ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI

Yıl 2022, , 195 - 236, 03.10.2022

Gürcan Önol

https://doi.org/10.54049/taad.1183586

Öz

İş sağlığı ve güvenliği günümüzde temel insan haklarından biri olarak sayılmaktadır. Nitekim İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde, herkesin adil ve elverişli koşullarda çalışma hakkı olduğu kabul edilmiştir. Bu anlayış Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 49’uncu maddesine de dâhil edilmiş ve devlete, çalışanları korumak için gerekli tedbirleri alma zorunluluğu getirilmiştir. Uluslararası antlaşmalar ve Anayasa ile güvence alınan sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışma olanağının bulunmadığı işyerlerinde, çalışanlar da doğal olarak çalışmaktan kaçınmak isteyecektir.
Uluslararası antlaşmalardan esinlenilerek, Türk iş hukuku mevzuatına dâhil edilen çalışmaktan kaçınma hakkı, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre çalışanlar, ciddi ve yakın bir tehlike ile karşı karşıya kalmaları durumunda, çalışmaktan kaçınma haklarını kullanabilecektir. Ancak mevcut düzenlemelere göre, çalışanların çalışmaktan kaçınma haklarını kullanmaları neredeyse olanaksızdır.
Bu çalışmada öncelikle çalışmaktan kaçınma hakkının ne olduğu üzerinde durulmuş ve ardından bu hakkın tanımı, kapsamı ve yasal dayanağı anlatılmıştır. Daha sonra, çalışmaktan kaçınma hakkın kullanılması için gerekli olan koşullar açıklanmıştır. Son olarak ise, çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılmasının önünde yer alan zorluklar ele alınmış ve bir değerlendirme yapılarak, çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılmasının önünde yer alan zorlukların üstesinden nasıl gelinebileceğine ilişkin öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı ve güvenliği, çalışmaktan kaçınma hakkı, ciddi ve yakın tehlike

The Right to Refuse Work

Öz

Occupational health and safety is considered a fundamental human right. In this regard, the Universal Declaration of Human Rights recognizes that everyone has the right to work in just and favorable conditions. Likewise, the 49th article of the Turkish Constitution includes a provision, indicating that the State is obliged to take the necessary measures in order to protect the employees. Therefore, if the right to work in healthy and safe conditions cannot be ensured in workplaces, then, the employees will naturally exercise their rights to refuse work.
The right to refuse work can be found in Article 13 of the Turkish Occupational Health and Safety Law No. 6331. According to this provision, employees are able to exercise their right to refuse work if they are faced with a serious and imminent danger. Nevertheless, according to the legislation in force, it is almost impossible for the employees to exercise their right to refuse work.
In this study, first of all, the concept, definition, scope and legal basis of the right to refuse work are explained. Then, the conditions necessary for exercising the right to refuse work are indicated. Finally, the difficulties to exercise the right to refuse work are examined, an evaluation is made and suggestions are brought on how to overcome the difficulties regarding the exercise to refuse work.

Anahtar Kelimeler

Occupational health and safety, refuse to work, serious and imminent danger

Kaynakça

• Akın L, “Covid-19’un İş İlişkilerine Etkisi”, Çimento İşveren Dergisi, Cilt:34, Sayı:3, (2020).
• Aksoy N, “6331 Sayılı Kanun’un 13. Maddesi Kapsamında Çalışmaktan Kaçınma Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt 1, Sayı 42, (2020).
• Alpagut G (editör), “Pandemi Sürecinde İş Hukuku”, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Aydın U, “Covid-19 Pandemisi; İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Alanında Yarattığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, sayı 2, (2020).
• Aydın F, Avrupa Sosyal Şartı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları, 2014.
• Aydınlı İ, İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Seçkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2015.
• Baycık G, “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklarında Yeni Düzenlemeler”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 3, (2013).
• Çağıl O.M, “İnsan Hakları ve Tabii Hukuk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: L, Sayı: 1-4, 69-115, 1984.
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T, Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, Yenilenmiş 34. Bası, İstanbul, 2021.
• Çil Ş, 4857 Sayılı İş Kanunu Şerhi, Turhan Kitapevi, Ankara, 2004.
• Demircioğlu M, Kaplan H.A, Sorularla İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2016.
• Gül H.A, “İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı”, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul, (2019).
• Gülmez M, “Toplu Eylem Hakkına Dâhil Protesto Grevleri, Yasa Dışı grev Değildir: Yargıtay 7. Hukuk Dairesi Kararı Karar Eleştirisi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2014/4.
• İnciroğlu L, “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Çalışanın Çalışmaktan Kaçınma Hakkı”, Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt:20, Sayı:1, (2014).
• ILO, “COVID-19 and the world of work, Eighth edition, Updated estimates and analysis”, ILO Monitor, (2021).
• Kılıç L, İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğini Sağlama Hükümlülüğü ve Sorumluluğu, Yetkin Yayınları, 2006.
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M, Baysal U, İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku, Lykeion Yayınları, Ankara, 2017.
• Ocak S, İş Güvenliği Uzmanı, Adalet Yayınları, Ankara, 2013.
• Sümer H.S, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Seçkin Hukuk Yayınları, Güncellenmiş 3. Baskı, Ankara, 2019.
• Süzek S, İş Hukuku, Beta Yayınları, Yenilenmiş 21. Baskı, İstanbul, 2021.