Sovyetler Birliği’nde Din Karşıtı Uygulamalar: Kazakistan Örneği (1920-1930)

Yıl 2024, Sayı: 63, 313 - 329

Zhanat Abısheva Kydyrbay Utkelbayev , Amankul Azırbekova

https://doi.org/10.21563/sutad.1362069

Öz

Öz
Devlet ile din arasındaki ilişki sorunu, her bir toplumda aktüeldir. Din politikasının toplumun geçiş dönemlerinde köklü bir değişime uğrayacağını tarihsel olaylar kanıtlamıştır. Yetmiş yıllık Sovyet komünist rejim tarihi boyunca dinle ilgili kanun ve kararnameler çıkarılarak kitleleri dinden uzaklaştırmak için bir takım tedbirler alınmıştır. Böylelikle halkı manevi değerlerinden mahrum bırakarak ateistlerden oluşan bir toplum yaratmak istenmiş ve bu yolda Bolşevik Partisi’nin kusursuz kadroları yetiştirilmeye çalışılmıştır. Din adamlarına yönelik terör başlatılarak Müslümanlar için kutsal sayılan cami ve medreseler kapatılmış ve dini Ramazan ve Kurban Bayramları eskiliğin kalıntısı olarak kabul edilmiştir. Çalışmada, Sovyet yönetiminin ilk yıllarında hükümetin dine ve din adamlarına karşı yaptıkları çalışmalarının ilerleyişini Kazakistan örneğinde inceleme amaçlanmıştır. Yazarlar, İslam’a karşı mücadelenin devlet düzeyinde yürütüldüğünü vurgulamışlardır. Belgelerden hareketle, Sovyet hükümetinin gündemindeki konuların başında “işçi sınıfının düşmanı” olarak görülen dini anlayış ve dindarlara yönelik katı cezai tedbirlerin olduğu analiz edilmiştir. Çalışmada, insanları dinden ve dini adamlarından tecrit etmeye yardımcı olan devlet kuruluşlarının çalışmaları da incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Bolşevikler, Siyaset, Din, Molla, Pir, Baskı, Kadın.

Anti-Religious Practices in the Soviet Union: The Example of Kazakhstan (1920-1930)

Öz

The problem of the relationship between the state and religion is relevant in any society. Historical events have shown that religious policy is undergoing a radical change in society during the transition period. During the seventy-year history of the triumph of communist power, laws and decrees related to religion were adopted, and a number of actions were carried out in order to alienate them from religion. In this way, it deprived the people of their spiritual values, created a society of their religious, and made efforts to train the perfect personnel of the Bolshevik party. Terror began against the clergy, mosques and madrasahs considered sacred to Muslims were closed, and religious holidays, such as fasting (Oraza ait) and sacrifice (Kurban ait) were considered the remnants of old age.The article is devoted to the study of the course of the government's work against religion and clergy in the first years of Soviet power. The authors note that the fight against Islam is carried out at the state level. On the basis of documents, it is shown that religious principles and harsh punitive measures against religious leaders as "class enemies of the workers" were the main issue on the agenda of the Soviet government. This study examines the work of state organizations that help isolate the population from religion and religious people.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, Bolsheviks, politics, religion, mullah, Ishan, repression, woman.

Kaynakça

• KCCA (Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi)
• Fon-141, Kayıt-1, Dosya-347.
• Fon-141, Kayıt-1, Dosya-492.
• Fon-141, Kayıt-1, Dosya-1541.
• Fon-141, Kayıt-1, Dosya-2251.
• Fon-141, Kayıt-1, Dosya-2270.
• Fon-141, Kayıt-1, Dosya-2400.
• (1992). Алаш-Орда: Сборник документов [Alaş-Orda: Sbornik Dokumentov]. İzdatelstvo Aykap.
• (1957). Декреты Советской власти [Dekrety Sovetskoy Vlasti].Cilt 1. Gosudarstvennoye İzdatelstvo Polititiçeskih Literatury.
• (1931). Дінге қарсы күрес күшейтілсін [Dinge Qarsı Küres Küşeytilsin]. Qazaqstan Bolşevigi, Sayı. 5-6, 45.
• Esqızı, Sara. (1927). Күншығыс әйелдері арасындағы дін жұмыстарымен күрес [Künşıgıs Ayelderi Arasındagı Din Jumıstarımen Küres]. Ayel Tendigi, Sayı.5, 7-10.
• Jaqıpbekov, S. (1997). Қазақ қалай шоқындырылды [Qazaq Qalay Şoqındırıldı]. Aqiqat, Sayı. 3, 46-49.
• (1985). Культурное строительство в Казахстане [Kulturnoye stroitelstvo v Kazahstane]. Sbornik Dokumentov i Materialov. Cilt 2. İzdatelstvo Kazahstan.
• Nuhrat, A. (1932). Октябрь и женщина востока [Oktyabr i Jenşina Vostoka]. İzdatelstvo Partizdat.
• Omarbekov, T. (1997). 20-30 – жылдардағы Қазақстан қасіреті [20-30 – Jıldardagı Qazaqstan Qasireti]. Sanat Baspası.
• Omarbekov, T. (2001). ХХ ғасырдағы Қазақстан тарихының өзекті мәселелері [XX Gasırdagı Qazaqstan Tarihının Özekti Maseleleri]. Qazaqparat Baspası.
• (1990). Преодолевая религиозное влияние ислама [Preodolevaya Religioznoye Vliyaniye İslama]. Sbornik Dokumentov i Materialov. İzdatelstvo Kazahstan.
• (1937). Резолюция I съезда КП(б) Казахстана о работе краевого комитета. КП(б) Казахстана [Rezolyutsiya I Syezda KP(b) Kazahstana o Rabote Krayevogo Komiteta. KP(b) Kazahstana]. Partizdat TSK KP (b) Kazahstana.
• (1930). Систематическое собрание законов КазАССР действующих на 1января 1930 г. [Sistematiçeskoye Sobraniye Zakonov KazASSR Deystvuyuşçih Na 1 Yanvarya 1930 g.]. İzdaniye Upravleniye Delami SNK KASSR.