IX. Asırda Çin’de Meydana Gelen Huang Chao(黃巢) İsyanı’nın Müslüman Deniz Ticaretine Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 62, 1 - 21, 30.08.2024

İbrahim Güneş

https://doi.org/10.21563/sutad.1538386

Öz

Orta Çağ’da Basra ve Kulzüm üzerinden Çin’e yapılan deniz ticareti, Abbasiler’in Tang Hanedanı ile kurduğu müspet ilişkiler sayesinde bir hayli gelişmişti. Fakat Huang Chao adında bir tuz tüccarının önderlik ettiği bir grup Çinli isyancı, 875-884 yılları arasında dokuz yılı aşkın bir süre boyunca Çin’in güney kısımlarını yağmalamıştır. Bu isyan, kısa bir süre içinde büyüyerek Çin’in önemli bir kısmına sirayet eden bir halk ayaklanmasına dönüşmüştür. Devletin aciz kalması neticesinde Türk kökenli Shatuoların elebaşlarını katledip isyancıları öldürmesine kadar geçen süreçte, Müslüman tüccarların yoğun olarak yaşadığı Hanfu ve Kanton bölgesi gibi devrin birçok ticaret merkezi büyük bir yıkım yaşamıştır. Ebû Zeyd es-Sirâfî ve Mesudî gibi Arap bazı müellifler, bu isyan sırasında 100.000-120.000 arasında Müslüman, Yahudi ve Hıristiyan tüccarın katledildiği yazarlar. Devrin diğer kaynakları tahlil edildiğinde ise bu kayıtların isyanın Müslüman dünyası ile Çin arasındaki ticarete uzun vadeli bir etkide bulunmadığını gösteren güçlü kanıtlar sunarlar. Bundan hareketle bu çalışmada, Tang Hanedanı zamanında (618-905) Çin’de meydana gelen Huang Chao İsyanı ve bu isyanın sebep olduğu hercümercin Müslüman deniz ticaretine olan etkisini incelenecek, ayrıca bu süreçte Müslüman ülkelerle Çin arasında devam eden deniz ticaretinin büyük zarar gördüğü şeklindeki rivayetlerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığına bakılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Huang Chao İsyanı, Ticaret, Çin, Abbasiler, Tang Hanedanı, Shatuolar.

The Effect of the Huang Chao (黃巢) Revolt in China in the 9th Century on Muslim Sea Trade

Öz

Öz
Orta Çağ’da Basra ve Kulzüm üzerinden Çin’e yapılan deniz ticareti, Abbasiler’in Tang Hanedanı ile kurduğu müspet ilişkiler sayesinde bir hayli gelişmişti. Fakat Huang Chao adında bir tuz tüccarının önderlik ettiği bir grup Çinli isyancı, 875-884 yılları arasında dokuz yılı aşkın bir süre boyunca Çin’in güney kısımlarını yağmalamıştır. Bu isyan, kısa bir süre içinde büyüyerek Çin’in önemli bir kısmına sirayet eden bir halk ayaklanmasına dönüşmüştür. Devletin aciz kalması neticesinde Türk kökenli Shatuoların elebaşlarını katledip isyancıları öldürmesine kadar geçen süreçte, Müslüman tüccarların yoğun olarak yaşadığı Hanfu ve Kanton bölgesi gibi devrin birçok ticaret merkezi büyük bir yıkım yaşamıştır. Ebû Zeyd es-Sirâfî ve Mesudî gibi Arap bazı müellifler, bu isyan sırasında 100.000-120.000 arasında Müslüman, Yahudi ve Hıristiyan tüccarın katledildiği yazarlar. Devrin diğer kaynakları tahlil edildiğinde ise bu kayıtların isyanın Müslüman dünyası ile Çin arasındaki ticarete uzun vadeli bir etkide bulunmadığını gösteren güçlü kanıtlar sunarlar. Bundan hareketle bu çalışmada, Tang Hanedanı zamanında (618-905) Çin’de meydana gelen Huang Chao İsyanı ve bu isyanın sebep olduğu hercümercin Müslüman deniz ticaretine olan etkisini incelenecek, ayrıca bu süreçte Müslüman ülkelerle Çin arasında devam eden deniz ticaretinin büyük zarar gördüğü şeklindeki rivayetlerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığına bakılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Huang Chao İsyanı, Ticaret, Çin, Abbasiler, Tang Hanedanı, Shatuolar.
Abstract
In the Middle Ages, maritime trade to China via Basra and Kulzum was highly developed thanks to the positive relations established by the Abbasids with the Tang Dynasty. But a group of Chinese rebels led by a salt merchant named Huang Chao plundered the southern parts of China for over nine years between 875 and 884. This rebellion grew into a popular uprising that spread to a significant part of China in a short time. Many trade centers of the period, such as Hanfo and Canton region, where Muslim traders lived intensely, experienced a great destruction in the process until the Shatuo of Turkish origin murdered the ringleaders and killed the rebels due to the inability of the state. Some Arab authors such as Abu Zayd al-Sirâfi and Masudi write that 100,000-120,000 Muslim, Jewish, and Christian merchants were killed during this revolt. When the other sources of the period are analyzed, it is seen that these records provide strong evidence that despite the bloody events of the rebellion, they did not have a long-term effect on the trade between the Muslim world and China. Based on this, the study will examine the Huang Chao Revolt that took place in China during the Tang Dynasty (618-905) and the effect of the panhandle on Muslim maritime trade caused by this revolt. It will be checked whether the rumors in the form reflect the truth or not.

Anahtar Kelimeler

Huang Chao Revolt, Trade, China, Abbasids, Tang Dynasty, Shatuo.

Kaynakça

• Al-Naboodah, H. M., (1992). The commarcial activity of Bahrain and Umman in teh Early Middle Ages. Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, 22, 81-96.
• Al-Salimi, Abdulrahman, (2021). Qalhat-Hurmuz: Its Place in the history and economy of the Western Indian ocean in the Later Middle Ages. Studi Maġrebini, 19 (2), 324–352.
• Altıngök, Ahmet & Yıldırım, Taner, (2013). Basra körfezi ticareti üzerinde Sasani-Bizans ve Arap mücadelesi. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 137-157.
• Altıngök, Ahmet & Yıldırım, Taner, (2014). Erken Ortaçağlarda Siraf liman kentlerinin İran körfezi açısından önemi. Cappadocia Journal of History And Social Sciences, 2, 14-33.
• Aubin, Jean, (1959). La ruine de Sîrâf et les routes du Golfe Persique aux XI ͤ et XII ͤ siècles. Cahiers de civilisation médiévale, 2 ͤ anne, 7, (Juillet-septembre), 295-301.
• Benjamin of Tudela, (1840). The Itinerary of Benjamin of Tudela. (A. Asher, çev.). London.
• Ca’ferî, (2011). Târîh-i Kebîr. (İ. Aka, çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• Chau ju-kua, (1991). Chu-fan-chï. (F. Hirth & W.W. Rockhill, çev.). St. Petersburg.
• Chawla, J.K., (2006). İndia’s overland trade with Central Asia and Persia during the Thirteenth and Fourteenth Centuries. New Delhi.
• Daryaee, Touraj, (2009). The Persian Gulf in late antiquity: The Sasanian era (200-700 CE). The Persian Gulf in History, (L. G. Potter, ed.). New York, 57-70.
• Dımaşkî, (1866). Cosmographie. (M. A. F. Mehren, nşr.), St. Pétèrsbourg.
• Eberdhard, W., (1987). Çin tarihi. Ankara: TTK Yayınları.
• Ebû Zeyd es-Sîrâfî,(2012). Ahbarü’l-Sîn ve’l-Hind zeyli, Doğu’nun kalbine seyahat. (R. Şeşen, çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ebu’l-Fidâ, (2017). Takvimü’l-Büldan. (R. Şeşen, çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• El-Bekrî, (2002). El-Mesâlik ve’l-Memâlik. (C. Talebe, nşr.). C. 1-2, Beyrut.
• El-Cünhânî, Habib, (2008). İslam’ın ilk asrında ticaretin canlanmasında Umman’ın rolü. (A. Bakır & R. Şeşen, çev.). Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler, C. 1, Ankara, 681-701.
• El-Gırnâtî, (2011). Tuhfetu’l-Elbâb ve Nuhbetu’l-A’câb. (F. Sabuncu, çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• El-Hâşimî, Rıda Cevad, (2008). Basra Körfezi’nde eski ticarî faaliyetler ve bu faaliyetlerin medeniyete tesirleri. (A. Bakır, çev.). Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler, C. 1, Ankara, 591-615.
• El-İdrisî, (2020). Nüzhetu’l-Müştâk fi İhtirâfu’l-Âfâk. (Ferid el-Mezidî, nşr.) Beyrut.
• El-Mühâllebî, (20069. el-Kitabü’l-Azizî, el-Mesalik ve’l-Memalîk. Dımaşk.
• El-Sâmir, Faysal, (2008). İslam Ortaçağında Arap ticaretinin yükselişi. (A. Bakır, çev.). Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler, C. 2, Ankara, 663-679.
• Flecker, M., (2001). A ninth-century AD Arab or Indian shipwreck in Indonesia: First evidence for direct trade with China. World Archaeology, 22 (3), 335-354.
• Fong, Adam, (2006). Ending an era: The Huang Chao rebellion of the Late Tang. International Graduate Student Conference Series, 26, 1-11.
• George, Alain, (2015). Direct sea trade between early Islamic Iraq and Tang China: from the exchange of goods to the transmission of ıdeas. Journal of the Royal Asiatic Society, (July), 1-46.
• Gregoratti, Leonardo, (2019). Indian ocean trade. The Indian ocean trade in antiquity: political, cultural and economic ımpacts. (M. A. Cobb, ed.). London-New York, 52-67.
• Hamdullah Mustevfi, (1915). Nuzhetü’l-kulûb. (G. Le Strange, Nşr.). London-Leiden.
• Hayton,(2015). Doğu ülkelerinin altın çağı. (A. T. Özcan, çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Hemdanî, (1990). Sıffatü’l-Ceziretü’l-Arab. (Muhammed el-Havâlî, nşr.) San’a.
• Heyd, W., (2000). Yakın-doğu ticaret tarihi. (E. Z. Karal, çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib. (2008). (A. Duman & M. Ağarı, çev.). İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• İbn Batûta, (2004). İbn Batûta seyahâtnamesi. (A. S. Aykut, çev.). C. 1-2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbn Cübeyr, (2008). Endülüs’ten kutsal topraklara. (İ. Güler, çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• İbn Fakih, (1996). Kitabu’l-Büldân. (Yusuf el-Hadî, nşr.). Beyrut.
• İbn Havkal, (2014). Sûretü’l-Arz. (R. Şeşen, çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İbn Hurdazbih, (2008). El-Mesâlik ve’l-Memâlik. (M. Ağarı, çev.). İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• İbn Rüsteh, (1998). El-‘Alakü’n-Nefise. (Halil Mansûr, nşr.). Beyrut.
• İbn Said,(1970). Kitâbü’l-coğrâfyâ. (İsmail el-Arabî, Nşr.). Beyrut.
• İbnü’l-Belhî, (1921). Farsnâme. (G. Le Strange & R. A. Nicholson, nşr.). London.
• İbnü’l-Verdî,(1428). Harîde‘ü’l-‘Acâ‘ib ve Ferîde‘ü’l-Gerâ‘ib. (E. M. Zenâtî, nşr.). Kahire.
• İstahrî, (2015). El-Mesâliku’l-Memâlik. (M. Ağarı, çev.). İstanbul: Ayışığı Yayınları.
• Johannes Schiltberger, (1997). Türkler ve Tatarlar arasında (1394-1427). (T. Akpınar, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Josaphat Barbaro, (2009). Anadolu’ya ve İran’a seyahat. (T. Gündüz, çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Kauz, Ralph, (2006). The Maritime trade of Kish during the Mongol period. Beyond the Legacy of Genghis Khan, ed. Linda Komaroff, Leiden, s. 51-67.
• Kauz, Ralph & Ptak, Roderich, (2001), Hormuz in Yuan and Ming sources. Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient, 88, 27-75.
• Lambourn, Elizabeth&Ackerman-Lieberman, Phillip I., (2016). Chinese porcelain and the material taxonomies of medieval rabbinic law: Encounters with disruptive substances in Twelth-Century Yemen. The Medival Globe, 2 (2), 199-238.
• Lewis, Mark Edward, (2009). China’s cosmopolitan empire, The Tang Dynasty. London: The Belknap Press of Harvard University Press,
• Lorge, Peter, 2018, Five dynasties and ten kingdoms. New York: Routledge Handbook of Iımperial Chinese History,
• Makdisî, (2015). Ahsenü’t-Tekâsîm. (A. Batur, çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Marco Polo, (1979). Marko Polo seyahatnamesi. (F. Dokuman, çev.). C. 1-2, İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Muhammed Kazvinî, (2011). Âsaru’l-Bilâd ve’l-Ehbâru’l-İbâd. Beyrut.
• Muhallebî, (2006). El-Kitabü’l-Azizî, el-Mesalik ve’l-Memalîk. Dımaşk.
• Nâsır-ı Hüsrev, (1988). Sefernâme. (A. Tarzî, çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Nizamüddin Şamî, (1987). Zafernâme. (N. Lugal, çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• Paine, Lincoln, (2015). The Indian Ocean in The Seventh And Eighth Centuries. Maritime Contacts of the Past: Deciphering Connections Amongst Communities, (S. Tripati, ed.). Delhi, 37-53.
• Pedro Teixeira, (1902). The travels of Pedro Teixeira. (W. F. Sinclair, çev.). London.
• Ruy Gonzles de Clavijo, (1993). Anadolu, Orta Asya ve Timur. (Ö. R. Doğrul, çev.). (K. Doruk, sad.). İstanbul.
• Schottenhammer, Angela, (2015a). China’s gate to the South: Iranian and Arab merchant networks in Guangzhou during the Tang-Song transition (c.750–1050), Part II: 900–c.1050. AAS Working Papers in Social Anthropology, 29, Wien, 1-28.
• Schottenhammer, Angela, (2015b). Yang Liangyao’s mission of 785 to the Caliph of Baghdād: Evidence of an early Sino-Arabic power alliance?. Bulletin de l’École française d’Extrême-Orient, C 101, 177-241.
• Sen, Tansen, (2017). Early China and the Indian ocean networks. The Sea in History: The Ancient World, (P. de Souza & P. Arnaud, ed.Boydell-Brewer, 536-547.
• Somers, Robert M., (2007). The end of the T’ang. The Cambridge History of China, (D. Twitcheett & J. K. Fairbank, ed.). 3 (1), Cambridge University Press, New York, 682-789.
• Staples, Eric, (2017). Umman and Islamic maritime networks: 630-1507 CE. Umman: A Maritime History, (A. Al Salimi & E. Staples, ed.). Hildesheim-Zürich-New York, 81-115.
• Süleyman el-Tâcir, (2012). Ahbarü’l-Sîn ve’l-Hind, doğu’nun kalbine seyahat. (R. Şeşen, çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Şerefefüddin Ali Yezdî, (2013). Zafernâme. (A. Batur, çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• The Biograohy of Huang Ch’ao, (1955). (H. Lewy, çev.). California: University of California Press.
• Tong, Yong, (2021). Huang Chao’s rebellion. China at war. (Xiaobing Li ed.). Oxford: Abc-Clio Publicher, 175-176.
• Williamson, Andrew, (1973). Hurmuz and the trade of the gulf in the 14th and 15th centuries. Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, 3, 52-68.
• Xiu, Ouyangi (2004). Historical records of the five dynasties. (R. L. Davis, çev.). New York: Columbia University Press.
• Ya’kubî, (2002). Ülkeler kitabı. (M. Ağarı, çev.). İstanbul: Ayışığı Yayınları.
• Yakut el-Hamavî, (1977). Mu’cemu’l-Büldân. C. 1-5, Beyrut.
• Yıldırım, Kürşad, (2021). Çin tarihi, tarih öncesinden 21. Yüzyıla. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yıldırım, Taner, (2012). Abbasiler devrinde Basra Körfezi’nde uluslararası taşımacılık ve ticaret. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi.