Sosyal Bilimlerde Araştırma Etiği

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 83 - 94, 31.12.2024

Hacer Dolanbay

https://doi.org/10.54971/synergy.1577734

Öz

Bilim, düşünce ve deneyler ile merak edilen bilinmezlikleri sistematik biçimde araştırma sürecidir. Bir problemin ortaya konularak bilimsel yöntemlerle incelenmesi ve değerlendirilmesi sürecini ifade eden bilimsel araştırmada bilim insanlarının belirli kurallara uyması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı sosyal bilimlerde araştırma etiği hakkında bilgi sunmaktır. Bu amaç doğrultusunda ulusal ve uluslararası literatür taranmış ve bölümler oluşturulmuştur. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda var olan, araştırma konusu hakkında diğer kişi ya da kurumlar tarafından yazılmış belgeler incelenerek veriler elde edilmiştir. Bu bağlamda öncelikle etik ve bilim etiği kavramları açıklanarak bilim etiğinin tarihçesi hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında bilimsel araştırmalarda katılımcılar, araştırma süreci ve sonucu, araştırmacılarla ilgili, yazarlarla ilgili, yayınla ve araştırmaların değerlendirilesiyle ilgili uyulması gereken etik kurallar açıklanmıştır. Çalışmanın sonunda sosyal bilimlerde bilimsel etikle ilgili sorunların çözümü için bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel araştırma, etik, araştırma etiği, etik kurallar, etik ihlaller

Research Ethic in Social Sciences

Öz

Science is a systematic process of exploring the unknown through thought, experiments, and investigation. Scientific research, which involves identifying and analyzing a problem using scientific methods, requires researchers to adhere to specific ethical standards. This study aims to provide insights into research ethics in the social sciences. To achieve this goal, national and international literature was reviewed, and relevant sections were structured. The document analysis method, one of the qualitative research methods, was employed in this study. Data were obtained by examining existing documents written by other individuals or institutions on the subject. In this context, first of all, the concepts of ethics and science ethics are explained and information about the history of science ethics is provided. Then, the ethical rules to be followed regarding the participants, the research process and the results, the researchers, the authors, the publication and the evaluation of the research were explained. At the end of the study, some suggestions were presented for solving problems related to scientific ethics in social sciences.

Anahtar Kelimeler

Scientific research, ethic, reserach of ethic, ethical rules, ethical violations

Kaynakça

• Aydın, İ. (2006). Sosyal bilimlerde araştırmadan yayına etik değerler. Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık 2006- I. Ulusal Kurultay Bildirileri, (pp. 71-80). Ankara.
• Aydın, İ. (2021). Bilimsel metin yazma sürecinde etik kurallar. İn (Edi. Çetinkaya, G., Yolcusoy, Ö. & altun, Alkan, H. Akademic yazma: Bilimsel metin oluşturma sürecine genel bir bakış. Ankara: Anı yayıncılık 7. Bölüm s.169-186.
• Bartneck, C., Lütge, C., Wagner, A., & Welsh, S. (2021). What is ethics? In An ıntroduction to ethics robotics and AI. Chapter 3, (pp 17-26). Springer Cham.
• Bossi, E. (2010). Scientific integrity, misconduct in science. Swiss Med Wkly 140 (13-14),183-186
• Boydak, M. (2011). Araştırma ve yayın etiği. 15-42 İçinde Bilim Etiği (Edit. Atasoy, N., İstanbul Üniversitesi Yayın No: 5048.
• Cambridge Dictionary (2023). https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/plagiarism
• Chaddad, P. (2022). Ethics in research publications. Fabrication, Falsification, and Plagiarism in Science. Academic Integrity and Research Quality.
• Comest. (2015). Ethical perspective on science, technology and society: A contiribution to the post-2015 agenda. United Nations Educalional, Science and Cullural Organization. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf000023452
• Ertekin, C., Berker, N., Tolun, A., Ülkü, D. (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunları. 3.bölüm bilimsel araştırmalarda kusurlu davranışın tanımı ve nedenleri. S.35- Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları 1 European Commission (2013). Ethics for researchers: Facilitating Research excellence in FP7.
• Flynn, L. R. & Goldsmith, R. E. (2013). Case studies for ethics in academic research in the social sciences. Chapter 1 Research misconduct. Sage publications.USA
• Freitas, J., Esteves, D. & Neiva, H. (2021). A narrative on the fabrication of results in science.Current Science. 121 (2), 205-209
• Gross, C. (2016). Scientific misconduct. The Annual Review of Psycholog. 693-707
• Keskin, U. (2017). Bilimsel etik ihlallerinin kökenine ilişkin bir değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 653-674.
• Kruk, J. (2013). Good scientific practice and ethical principles in scientific research and higher education.Central European journal of sport sciences and medicine. 1(1), 25-29
• Kuçuradi, İ.(2007). Etiğe yaklaşımlar, etik yaklaşımlar ve bir evrensel etik düşüncesi. II. Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi Bildiriler Kitabı. Ankara ODTÜ Felsefe Bölümü
• Loui, M. (2016). Ethical Issues in Journal Publication. Journal of Engineering Education, 105. https://doi.org/10.1002/jee.20149.
• Markham, A. N. (2011). Fabrication as ethical practice: Qualitative inquiry in ambiguous internet contexts.Communication & Society. 15 (3), 334-353 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1369118X.2011.641993
• Memduhoğlu, H. B. (2007). Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği. Milli Eğitim Dergisi(173), 27-38
• Srmolcic, V. S. (20 1 3). Salami puplication: Defınation and examples. Biochemia Medica, 23(3). 1 37-41.
• Silva, J., & Al-Khatib, A. (2018). Should Authors be Requested to Suggest Peer Reviewers?. Science and Engineering Ethics, 24, 275-285. https://doi.org/10.1007/s11948-016-9842-6.
• Staksrud, E., Haugen, H. O, Harpviken, K. B. & Johnsen, R. (2022). Guidelines for research ethics in the social sciences and the humanities. The Norwegian National Research Ethics Committees
• Stern, J. E. & Elliott, D. (1997). The ethics of scientific research: A guidebook for course development. Published by University Press of New England: Norway
• Şimşek, A. (2018). Bilimsel araştırmalarda etik. İçinde Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Şimşek, A., (Edit.) 8.bölüm. ss.196-215. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• TÜBA (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunlar. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi). (2008).Bilim etiği el kitabı. Edit. Ayşe Erzan.
• TUBİTAK. (2018). TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Yönetmeliği. 1-6. Ankara: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu. http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/ files/247_sayili_bk_islenmis_hali.pdf
• Uluoğlu, C. (2020). Bir makalenin etik yönden değerlendirilmesi.TUBİTAK ULAKBİM bilimsel yayıncılık seminerleri
• Uzbay, T. (2006). Bilimsel araştırma etiği. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık. 19-26
• Weinbaum, C., Landree, E., Blumenthal, M. S., Piquado, T. & Gutierrez, C. I. (2019). Ethics in Scientific Research: an examination of ethical principles. RAND Corporation: USA www.rand.org
• YÖK. (2014). Yükseköğretim etik davranış ilkeleri. Ankara. http:// gazi.edu.tr/posts/download?id=113883