YETKİSİZ TEMSİLCİNİN CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞU

Yıl 2021, , 473 - 508, 01.10.2021

Mehtap Ayrancı

https://doi.org/10.54049/taad.1009425

Cited By: 1

Öz

Temsil işlemi, hukuki bir işlemin temsilci tarafından, temsil olunan adına ve hesabına yapılmasını ifade etmektedir. Bu hukuki işlemin taraflarca kullanılması üzerine, hüküm ve sonuçları temsil olunana ait olmaktadır. Hukuki işlemlerin çeşitliliği, günlük hayatta yaşanan hukuki ve fiili zorluklar, ulusal ve uluslararası ticari ilişkilerin artması ve finansal işlemlerin bu yolla yapılabilmesi imkânı temsilin önemini arttırmaktadır.
Temsil yetkisi bulunmadığı hâlde temsil olunan adına işlem yapılması, yetkisiz temsil halini meydana getirmektedir. Yetkisiz temsilci, temsil yetkisi olmadığı hâlde, başka bir kişi adına hukuki işlem yapan kişiyi ifade etmektedir. Yetkisiz temsilci tarafından yapılan işlemin hüküm ve sonuçları kural olarak temsil olunanı bağlamamaktadır. Söz konusu işlemin temsil olunanın hukuku alanında sonuç doğurabilmesi için temsil olunanın onayına ihtiyaç duyulmaktadır. Yapılan işleme onay verilmemesi durumunda, işlemin karşı tarafının bu sebeple meydana gelen zararının karşılanması için yetkisiz temsilcinin kusursuz sorumluluğuna başvurulmaktadır.
Temsil olunanın onayı, yetkisiz temsilci ile muhatap üçüncü kişi arasında yapılan hukuki işleme geriye etkili geçerlilik kazandırmaktadır. Yapılan işleme hiç onay verilmemesinden farklı olarak, temsil olunanın gecikmeli onay vermesi nedeniyle üçüncü kişinin bir zararı doğmuşsa, bu zarardan kusurlu yetkisiz temsilci sorumludur.
Yetkisiz temsilcinin söz konusu sorumluluklarının esası culpa in contrahendoya dayanmaktadır. Culpa in contrahendo sorumluluğu, taraflar arasındaki sözleşme öncesi güven ilişkisinden doğan yükümlülüklerin ihlâl edilmesi sebebiyle ortaya çıkan hukuki ihtilâfı düzenlemektedir. Bu nedenle, asıl sözleşme kurulmuş olsun veya olmasın yetkisiz temsilcinin sorumluluğu bu esasa dayalı olarak belirlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Temsil, yetkisiz temsil, culpa in contrahendo sorumluluk, olumlu zarar, olumsuz zarar

Unauthorized Agent’s Liability Under Culpa in Contrahendo

Öz

The act of representation signifies performance of a legal proceeding by an agent on behalf of the principal. Once performed by the parties, such legal proceeding gives rise to terms and consequences applicable upon the principal. Diversity of legal proceedings, legal and actual difficulties confronted in daily life, increasing national and international commercial affairs and the possibility to conduct financial transactions via representation are increasing the importance of the practice of representation.
Acting on behalf of the principal with no representative authority engenders unauthorized representation. Unauthorized agent means an individual who conducts a legal proceeding on behalf of another, although he or she is not vested with representative authority. In principle, the terms and consequences of a proceeding conducted by an unauthorized agent are not binding upon the principal. In order for the proceeding at stake to bear legal consequences on the principal, confirmation of the latter is required. In the absence of such confirmation for the proceeding performed, the unauthorized agent’s strict liability is sought for the compensation of the damage sustained by the other party.
Confirmation of the principal gives retroactive applicability to a proceeding taking place between an unauthorized agent and a third party. Nevertheless, where some time has elapsed before the confirmation is given, then the damage incurred by the third party due to the delay brings the strict liability of the unauthorized agent into question.
The basis of the unauthorized agent’s aforementioned liability lies in culpa in contrahendo. The culpa in contrahendo liability governs the legal disputes stemming from the breach of obligations arising from the pre-contractual relationship of trust between the parties. Therefore, the liability of the unauthorized agent is established on the basis of this principle regardless of whether or not it is contractual.

Anahtar Kelimeler

Representation, unauthorized representation, culpa in contrahendo, liability, positive damage, negative damage

Kaynakça

• Akcan R, ‘İcra Hukukunda Temsil’, (1999) 7 (1-2) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21-62 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 29 Ocak 2020.
• Akıntürk T ve Ateş D, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri (29. Bası, Beta 2020).
• Akipek J ve Akıntürk T, Türk Medenî Hukuku Birinci Cilt Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku (6. Bası, Beta 2007).
• Akyol Ş, Türk Medeni Hukukunda Temsil (Vedat 2009), (Kısatılmışı: Akyol, Temsil).
• Akyol Ş, ‘Birlikte Temsil’, Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan, 95-104 (Seçkin 2009), (Kısatılmışı: Akyol, Birlikte Temsil).
• Akyol Ş, Medeni Hukukta Çelişki Yasağı (Vedat 2007).
• Akyol Ş, Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı (2. Bası, Vedat 2006), (Kısaltılmışı:Akyol, Dürüstlük Kuralı)
• Altaş H, Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri (TMK m. 1-7) (2. Baskı, Yetkin 2020).
• Altıner FZ, ‘Bilgi Vermeden Dolayı Üçüncü Kişiye Karşı Güven Sorumluluğuna İlişkin BGE 130 III No.lu Federal Mahkeme Kararının İncelenmesi’ (2011) 17 (1-2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 473-496 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 05 Ocak 2021.
• Antalya OG, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. V/1,1, Temel Kavramlar Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri (Seçkin 2019).
• Aral F ve Ayrancı H, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (13. Baskı, Yetkin 2020).
• Arıkan M, ‘Culpa in Contrahendo Sorumluluğu’ (2009) 17 (1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69-89 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 05 Haziran 2021.
• Ateş D, ‘Sözleşme İlişkilerinin Kurulmasında ve Borç İlişkilerinde Üçüncü Kişi’ (2020) (151) TBB Dergisi, 329-359 <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr> Erişim Tarihi 21 Ağustos 2021.
• Bahtiyar M, ‘Bir Yetki Belgesi ile Kanıtlanan Temsil Yetkisinin Son Bulması’, Makaleler I, 23-42 (Beta 2008).
• Başpınar V, Vekilin (Avukatın, Hekimin, Mimarın, Bankanın) Özen Borcundan Doğan Sorumluluğu (Yetkin 2004).
• Becker H, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Band IV: Obligationenrecht, II. Abteilung: Allgemeine Bestimmungen (2. Auflage, Bern 1941).
• Belgesay MR, Hukukî Muamelelerde Temsil (Koşkun Matbaası 1941).
• Berki Ş, ‘Türk Borçlar Kanununda Temsil’ (1975) 8 (1) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 15-32 <www.jürix.com.tr/article/6467> Erişim Tarihi 29 Mart 2018.
• Bucher E, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht (2. Auflage, Zürich 1988).
• Bulut U, ‘Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumlulukta Tüketici Mahkemelerinin Görevine İlişkin Bir Yargıtay Kararı İncelemesi’ (2012) (2) Ankara Barosu Dergisi, 323-345 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 02 Temmuz 2021.
• Buz V, Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme (Yetkin 2014), (Kısaltılmışı: Buz, Sözleşmeden Dönme)
• Buz V, Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar (Yetkin 2005).
• Cansel E ve Özel Ç, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1 (Güncellenmiş 2. Baskı, Seçkin 2017).
• Cihan, AH, ‘Temsilci Bakımından İrade Sakatlıklarının Özellikleri’ (2016) 6 (2) Hacettepe HFD, 169-180 < www.hukukdergi.hacettepe.edu.tr> Erişim Tarihi 29 Ocak 2020.
• Cihan H, Temsil Yetkisinin Verilmesi ve Kapsamının Belirlenmesi (1. Baskı, Beta 2011).
• Crezelıus G, Culpa in contrahendo des Vertreters ohne Vertretungsmacht (Juristische Schulung 1977, 17. Jahrgang).
• Demir B, ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Doğrudan Temsil Müessesesi’ (2015) 6 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 249-278 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 26 Mart 2018.
• Demircioğlu, HR, Güven Esası Uyarınca Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu)(Yetkin 2009).
• Dural M ve Öğüz T, Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku, Gerçek ve Tüzel Kişiler (21.Baskı, Filiz 2020).
• Emini ME, ‘Hak Kavramı’ (2004) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 203, 206 <http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr> Erişim Tarihi 18 Ağustos 2021.
• Erbek Odabaşı Ö, ‘Borç İlişkisinden Doğan Yan Yükümlerin Edim Yükümleriyle Karşılaştırılması’ (2020) İzmir Barosu Dergisi, 61-155 <https://www.izmirbarosu.org.tr> Erişim Tarihi 01 Haziran 2021.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (24. Baskı, Yetkin 2019).
• Erdoğan İ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (4. Baskı, Gazi 2019).
• Ergün H, ‘Türk Borçlar Hukukunda Yetkisiz Temsil Halleri ve Sonuçları’ (2016) XI (I) ERÜHFD, 271-289 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 31 Mayıs 2021.
• Esener T, Mukayeseli Hukuk ve Hususiyle Türk-İsviçre Borçlar Hukuku Bakımından Salahiyete Müstenit Temsil (Ajans Türk Matbaası 1961), (Kısaltılmışı: Esener, Temsil).
• Esener T, Borçlar Hukuku I, Akitlerin Kuruluşu ve Geçerliliği (Ankara 1969), (Kısaltılmışı: Esener, Borçlar Hukuku).
• Ergüne MS, Olumsuz Zarar (Beta 2008), (Kısaltılmışı: Ergüne, Olumsuz Zarar).
• Ergüne MS, ‘Culpa in Contrahendo Sorumluluğunda Olumlu Zararın Tazmini’, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, Cilt I, 907-926 (On İki Levha 2010).
• Gülerci AF ve Kılınç A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Yetkin 2011).
• Günergök Ö ve Kayıhan Ş, Borçlar Hukuku Dersleri (Genel Hükümler) (Umuttepe 2020).
• Güral (Akipek) J, Hükümsüzlük Nazariyeleri Karşısında Türk Medenî Kanununun Sistemi (A.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları 1953).
• Gonzenbach R , Culpa in Contrahendo im schweizerischen Vertragsrecht (Bern 1987).
• Görener A, ‘Culpa in Contrahendo Sorumluluğu’, (2019) 18 (36) İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 67-80 <http://acikerişim.ticaret.edu.tr> Erişim Tarihi 03 Haziran 2021.
• Helvacı S ve Karasu B, ‘Yetkisiz Temsilcinin Hukuki Sorumluluğu’ (2018) 24 (I) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 197-214 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi: 07 Haziran 2021.
• İnan AN, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (3. Bası, Sevinç 1979).
• İnceoğlu MM, Borçlar Hukukunda Doğrudan Temsil (On İki Levha 2009).
• Kalkan Oğuztürk B, Güven Sorumluluğu (Vedat 2008).
• Karahasan MR, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler Öğreti Yargıtay Kararları İlgili Mevzuat, C.I (Beta 2003).
• Karakılıç H, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Ders Notları (2. Baskıdan Tıpkı Baskı, Onikilevha 2019).
• Karasu B, Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk Hukukunda Doğrudan ve Dolaylı Temsil (onikilevha 2018)
• Keller M ve Schöbi C, Das Schweizerische Schuldrecht, Band I, Allgemeine Lehren des Vertragsrrecht (3. Auflage, Basel und Frankfurt am Main 1988).
• Kılıçoğlu AM, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (22. Bası, Turhan 2018).
• Kocayusufpaşaoğlu N, Borçlar Hukuku Genel Bölüm (Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacı, Birinci Cilt: Borçlar Hukukuna Giriş Hukukî İşlem Sözleşme (7. Bası, Filiz 2017).
• Koller A, Der gute und der böse Glaube im allgemeinen Schuldrecht (2. Auflage, Freiburg 1985).
• Köse M, ‘Mukayeseli Hukukta Yetkisiz Temsil’ (2008) 8 (4) Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 89-100 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 13 Mart 2018.
• Kutlu Sungurbey A, Yetkisiz Temsil (İstanbul 1988).
• Larenz K, Lehrbuch des Schuldrechts, Band I, Allgemeiner Teil, 14. Auflage (C.H. Beck 1987).
• Loser P, Die Vertrauenshaftung im schweizerischen Schuldrecht (Bern 2006).
• Nart S,‘Temsil’, iç Öz T, Acar F, Gökyayla E ve Develioğlu HM (edr), İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu, Yürürlük Kanunu Cilt-1 (Madde 1-82) (Vedat 2019).
• Nomer HN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (17. Bası, Beta 2020).
• Oğuzman MK ve Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.1 (18. Bası,Vedat 2020).
• Olgaç S, Kazaî ve İlmî İçtihatlarla Türk Borçlar Kanunu Şerhi, Cilt-1, Genel Hükümler (Madde 1-60) (Olgaç Matbaası 1976).
• Oser H ve Schönenberger W, Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band V:
• Obligationenrecht, I. Halbband: Allgemeine Bestimmungen (Art. 1-183) (2. Auflage, Zürich 1929).
• Öz MT, İş Sahinin Eser Sözleşmesinden Dönmesi (Aristo 1989).
• Schwarz AB, Borçlar Hukuku Dersleri, Çeviren: Davran, Bülent, I. Cilt (Kardeşler Basımevi 1948).
• Serozan R, ‘Edim Yükümlerinden Bağımsız Borç İlişkisi’ (1968) 2 (3), İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi,108-129. <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 02 Temmuz 2021.
• Tekinay SS, Akman S, Burcuoğlu H ve Altop A, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler (7. Baskı, Filiz 1993).
• Tiftik M ve Şen E, ‘Yetkisiz Temsilde Culpa In Contrahendo Sorumluluğu’ (2016) 22 (3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2643-2664 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi: 02 Temmuz 2021.
• Ulusan İ, ‘Culpa in Contrahendo Üstüne’, Prof. Dr. Ümit Yaşar Doğanay’ın Anısına Armağan, Cilt I, 275-319 (İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları 1982).
• Uygur T, Açıklamalı-İçtihatlı Borçlar Kanunu Sorumluluk ve Tazminat Hukuku, Birinci Cilt, Giriş ve Madde 1-40 (2. Bası, Seçkin 2003).
• Watter R ve Schneller Y, Basler Kommentar (Hrsg. Honsell/Vogt/Wiegand), Obligationenrecht (4. Auflage, Basel 2007).
• Violand KC, Missbrauch der Vertretungsmacht (Tübingen 2007).
• VonTuhr A ve Peter H, Allgemeiner Teil des Obligationenrechts, Erster Band (3. Auflage, Zürich 1974).
• Yalman S, Türk-İsviçre Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk (Seçkin 2006).
• Yavuz C, Türk İsviçre ve Fransız Medeni Hukuklarında Dolaylı Temsil (İstanbul Üniversitesi
• Yayınları 1983), (Kısaltılmışı: Yavuz, Dolaylı Temsil).
• Yavuz C, Acar F ve Özen B, (Prof. Dr. Cevdet Yavuz), Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler) (16. Baskı, Beta 2019).
• Yavuz N, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Şerhi, Cilt 1 (2. Baskı, Adalet 2015), (Kısaltılmışı: Yavuz, Borçlar Kanunu Şerhi).
• Yavuz N, Borçlar Hukuku El Kitabı (Adalet 2018), (Kısaltılmışı: Yavuz, El Kitabı).
• Yelmen A, ‘Yetkisiz Temsil’ (2015) 1 ( Özel Sayı) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 429-448 <https://dergipark.org.tr> Erişim Tarihi 13 Mart 2018.
• Yıldırım A, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler (5. Baskı, Adalet 2016).
• Zäch R ve Künzle HR, Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band VI: Obligationenrecht, 1. Abteilung: Allgemeine Bestimmungen (2. Teilband, 2. Unterteilband: Stellvertretung, Bern 1990).
• Zevkliler A ve Gökyayla E, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (20. Bası, Vedat 2020).