A Traditional Antakya House Allocated to the French Consulate

Yıl 2024, Sayı: 62, 319 - 348, 30.08.2024

Müge Çiftyürek , Mehmet Pınar

https://doi.org/10.21563/sutad.1297773

Öz

The old city pattern of Antakya, which has been shaped by the influence of different cultures in the historical process, is in the region between Habib Neccar (Habib the Carpenter) Mountain and the Orontes River. It is possible to see many traditional Antakya houses in this region, where different types of buildings are also located. These houses have common points that are similar to each other in terms of their plans, facades and building systems. One of them is the house, which is in Ulu Cami quarter, Sokullu street, 4th district, parcel 135, and is thought to have been built in the first half of the 19th century. The fact that the house was allocated to the French consulate during the French mandate increases the historical value of the city compared to other traditional houses. The house consists of building blocks around a large courtyard. In these types of buildings, there are service places and rooms with various functions. The main room is particularly privileged from the others with its hand-drawn ornaments. The motifs enriching the courtyard facade of the house exhibit original examples of stonework. In this context, the building plan, which reflects a traditional Antakya house with all its aspects, has been handled with its spatial features, facades and decorations. In addition, the similarities among the house samples found in Antakya and its surroundings were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Turkish House Architecture, Antakya, Traditional Antakya House, Ornament.

Fransız Konsolosluğuna Tahsis Edilen Geleneksel Bir Antakya Evi

Öz

Tarihsel süreç içerisinde farklı kültürlerin etkisiyle biçimlenen Antakya’nın eski kent dokusu, Habib Neccar Dağı ile Asi Nehri arasındaki bölgede konumlandırılmıştır. Farklı yapı türlerinin yer aldığı bu bölgede, pek çok geleneksel Antakya evini de görmek mümkündür. Söz konusu evler plan kuruluşları, cepheleri ve yapı sistemi bakımından birbirine benzeyen ortak noktalara sahiptir. Bunlardan biri de Ulu Camii Mahallesi, Sokullu Sokak, 4. Mıntıka, 135 parselde bulunan ve 19. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği düşünülen evdir. Yapının Fransız mandası döneminde Fransız konsolosluğuna tahsis edilmesi, diğer geleneksel evlerden farklı olarak kent tarihindeki yeri ve önemini arttırmaktadır. Ev, geniş bir avlunun etrafındaki yapı kütlelerinden meydana gelmektedir. Bu yapılarda çeşitli işlevlerde servis mekânları ve odalar yer almaktadır. Özellikle başoda konumundaki mekân, kalemişi süslemeleriyle diğer odalardan ayrılmaktadır. Evin avlu cephesini zenginleştiren motifler ise taş işçiliğinin özgün örneklerini sunmaktadır. Bu bağlamda, bütün yönleriyle geleneksel bir Antakya evini yansıtan yapı planı, mekânsal özellikleri, cepheleri ve süslemeleriyle ele alınıp tanıtılmıştır. Antakya ile yakın çevresindeki yerleşimlerde bulunan ev örnekleriyle benzerlikleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Konut Mimarisi, Antakya, Geleneksel Antakya Evi, Süsleme.

Kaynakça

• Aksoy, Y. & Akpınar, A. (2011). Muğla evleri. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 3(9), 129-149. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/319333
• Alibaba, A. (1990). Eski Antakya evlerinde kullanılan mekân ve bölümler. Güneyde Kültür, 14, 15.
• Arıman, B. (2002). Antakya kenti tarihi doku içinde tipolojik analiz çalışmaları (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerke-zi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Atalar, A. (2004). Osmanlı dönemi Antep evleri. İstanbul: Merinos Halı Kültür Hizmeti Yay.
• Bebekoğlu, S. & Tektuna, M. (2008). Kilis kültür envanteri. Ankara: Kilis Valiliği.
• Bektaş, C. (2014). Türk evi. İstanbul: Yem Yay.
• Bozkurt, S. G. (2019). Antakya’nın geleneksel evlerinin avlu özellikleri üzerine bir inceleme. Turkish Journal of Forest Science, 3(1), 1-12. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/704842
• Büyükmıhçı, G. (2000). Anadolu’da konut VI: Urfa evleri. Arkitekt, 482, 67-74.
• Büyükmıhçı, G. (2001a). Anadolu’da konut X: Antakya evleri. Arkitekt, 487, 72-77.
• Büyükmıhçı, G. (2001b). Anadolu’da konut VII: Gaziantep evleri. Arkitekt, 483, 64-75.
• Çelebi, Y. (1982). Bir grup eski Antakya evi. Türk Etnografya Dergisi, XVII, 163-201. Erişim adresi:http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/turk_etnografya/17.turk.etnografya.pdf
• Dalkılıç, N.&Bekleyen, A. (2011). Geçmişin günümüze yansıyan fiziksel izleri: geleneksel Diyarbakır evleri. İ. Yıldız (Ed.), Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi içinde (s. 417-462). Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür ve Sanat Yay.
• Demir, A. (1996). Çağlar içinde Antakya. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.
• Demir, A. (1998). Antakya ve Antakya tarihinde bir dönem (1098-1268). Mimarlık Dergisi, 281, 24-27. Erişim adresi: http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/514/7542.pdf
• Doğruer, Ş. (1995). Antakya’nın eski bir ısınma aracı tandır. Güneyde Kültür, 82, 13-14.
• Eldem, S. H. (1954). Türk evi plan tipleri. İstanbul: Pulhan Matbaası.
• Garbioğlu, Ö. (2017). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hatay’daki kamu yapıları (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerke-zi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Hatay Valiliği. (2011). Hatay kültür envanteri. Cilt I, Ankara: Hatay Valiliği.
• Kuban, D. (1995). Türk “hayat”lı evi. İstanbul: Ziraat Bankası Yay.
• Küçükerman, Ö. (1985). Kendi mekânının arayışı içinde Türk evi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Özcan, B. (2022). Geleneksel Antakya evlerinin kimlik ögelerinin analizi (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerke-zi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özeke Eski, Ö.&Çobancaoğlu, T. (2022). Sofasız plan tipinde Türk evi üzerine bir irdeleme. Tasarım Kuram, 18(37), 52-69. Erişim adresi: https://www.tasarimkuram.com/index.php/dtj/issue/view/40
• Paköz, A. E. (2013). Geleneksel Maraş evlerinin mimari özellikleri. Artium, 1(1), 65-81. Erişim adresi: http://artium.hku.edu.tr/tr/download/article-file/25522
• Saliba, R. (1998). Beirut 1920-1940 domestic architecture between tradition and modernity. Beirut: The Order of Engineers and Architects.
• Savaşçıoğlu, R. (2008). Tarihi Kilis evleri (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Selvi, Y. & Melikoğlu, Y. (2017). Sınırın estetik nesneleri: Şanlıurfa’da tarihi kapı tokmakları ve halkaları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 1002-1012. doi: 10.17719/jisr.20175335401.
• Sökmen Kök, D. & Uşma, G. (2022). Yeniden kullanım ve özgünlüğünden uzaklaştırılan yerel kimlik ve mimari: Antakya Zenginler Mahallesi örneği. Turkish Studies, 17(3), 627-647. doi: 10.7827/TurkishStudies.62299.
• Şahin Tekinalp, P.(2007).Geleneksel Antakya evlerinde yer alan boyalı nakışlar üze-rine bir değerlendirme: Başkent’ten Akdeniz’e ulaşan bezeme programı. Adalya, X, 369-386. Erişim adresi: https://akmedmedia.ku.edu.tr/Adalya/Adalya_2007/17._Pelin_Sahin_Tekinalp.pdf
• Tekin, M. (1994). Osmanlı döneminde Antakya-şehir dokusu, evler ve yaşayış üzerine notlar. Güneyde Kültür, 69, 1-5.
• Tekin, M. (2000). Hatay tarihi. Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Tekin, M. (2011). Tarihi Antakya evlerinde taş ve ahşap süslemeleri. Antakya: Hatay Kültür ve Tarih Araştırmaları Derneği Yay.
• Temiz, M. & Kolay, E. (2019). Fransız işgali altındaki Antakya’nın değişen mimari çehresine bir örnek: Saray Caddesi Kuseyri binası. A. Gündüz & H. Çoruh & S. Hatipoğlu (Ed.), Hatay Anavatana Katılışının 80. Yıl Armağanı içinde (s. 284-313). İstanbul: Hiper Yayın.
• Weulersse, J. (1934). Antioche essai de geographie urbaine. Bulletin D’etudes Orientales, 4, 27-79. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/pdf/41603140.pdf
• Zeyn El Abidin, M. & Saatçi, S. (2019). Halep geleneksel evleri ve özellikleri. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 13, 237-250. doi: 10.16947/fsmia.582433
• Zin Alabadin, M. (2019). Halep kenti ve geleneksel evleri (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp