-Ies. XX Century. Asian Social Science; 10(2), 93-101.
• Naida S. F., Nepomnin V. Ia. (1964). Ocherki İstorii Kommunistiçeskoy Parti Turkestana- III, Kommunisticheskaya Partiya Turkestana v Period İnostrannoy İnterventsii i Grazhdanskoy, Taşkent.
• Penati, B. (2019). Continuities and Novelties in Early Soviet Law-Making about Central Asian Water. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 62(4), 674-730.
• Pianciola, N. (2008). Décoloniser l'Asie centrale? Bolcheviks et colons au Semirech´e (1920-1922). Cahiers du Monde Russe, 49(1), 101-144.
• Rasulov, A. (2017). Türkistan ve İdil-Ural Halkları Arasındaki İlişkiler (1917-1924). (A. Ünal, çev.). Ankara: TTK.
• Safarov, G. (1921a). L’Oreient et la revolution. Bulletin Communiste. 17, 286-292.
• Safarov, G. (1921b). L’Evolution de la question nationale. Bulletin Communiste. 4, 60-62.
• Safarov, G. (1921c). Kolonialnaya revolütsiya (Opıt Turkestana). Gosudarstvennov İzdatelstvo.
• Sahadeo, J. (2007). Russian colonial society in Tashkent, 1865-1923. Bloomington: Indiana University Press.
• Smith, J. (1999). The Bolsheviks and the national question, 1917-23. NY: St. Martin’s Press.
• Teğin, E. (2022). Rus İç Savaşı’nda Bolşeviklerin Türkistan Siyaseti ve Orenburg Tıkacı Meselesi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 41(72), 323-362.
• Terry, M. (1998). The Russification of the RSFSR. Cahiers du Monde Russe. 39(1/2), 99-117.
• Togan, A. Z. (2012). Hatıralar. Ankara: TDV Yayınları.
• Togan, A. Z. V. (1981). Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi. C. I. İstanbul: Enderun.
• Ubiria, G.(2016) Soviet Nation-Bulding in Central Asia: The making of the Kazakh and Uzbek Nations. London&New York: Routledge;
• Uyanan Türkistan. (2021). (A. Acaloğlu, çev. ve der.).İstanbul: Yedisu.
• V. I. Lenin collected works. (1970). (Y. Sdobnikov, Transl.). Vol. 45. Moscow: Progress Publishers.
• Yesmagambetov, K. (2015). Mustafa Çokay: Türkistan bağımsızlığına adanmış bir ömür. (V. S. Hekimoğlu, çev.). İstanbul: Ötüken