Propaganda Style of Fetihname Poets

Yıl 2024, Sayı: 63, 111 - 135

Muhammed Emir Tulum

https://doi.org/10.21563/sutad.1297125

Öz

This article aims to identify the propaganda style of the fetihname poets. For this purpose, after giving preliminary information about the poetical fetihnames, the known examples of which are within the scope of the 16ͭ ͪ century, the propaganda used by the fetihname poets in their works will be analyzed. In the analysis, the propagandas frequently used by the fetihname poets and some of them applied uniquely, will be grouped and explained as items. While making explanations, comparisons will also be made with historical researches that provide information on the subject or with another poetical fetihname dealing with the same subject in order to identify some propaganda. After the analysis and explanations, those who stand out among the fetihname poets with the variety of propaganda they apply or with their unique propaganda practices will be mentioned. Since the belief values of the societies living in the places mentioned in the fetihnames varied according to the regions, the propaganda practiced by the poets also varied. Moreover, in the case of the Yemen expedition, it was observed that two fetihname poets describing the same expedition presented different perspectives on the success of the conquests according to their patrons. These opportunities will be important for the findings to set an inclusive example for related studies.

Anahtar Kelimeler

Ottoman history, poetical fetihnames, war literature, propaganda, 16ͭ ͪ century.

Fetihname Şairlerinin Propaganda Üslubu

Öz

Bu makalede fetihname şairlerinin propaganda üslubunun tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla, bilinen örnekleri 16. yüzyıl kapsamında kalan manzum fetihnameler hakkında ön bilgi verildikten sonra fetihname şairlerinin eserlerinde uyguladıkları propagandalar incelenecektir. İncelemede, fetihname şairlerinin sıklıkla başvurduğu ve bazılarının kendine has olarak yer verdiği propagandalar maddeler hâlinde gruplandırılıp açıklanacaktır. Açıklamalar yapılırken bazı propagandaların tespiti için konuyla ilgili bilgi veren tarihî kaynaklar veya aynı konuyu işleyen başka bir manzum fetihnameyle mukayeseler de yapılacaktır. Yapılan inceleme ve açıklamaların ardından fetihname şairlerinden uyguladığı propaganda çeşitliliğiyle ya da kendine has propaganda uygulamalarıyla öne çıkanlar belirtilecektir. Fetihnamelerde bahsi geçen yerlerde yaşayan toplumların inanç değerleri bölgelere göre çeşitlilik arz ettiğinden, şairlerin uyguladıkları propagandalar da çeşitlilik göstermiştir. Bu imkân, varılan tespitlerin ilgili çalışmalar için kapsayıcı bir örnek oluşturması açısından önem arz edecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Tarihi, Klasik Türk Edebiyatı, Manzum Fetihnameler, Kara ve Deniz Harp Tarihi, Harp Edebiyatı, Propaganda, 16. yüzyıl

Kaynakça

• Adlî (2017). Manzûme-i feth-i Şirvân ve Demirkapı (K. Ş. Şahin, haz.). Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-191375/adli-manzume-i-feth-i-sirvan-ve-demirkapi.html.
• Arslantürk H. A. & Kaçar M. (2012). Merâhî’nin fetihnâme-i Sigetvar’ı, Kanuni’nin son seferinin şiirsel anlatımı. İstanbul: Okur Kitaplığı Yay.
• Aydemir, M. (2006). Enîsü’l-guzzât (Metin-Dizin) (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Babür, Y. (2016). Nihâlî, Fethiyye-i Yemen mesnevîsi (Giriş, inceleme, transkripsiyonlu metin, dil içi çeviri ve tıpkıbasım) (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Başpınar, F. (2013). Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferine dair bir mesnevi: Merâhî’nin “Fethnâme-i sefer-i Sigetvar” adlı eseri. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 18-74. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/dedekorkut/issue/4542/62458.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi. (C. 1-6). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Dereli, Ö. (2017). Sinoplu Safâyî’nin fetihnâme-i İnebahtı ve Moton adlı eseri (Transkripsiyonlu metin) (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Karanfil, M. (1998). Harimi’nin Zafernâme ve Gonca’sına göre Özdemiroğlu Osman Paşa (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Kaytaz, F. (2013). Mohaç Savaşı’na dair fetihnâmeler ve Bahâri Kadı Ali Efendi’nin Kıyâmetnâme adlı fetihnâmesi. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 29, 145-186. Erişim adresi: doi: 10.24058/tki.353.
• Nidâî (2015). Fetihnâme-i kal‘a-i Cerbe (Ü. Ay, haz.). İstanbul: Kocav Yay.
• Önal, A. (2012). Koca Sinan Paşa’nın hayatı ve siyasi faaliyetleri (1520?-1596) (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Öztürk, Y. (2022). Özdemiroğlu Osman Paşa. Journal of International Eastern European Studies 4 (1), 2687- 3346.
• Rumûzî (2023). Fetihnâme-i Tûnus ve Halku’l-vâd, Akdeniz’deki bir hâkimiyet mücadelesinin manzum tasviri (İnceleme-tenkitli metin-diliçi çeviri) (M. E. Tulum, haz.). Çanakkale: Paradigma Akademi Yay. Erişim adresi: https://www.paradigmaakademiyayinlari.com/9569/fetihname-i-tunus-ve-halkul-vad-akdenizdeki-bir- hakimiyet-mucadelesinin-manzum-tasviri-inceleme-tenkitli-metin-dilici-ceviri-rumuzi-o-1582den-once/.
• Tulum, M. E. (2022). Osmanlı edebiyatında manzum fetihnameler (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi. (C. 1-9). Ankara: TTK Yay.
• Yavuz, H. (2003). Yemen’de Osmanlı idaresi ve Rumûzî tarihi. (C. 1-2). Ankara: TTK Yay.