OSMANLI DEVLETİ’NDE KAMBİYO SÖZLEŞMELERİNİN TİCARET HUKUKUNA ETKİSİ

Yıl 2022, , 323 - 348, 03.10.2022

Mustafa Çakıcı Metin Kıratlı

https://doi.org/10.54049/taad.1183648

Öz

Ticaret Hukukunun önemi, günümüzde daha da artmıştır. Küresel ticaretin gelişmesine bağlı olarak ticaret hukuku ile birlikte diğer hukuk dalları da birbiriyle etkileşim içerisine girmiştir. Dünyada uluslararası ticaretin yaygınlaşması anlaşmazlıkları da uluslararası hale getirmiştir. Tarihte Osmanlı Devleti de kambiyo sözleşmeleri ile Avrupa ülkeleriyle ticarette bir iş birliği ve hukuken uyum süreci yaşamıştır. Kıymetli evrak üzerinden yapılan ticaret ve hukuk sistemi zamanla tüm ülkelerin birbirleriyle uyumlu hale gelmesiyle daha da gelişmiştir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Dünya Ticaret Örgütü gibi kurumlar oluşturularak, küresel düzen hukuken kurallara bağlı hale gelmiştir. Bu makalede, Osmanlı Devleti’nde ticari senetlerin kullanımında Avrupa’ya uyum süreci, poliçe kullanımının yaygınlaşmasının nedenleri ve kambiyo sözleşmeleri ele alınmıştır. Bu makalede yapılan yorum ve analizlerde resmî veriler ile arşiv belgeleri esas alınmıştır. Osmanlı Devleti’nde 1838, 1843 ve 1860 Kambiyo Sözleşmelerinin günümüz hukukuna etkisi ve sebep-sonuç ilişkisi incelenmiştir. Kambiyo sözleşmelerinin Osmanlı Devleti’nde ticarete ve ticaret hukukuna etkisi, uygulanan politikaların sonuçları veriler üzerinden değerlendirilmiştir. Ayrıca Avrupa’nın ticarete ve ticaret hukukuna etkisi genel olarak örneklerle anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kambiyo sözleşmesi, poliçe, ticaret hukuku, dersaadet bankası, cenevre konvansiyonu, brüksel konvansiyonu

The Effect of Exchange Contracts on Commercial Law in the Ottoman State

Öz

The importance of Commercial Law has increased nowadays. International trade, which is formed as a result of transactions between businesses in different countries, brings results that concern other branches of law as well as Commercial Law. Also, international trade creates legal consequences that concern more than one country due to the parties being in different countries, the results and the disputes. After the increase in the trade volume, the increasing prevalence of policies and other commercial papers necessitated the harmonisation of commercial papers used between states. In order to remove the barriers to international trade, new agreements were signed with institutions such as the World Trade Organization, especially the United Nations and the European Union. This article discusses the efforts to harmonise commercial papers and the Ottoman Empire’s developments. In the second half of the 18th century, it is understood from many documents that the use of exchange bills became widespread with the increase in foreign trade between the Ottoman Empire and Europe. The spread of exchange bills in the Ottoman Empire and frequent disagreements with foreign countries. In order to prevent these disputes, foreign exchange agreements have come to the fore. In this article, based on official data, the content of the 1838, 1843 and 1860 Exchange Treaties and the reasons for their need were examined, depending on the valuable papers used in the Ottoman Empire. The effects of these foreign exchange agreements on trade and commercial law in the Ottoman Empire were examined in general. The effects of the policies implemented by the Ottoman Empire on present-day commercial law are also discussed. In addition, the effect of Europe on trade and commercial law is explained with examples in general.

Anahtar Kelimeler

Bill of exchange contract, bond, commercial law, bank of dersaadet, geneva convention, brussels convention

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı
• Resmî Gazete: 05.09.1961- 10898.
• Al H, Osmanlı Devleti’nde Kambiyo İstikrarı Uygulaması (1839-1863), (1. Baskı, Birleşik Yayınevi 2011).
• Arsal SM, Hukukun Umumi Esasları (Ankara Hukuk Fakültesi 1937).
• Aydın, M. A., Osmanlı Hukuku, (İSAM Yayınları, 2020).
• Ayoğlu T, Uluslararası Ticari Sözleşmelere Uygulanan Genel Prensipler, Maddi Hükümler ve Ticari Adet-Teamüller Olarak Lex Mercatoria (2. bs, Vedat Kitapçılık 2011).
• Çakıcı M, ‘19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Kıymetli Evrakların Hukuki ve İktisadi İşlevleri’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019).
• Ekşi N, Cases and Materials on the Eu Private International Law (1. Baskı, Legal Yayıncılık 2006).
• Eldem E (F), Osmanlı Bankası Tarihi (Ayşe Berktay tr, Osmanlı Bankası Tarihi Araştırma Merkezi 1999).
• Eldem E, ‘18’inci Yüzyılda İstanbul’da Poliçe Tedavülü ve Kambiyo Kurları Hakkında’ (Türk Tarih Kurumu 1993). 1671-1684.
• Geyikdağı VN, Osmanlı Devleti’nde Yabancı Sermaye 1854-1914 (Bahar Vural ed, Hil Yayın 2008)
• Kazgan H, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Bankacılık Tarihi (Alpay Kabacalı ed, Türkiye Bankalar Birliği 1997).
• Kenanoğlu MM, Ticaret Kanunnâmesi ve Mecelle Işığında Osmanlı Ticaret Hukuku (1. Baskı, Lotus Yayınevi 2005).
• Kılınç A ve Karakaya H, Batılı Devletlerin Karma Ticaret Mahkemelerinde Mecelle’nin Uygulanmasına Yönelik Eleştirilerin Değerlendirilmesi, 2022, 2(1) Kırıkkale Hukuk Mecmuası, 59-89.
• Koyuncu N, ‘Osmanlı Devleti’nde Sarrafların Mültezimlere Kefilliği’ (2016) 5 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 295-326.
• Ortabağ E, Osmanlı İmparatorluğu’nda Bankacılığın Gelişimi ve Regülasyon (Türkiye Bankalar Birliği 2018).
• Örf Adet ve Teamül Kararları Arama: http://sanayi.tobb.org.tr/orf1.php (01.05.2022).
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (4. bs, Turhan Kitabevi 1997).
• Pamuk Ş, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi (3. bsk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları 2002).
• Serdaroğlu ÜS, ‘Osmanlı Devleti’nde İlk Banka: Dersaadet Bankası ve Poliçe İşlemleri’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2011).
• Şenyurt A, ‘18 ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Poliçe Kullanımı ve Poliçeci Esnafı’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2016).
• Tezel YS, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, 1923-1950 (Yurt Yayıncılık 1982).
• Ulusoy E, Ticari Örf ve Adet (Türkmen Kitabevi 2011).