Background of Bride Kidnapping As a Social Problem in Today's Kyrgyz Society

Yıl 2024, Sayı: 63, 155 - 178

Ali Ünal

https://doi.org/10.21563/sutad.1297741

Öz

Kidnapping is one of the concepts that are frequently encountered in the literature of anthropology and sociology, but its definition has not yet been clearly revealed. Although the practice of kidnapping, which is also the subject of Kyrgyz epics and tales, was claimed to have been very rare in the past, in today's Kyrgyz society, it is accepted as a social event and behavior that occurs with the aim of getting married and therefore establishing a family, with or without the consent of one or both parties. According to the researches and information, it is determined that although 80% of the society has a negative approach to bride kidnapping, approximately 4/1 of marriages in the Kyrgyz society are realized by abduction. In this respect, marriage is one of the most common applications of the form. Giving deterrent rules and penalties in order to prevent abductions in the historical process; although it constitutes a crime in today's Kyrgyzstan Penal Code, marriages by kidnapping have a wide place in the social life and world of thought of the Kyrgyz society. In this study, the current social and sociological aspect of the practice of bride kidnapping in the Kyrgyz society is discussed in the historical process, and the social equivalent, practices, reasons, results and legal dimension of the bride’s kidnapping in traditional and modern processes. At the point reached today, an attempt is made to find an answer to the current situation of the bride kidnapping incident, which is the subject of a great debate whether it is a tradition in public or not.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz society, bride kidnapping, family, marriage, crime and tradition.

Proje Numarası

Yok

Günümüz Kırgız Toplumunda Sosyal Bir Sorun Olarak Kız Ala Kaçuu’nun (Kız Kaçırma) Arka Planı

Öz

Kız kaçırma, antropoloji ve sosyoloji literatüründe sıkça rastlanan, fakat tanımı henüz tüm açıklığıyla ortaya konmamış kavramlardan biridir. Kırgız destan ve masallarına da konu olan kız kaçırma uygulamasına, geçmişte çok nadir olarak rastlandığı iddia edilmesine rağmen günümüz Kırgız toplumunda, ister tek tarafın, isterse iki tarafın rızası olsun veya olmasın evlenme ve dolayısıyla yuva kurmak amacı ile meydana gelen toplumsal bir olay ve davranış olarak kabul görmektedir. Yapılan araştırmalar ve bilgiler dahilinde toplumun %80’i kız kaçırmaya olumsuz yaklaşmasına karşın Kırgız toplumunda evliliklerin yaklaşık 4/1’inin kız kaçırma ile gerçekleştiği tespit edilmektedir. Bu yönüyle evlilik biçimin en yaygın uygulamasından biridir. Tarihsel süreç içerisinde kız kaçırmaların önüne geçmek için caydırıcı kural ve cezalar verilmesine, günümüz Kırgızistan Ceza Kanunu’nda suç teşkil etmesine karşın kız kaçırma ile yapılan evlilikler Kırgız toplumunun sosyal hayatında ve düşünce dünyasında geniş bir yer tutmaktadır. Söz konusu çalışmada, Kırgız toplumda mevcut olan kız ala kaçuu uygulamasının tarihsel süreç içinde bugünkü toplumsal ve sosyolojik yönü ele alınarak geleneksel ve modern süreçler içerisinde kız ala kaçuunun toplumsal karşılığı, uygulamaları, nedenleri, sonuçları ve hukuki boyutu üzerinde durulmaktadır. Bugün gelinen noktada kamuoyunda gelenek olup olmadığı büyük tartışma konusu olan kız ala kaçuu olayının mevcut durumuna cevap aranmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kırgız toplumu, kız ala kaçuu, aile, evlilik, suç ve gelenek.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Abramzon, S. (1990). Kirgizı i İh etnogenetiçeskiye i istoriko-kulturnıye svyazi. Frunze: Kırgızstan.
• Abramzon, S. (2013). Kırgız cana Kırgızstan tarihi boyunça tandalma emgekter. Bişkek: Turar.
• Abramzon, S. (2021). Kırgız ve Kırgızistan tarihine ilişkin seçme eserler. (A. Ünal, çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Akmataliyev, A. (2000). Kırgızdın köönörbös döölöttörü. Bişkek: Şam.
• Akmataliyev, A. (2010). Kırgız tilinin sözdügü. Bişkek: Avrasya Press.
• Cumagulov, A. (1960). Semya i brak u Kirgizov Çuyskoy dolinı. Frunze: İzdatelstvo AN Kirgizskoy SSR.
• Engels, F. (1998). Ailenin özel mülkiyetin ve devletin kökeni. 11. Baskı. Ankara: Sol Yayınları.
• Fielstrup, F. (2002). İz obryadoboy jizni Kirgizov naçala XX. beka. Moskova: İnstitut Etnologii i Anntropologii İm. N. N. Mikluho-Maklaya.
• Hobsbawm, T. R. (2006). Gelenekleri icat etmek. Geleneğin icadı (E. Hobsbawm & T. Ranger, der.; M. M. Şahin, çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı, 1-18.
• Karasaev, H. (1995). Nakıl sözdör. Bişkek: Şam.
• Karatayev, O. & Eraliyev, S. (2005). Kırgız etnografiyası boyunca sözdük. Bişkek: Biyiktik.
• Karimov, M. (2011). Ata babalar taberigi: Kırgızdın adep ahlak, salt-saana, ürp-adat, ırım-cırım can cörölgölör cıynagı. Bişkek: Biyiktik.
• Koconaliev, S. (2000). Obıçnoye pravo Kırgızov. Bişkek: Soros Fond Kırgızstan.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay & D. Kömürcü, çev.). Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Moldokulova, D. (2016). Kırgızdardın salttık cürüm-turum madaniyatı. Bişkek: Sarıbaev TT.
• Murzakmatova, A. (1997). Kırgız etnografiyası. Narın.
• Olcobay Menen Kişimcan (1997). El adabiyatı seriyası. Bişkek: Şam.
• Polat, K. (2019). Beşikten mezara Kırgız Türkleri. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Rasonyi, L. (1993). Tarihte Türklük. (3. bs.). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Sıdıkova, L. (2014). Kraja nevest i mnogojestvo: sotsialnıye, pravovıye i kriminologiçekiye aspektı predupreldeniya. Bişkek: GOUVPO KRSU.
• Soltonoev, B. (1993). Kızıl Kırgız tarıhı. I-Kitep. Bişkek: Uçkun.
• Tezcan, M. (2000). Türk ailesi antropolojisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• UNFPA (2016). Koomdun genderdik maselelerdi kabıl aluusu. Bişkek: BUUnun Kırgız Respublikasındagı Kalktı Caygaştıruu Fonu.
• Ünal, A. (2015). Üy-bülö maseleleri sotsiologiyanın küzgüsündö. Bişkek: Maxprint.
• Yudahin, K. (1965). Kirgizsko-Russkiy slovar. 1 Kiniga A-K. Moskova: İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• Süreli Yayınlar
• Bekoşova, B. (Yanvar 2004). Ala kaçuu salt emes. Asılzat, (2), 9-12.
• Cunusaliyev, B. (Aprel 2007). Salttı salttay saktaylı!. Şookum.
• Eşmatov, R. (May 2008). “Abalkı cana azırkı saltka saresep”. Şookum.
• İsmailova, E. (2019). Pravoviye osnovı braçno-semeynıh otmoşeniy v dorevolyutsionnom Kırgızstane. Modern Science, (4-2), 230-234.
• Kariev, A. (2022). Kırgız halkının örfî hukuk kodifikasyonu denemesi olarak “ereceler” ve İslam hukuku açısından analizi. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4 (8), 625-636. doi: 10.53718/gttad.1099716.
• Kasımbekov, T. (8 İyul 2010). Kaada-salt...Ömür. Nur El, (23), 7.
• Kislyakov, N. (1967). Problemı semi i braka v rabotah Sovetskih etnografov (po materialam Sredney Azii i Kazahstana). Sovetskaya Etnografiya, (5), 92-104.
• Perşits, A. İ. (1982). Pohişeniye nevest: pravilo ili isklyuçeniye? Sovetskaya Etnofrafiya, (4), 121–127.
• Russell, K. & Ablezova, M. & Aitieva, M. (2005). Kidnapping for marriage (ala kachuu) in a Kyrgyzvillage. Central Asian Survey, 24 (2), 191-202.
• Şarşenova, N. Z. (2011). Ponyatiye formı ala kaçuu v istarii Kırgızstana. Nauka i Novıye Tehnologii, (9), 150-151.
• Ünal, A. (2021). Kırgız toplumunda geçmişten günümüze kalın (başlık parası) geleneği. Milli Folklor, 17 (131), 47- 61.
• Ünal, A. (2019). Kırgızistan’da dünden bugüne eş seçimi prensipleri. Türk Kültürü ve Hacı Bekteş Veli Araştırma Dergisi, (89), 187-215. doi: 10.31624/tkhbvd.2019.41.
• Ünal, A. (2016). Kırgız toplumunda evlilik türleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dersisi, (25), 229-260.
• Yılmaz, H. (2005). Gelenek, gelenekçilik ve gelenekselcilik. Muhafazar Düşünce, 1 (3), 39-53.
• Elektronik Kaynaklar
• Abay, A. R. (2002, 12-14 Aralık). Türkiye’de kız kaçırma usulü ile evlenmenin sosyo-kültürel sebepleri ve medyanın yansıtma tarzı. SAÜ-Halk Kültürü ve Halk Kültürünün Medya Açısından Değerlendirilmesi Uluslar Arası Sempozyumu, Adapazarı/Türkiye http://www.sosyalsiyaset.net/documents/kizkacirma.htm, Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
• Ala Too ayantında kız ala kaçuuça karşı aktsiya ötüp catat (06.06.2018). Aprel, https://april.kg/ky/article/alatoo-ayantinda-kiz-ala-kachuuga-karshi-akciya-%D3%A9t%D2%AFp-zhatat. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
• İvaşenko, E. (2012). Kırgızstan: ukral-iznasiloval-jenilsya. malades!. Mejdunarodnoye İnformatsionnoye Agenstvo Fergana. https://cripo.com.ua/processes/?p=136653/. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
• Karimova, G. & Kasıbekov, A. (2003, 21 Oktyabr). Molçaniye nevest. Veçerniy Bişkek, (201), s. 8. https://vecherka.kg/2003/10/21/panorama/1.html. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
• Tınaeva, N. (2011, 30 Noyabr). Ombudsmen obyavil 2012 god- godom borbı s krajey nevest. K-News, https://knews.kg/2011/11/30/ombudsmen-obyyavil-2012-god-godom-borbyi-s-krajey-nevest/. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
• Yasa ve Yönetmelikler
• Ugolovniy kodeks Kirgizskoy SSR ot 29 dekabrya 1960 goda (1960). http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky- kg/205084. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
• Kırgız Respublikasının cazık kodeksi (2021, 28 Oktyabr). Üy-bölö mamilelerinin salttarına cana caşı cetelekterdin kızıkçılıktarına karşı kımıştar. http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/111527. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.