TÜRK HUKUKUNDA ÜRÜN SORUMLULUĞU ÜZERİNE OLAN VE OLMASI GEREKEN HUKUKA DAİR GENEL DÜŞÜNCELER De Lege Lata and De Lege Ferenda Thoughts on Product Liability in Turkey

Yıl 2019, Sayı: 39, 45 - 82, 30.07.2019

Dr. Öğr.Üyesi Akın Ünal Arş.Gör.Arif Kalkan

Öz

Ürün sorumluluğu, hatalı ürünlerin neden

olduğu zararlardan dolayı tazminat isteme hakkı

tanıyan bir kusursuz sorumluluk türüdür. Bu

sorumluluk türünün ortaya çıkmasında, hatalı

bir ürünün üretilmesi yatar. Hatalı ürün, ürünü

kullanan veya tüketen kişinin haklı güvenlik

beklentisini karşılamayan üründür. Böyle bir

ürünü kullanan veya tüketen; ölüm, yaralanma

ve/veya diğer mallarında zararlarla karşılaşabilir.

İşte günümüzde seri üretiminin de etkisiyle hatalı

ürünler piyasada gittikçe artmaktadır. Dolayısıyla

ürün sorumluluğu her geçen gün daha da önem

kazanmaktadır.

Türkiye’de ürün sorumluluğu ilk kez 2003

yılında 4077 sayılı Tüketicinin Korunması

Hakkında Kanunda (4077 sayılı eTKHK’da)

yapılan değişiklikle mevzuatta yerini aldı. Zira

ilgili değişiklikle tüketicilere hatalı ürünlerin

vermiş olduğu zararlar sebebiyle tazminat

isteme hakkı tanındı. Fakat 2014 yılında 4077

sayılı eTKHK, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması

Hakkında Kanunun (6502 sayılı TKHK’nın)

yürürlüğe girmesiyle mülga oldu. Ürün

sorumluluğunu özel bir kanunla düzenlemek

isteyen kanun koyucu, 6502 sayılı TKHK’da ürün

sorumluluğuna yer vermedi. Böylece ülkemizde

ürün sorumluluğuna ilişkin kanuni düzenleme

ortadan kalktı.

Türk Hukuku’nda şuanda ürün sorumluluğu

ile ilgili doğrudan bir düzenleme yoktur.

Dünya’da her geçen gün önem kazanan ürün

sorumluluğuna ilişkin ülkemizde doğrudan

bir düzenleme olmaması bazı sıkıntıları

da beraberinde getirmektedir. Bu sebeple

Türkiye’de ürün sorumluluğu üzerine olan (de

lege lata) ve olması gereken hukuka (de lege

ferenda) dair düşünceler çalışmamızda ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Ürün, Hatalı Ürün

Kaynakça

• AKÇAAL, Mehmet: “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İlâç Üreticisinin Hukukî Sorumluluğu”, ABD, S. 3, Ankara 2012, s. 253-290. AKÇURA KARAMAN, Tuba: Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlar Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu, İstanbul 2008. AKINCI, Şahin: Borçlar Hukuku Bilgisi, 9.Baskı, Konya 2016. AKÜNAL, Teoman: Sorumluluk Hukukunda Sözleşmenin Nisbiliği Prensibinin Aşılması, YD., C. 14 S. 3, Ankara 1988, s 227 vd. ALTOP, Atilla: “Türk Hukukunda, Avrupa Birliği Hukukunda ve Uygulamada Tüketici Kavramı”, İKÜHFD, C. 3, S. 1-2, İstanbul 2004, s. 3-14. ANTALYA, Gökhan: “Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler”, MÜHFD, C. 14, S. 4, İstanbul 2006, s. 63-83. (Kısaltılmışı: ANTALYA, Sorumluluk) ANTALYA, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2018. (Kısaltılmışı: ANTALYA, Borçlar) ARAL, Fahrettin /AYRANCI, Hasan: Borçlar Özel Hukuku, 11. Baskı, Ankara 2015. ASLAN, İ. Yılmaz: 6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku, Bursa 2014. ATABEK, Reşat: “Yapıcının Sorumluluğu”, BATİDER, C. 10, S. 1, Ankara 1979, s. 173-178. ATAMER, Yeşim: “Tüketici Satım Sözleşmesine İlişkin TKHK m. 4’e Eleştiriler ve Revizyon Teklifleri”, BATİDER, C. XXIV, S. I, Ankara 2007, s. 81-108 (Kısaltılmışı: ATAMER, Tüketici). ATAMER, Yeşim: Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması, İstanbul 1996. (Kısaltılmışı: ATAMER, Haksız Fiil) Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğu Üzerine Olan ve Olması Gereken Hukuka Dair Genel Düşünceler Dr. Öğr. Üyesi Akın ÜNAL - Arş. Gör. Arif KALKAN 78 TAAD, Yıl: 11, Sayı: 39 (Temmuz 2019) ATAMER, Yeşim: Haksız Fiilden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması, İstanbul 1996. (Kısaltılmışı: ATAMER, Sorumluluğun Sınırlandırılması) ATASOY, Ömer Adil/TAŞKIN, Mustafa /ACAR, Hakan: Tüketiciyi Koruma Hukuku İlgili Mevzuat ve Yargıtay Kararları, 2. Baskı, Ankara 2000. AYDOĞDU, Murat: Ayıplı Araçların Satışlarında Tüketici Hakları, Özellikle Araç Değişimi ve İadesinde Karşılaşılan Sorunlar, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulaması, Ankara 2014. AYDOĞMUŞ, Hale: Ürün Sorumluluk Sigortasında Teminatın Kapsamı ve Riziko, Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul 2017. AYDOS, Oğuz Sadık: “Ürün Sorumluluğu Risk Kontrolü”, GÜHFD, C. XVII, S.1-2, Ankara 2013, s. 1785-1802 (Kısaltılmışı: AYDOS, Risk) AYDOS, Oğuz Sadık: Ürün Sorumluluğu, Ankara 2009. (Kısaltılmışı: AYDOS, Ürün) CANPOLAT, Önder: Üretici ve Sorumluluğu, ABD, S. 2, Ankara 2013, s. 371- 398. ÇINAR, Ömer: “Avrupa Konseyinin 25.07.1985 Tarihli ve 85/374 sayılı Yönergesi ve Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik Hükümlerine Göre Ayıp Kavramı”, İTÜSBD, C. 9, S. 18, İstanbul 2010, s. 135- 151. DALCI, Nurcihan: “TBK md. 71 Bağlamında İlaç Üreticisinin Tehlike Sorumluluğu”, TBBD, S. 114, Ankara 2014, s. 49-78. DEMİRCİOĞLU, Huriye Reyhan: “Sorumluluk Hukukunun İkili Yapısının Aşılması Çabalarının Ürünleri Olarak Culpa In Contrahendo ve Güven Sorumlulukları”, STHS, Ankara 2009, s. 219-230. DESCHENAUX, Henri/TERCIER, Pierre:(Çeviren: Salim ÖZDEMİR) : Sorumluluk Hukuku, Ankara 1983. DEUTSCH, Erwin: (Çeviren; Şeref ERTAŞ) : “Sorumluluk Hukukunun Temel İlkeleri: Temyiz Kudreti, Hukuka Aykırılık, Kusur ve Tehlike Sorumluluğu”, DEÜHFD, C. 2, S. 2, İzmir 1981, s. 245-259. DİNÇ, İnan Deniz: Ürün Sorumluluk Sigortasında Rizikonun Konusu ve Teminatın Kapsamı, İstanbul 2017. EREN, Fikret: Borçlar Genel Hükümler, 22. Baskı, Ankara 2017. ERLÜLE, Fulya: “Tüketim Mallarının Satımı Sözleşmesi ve Bu Mallara İlişkin Olarak Verilen Garantiler Hakkında Yönerge”, (Yönerge) Necip Kocayusufpaşaoğlu’na Armağan, Ankara 2004, s. 419-434. (Kısaltılmışı: ERLÜLE, Tüketim Malları) De Lege Lata and De Lege Ferenda Thoughts on Product Liability in Turkey Asst. Prof. Dr. Akın ÜNAL - Res. Asst. Arif KALKAN TAAD, Yıl: 11, Sayı: 39 (Temmuz 2019) 79 ERLÜLE, Fulya: “Yapımcının Sorumluluğu”, MÜHFAD, C. 14, S. 4, İstanbul 2008, s. 310-330. (Kısaltılmışı: ERLÜLE, Yapıcının Sorumluluğu) ERLÜLE, Fulya: Avrupa Topluluğu Konsey Yönergesi Çerçevesinde Yapımcının Sorumluluğu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002 (Kısaltılmışı: ERLÜLE, Sorumluluk). GÖKCAN, Hasan Tahsin: Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku, Ankara 2016. GÖNENÇ, Fulya İlçin: “Haksız Fiil Sorumluluğu’nun Tarihsel Gelişimi”, MÜHFAD, C. 14, S. 4, İstanbul 2008, s. 13-28. GÜMÜŞ, Alper: 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, İstanbul 2014. GÜNERGÖK, Özcan: “Üreticinin Sorumluluğu Çerçevesinde Üreticinin Ürün Gözleme Yükümlülüğü”, EÜHFD, C. XII, S. 3-4, Erzincan 2008, s. 313 -350. HAVUTÇU, Ayşe : İmalatçının Sorumluluğu Ankara 2005. (Kısaltılmışı: HAVUTÇU, İmalatçı). HAVUTÇU, Ayşe : “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Ayıplı Mal ve Hizmet Nedeniyle Tüketicinin Tazminat Hakkı ‘Özellikle Bedensel Zararlar Yönünden’, Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini”, Ankara 2016, C. 2, s. 91-114. (Kısaltılmışı: HAVUTÇU, Ayıplı Mal). İLHAN, Cengiz: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Ankara 2006. İNAL, Tamer: “Tıp ve İlaç Sektöründe Ürün Güvenliği, Tüketici Hukuku ve Uygulamaları”, Ankara 2016, s. 330-356. KANETİ, Selim: Haksız Fiilde Hukuka Aykırılık Unsuru, İstanbul 2007. KALKAN, Arif: Tüketici Hukukunda Ayıplı Maldan Doğan Sorumluluk, Ankara 2018. KAPLAN, İbrahim: “İmalatçının Sorumluluğu”, BATİDER, C. XIII, S. I, Ankara 1985, s. 135-150 (Kısaltılmışı: KAPLAN, Sorumluluk). KAPLAN, İbrahim: “Kanun Yapma Tekniği”, AÜSBFD, C. 47, S. 1, Ankara 1992, s. 99-101. (Kısaltılmışı: KAPLAN, Kanun) KARAMAN, Tuba: “Üreticinin Sorumluluğu”, STHS, Ankara 2009. KARAYALÇIN, Yaşar: “İsviçre Hukukunda Müteselsil Sorumluluk Konusunda Tartışmalar ve Yasal Gelişmeler”, ABD, S. 4, Ankara 2007, s. 107-120. KILIÇ, Mehmet: Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türk Tarım Hukuku: Mevcut Durum, Son Gelişmeler ve Yaklaşımlar, AAÇD, C. 9, S. 2, Ankara 2010, s. 67-92. Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğu Üzerine Olan ve Olması Gereken Hukuka Dair Genel Düşünceler Dr. Öğr. Üyesi Akın ÜNAL - Arş. Gör. Arif KALKAN 80 TAAD, Yıl: 11, Sayı: 39 (Temmuz 2019) KILIÇOĞLU, Mustafa: Sorumluluk Hukuku, C. 1, Ankara 2002. (Kısaltılmışı: KILIÇOĞLU, Sorumluluk) KILIÇOĞLU, Mustafa: Tazminat Hukuku, Ankara 2016 (Kısaltılmışı: KILIÇOĞLU, Tazminat). KILIÇOĞLU, Mustafa: Borçlar Genel Hükümler, Ankara 2018. (Kısaltılmışı: KILIÇOĞLU, Borçlar). KIRCA, Çiğdem: Ürün Sorumluluğu, Ankara 2007. KIRCA, İsmail /AYDIN, Ramazan: “İnkişaf Riski, İmalâtçının/Üreticinin Sorumluluğu”, Fikret Eren’e Armağan, Ankara 2006, s.679- 690. (Kısaltılmışı: KIRCA / AYDIN, İnkişaf Risk,). KIRCA, Çiğdem /AYDIN, Ramazan: “Produkthaftung im Türkischen Recht”, Recht Der Internationalen Wirtschaft, Y. 53, S. 8, Frankfurt 2007, s. 587-594. (Kısaltılmışı: KIRCA / AYDIN, Produkthaftung,). KULAKLI, Emrah: Ürün Sorumluluğu ve Ayıp Kavramı, İstanbul 2012. LARENZ, Karl: Lerhbuch Des Schuldrechts, Zweiter Band Besonderer Teil, 2. Halbband, Dreinzehte, Völlig Neuverfarteß Auflang, München 1994. NARTER, Sami: Kusursuz Sorumluluk Haksız Fiil Sorumluluğu Tazminat Hukuku, Ankara 2016. OĞUZMAN, M. Kemal /ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku, C. 2, 10. Baskı, İstanbul 2012. OĞUZMAN, M. Kemal /SELİÇİ, Özer/OKTAY/ÖZDEMİR, Saibe: Eşya Hukuku, 20 Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul 2017. ÖZCAN BÜYÜKTANIR, Burcu G: Tüketicinin ve Üçüncü Kişilerin Ayıplı Satılanın Kullanılması Nedeniyle Ortaya Çıkan Bedensel Bütünlük İhlali Halinde Manevi Zararlarının Tazmini, AÜHFD, C.67 S.3, Ankara 2018: 495-534 (Kısaltılmışı: ÖZCAN BÜYÜKTANIR, Ürün) ÖZEKES, Muhammet: Temel Hukuk Bilgisi, Ankara 2016. ÖZEL, Çağlar: “Sözleşme Dışı Sorumlulukta Yansıma Zarar ve Giderimine İlişkin Bazı Düşünceler”, AÜHFD, C.50, S. 4, Ankara 2001, s. 81-106. ÖZEL, Çağlar: “Tüketicinin Korunması Açısından Ayıplı Maldan Doğan Sorumluluk Kapsamında Yapımcının Sorumluluğu Sorunu”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul 2000, s. 771-788. (Kısaltılmışı: ÖZEL, Yapıcının Sorumluluğu) ÖZEL, Çağlar: Tüketicinin Korunması Hukuku, Ankara 2014. (Kısaltılmışı: ÖZEL, Tüketici) De Lege Lata and De Lege Ferenda Thoughts on Product Liability in Turkey Asst. Prof. Dr. Akın ÜNAL - Res. Asst. Arif KALKAN TAAD, Yıl: 11, Sayı: 39 (Temmuz 2019) 81 ÖZLENEN ÇIĞ, Ayşe: Ürün Sorumluluğu Sigortasında Teminatın Kapsamı, İstanbul 2016. ÖZSUNAY, Ergun: “Türk Hukukunda Gerçek Bir Boşluk Yapıcının Sorumluluğu”, BATİDER, C. X, S. I, Ankara 1979, s. 108- 122. (Kısaltılmışı: ÖZSUNAY, Yapıcının Sorumluluğu) ÖZSUNAY, Ergun: 2. Tüketici Hukuku Sempozyumu Ses Çözümleri ve Makaleleri, Otomotiv Sektöründe Tüketici Hukuku ve Sorunlar, Ankara 2013, s. 474-506. (Kısaltılmışı: ÖZSUNAY, Otomotiv) ÖZTAN, Bilge : İmalatçının Sorumluluğu, Ankara 1982. PETEK, Hasan : İlaç Üreticisinin Hukuki Sorumluluğu, Ankara 2009. POLAT, Alperen: Sorumluluk Hukukunda Rıza, İstanbul 2019. REİSOĞLU, Safa: Borçlar Genel Hukuku, 23. Baskı, İstanbul 2013. SERMİN PAKSOY, Meliha /ARSLAN DEMİR, Gizem: Üreticinin Sorumluluğun TBK 71 Kapsamında Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXXI, S.2, Yıl 2013, s. 299–316. SEROZAN, Rona: “Haksız Fiil ve Haksız Zenginleşme Sorumluluklarının Açıklarını Sözleşme Sorumluluğu ile Kapatma Eğilimi”, Yavuz Alangoya Armağan, İstanbul 2007, s. 715-741. (Kısaltılmışı: SEROZAN, Haksız Fiil) SEROZAN, Rona : “Tüketiciyi Koruma Kanunu Değişikliğinin Artıları ve Eksileri”, İÜHFM, C. 61, S. 1-2, İstanbul 2003, s. 339-356 (Kısaltılmışı: SEROZAN, Tüketici). SEROZAN, Rona : “Teferruat Niteliğindeki Eşyanın Hukuki Rejimi” İÜHFM, C. 41, S. 1-2, İstanbul 1978, s. 235-253 (Kısaltılmışı: SEROZAN, Eşya). TAHİROĞLU, Bülent: “Kusursuz Sorumluluk Halleri ve Modern Hukuka Etkisi”, MÜHFD, C. 14, S. 4, İstanbul 2008, s. 157-170. TANDOĞAN, Haluk: Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara 1981. (Kısaltılmışı: TANDOĞAN, Sözleşme Dışı Sorumluluk). TANDOĞAN, Halûk: Mukayeseli Hukuk, Hususiyle Türk - İsviçre ve Alman Hukuku Bakımından Üçüncü Şahsın Zararının Tazmini, Ankara 1963. (Kısaltılmışı: TANDOĞAN, Üçüncü Şahıs). TANDOĞAN, Haluk: Mes’uliyet Hukuku, İstanbul 2010. (Kısaltılmışı: TANDOĞAN, Mes’uliyet) TARMAN, Zeynep Derya : “Türk Hukukunda İmalatçının Sorumluluğuna Genel Bir Bakış”, İÜHFM, C. 56, S.2, İstanbul 2007, s. 299-326. Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğu Üzerine Olan ve Olması Gereken Hukuka Dair Genel Düşünceler Dr. Öğr. Üyesi Akın ÜNAL - Arş. Gör. Arif KALKAN 82 TAAD, Yıl: 11, Sayı: 39 (Temmuz 2019) TİFTİK, Mustafa : Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Tazminatın Kapsamı, Ankara 1994. (Kısaltılmışı: TİFTİK, Akit Dışı) TİFTİK, Mustafa: Tehlike Sorumluluklarının Genel Kural ile Düzenlenmesi Sorunu, Ankara 2005, s. 56-57. (Kısaltılmışı: TİFTİK, Tehlike) TİRYAKİ, Betül: “Avrupa Konseyi’nin 25.7.1985 Tarihli Direktifi’ne Göre Üreticinin Sorumluluğunun Şartları ve Tüketicinin Korunması Mevzuatı İle Mukayesesi”, AÜHFD, C. 55, S. 2, Ankara 2006, s. 229-248 (Kısaltılmışı; TİRYAKİ: Şartlar). TİRYAKİ, Betül: Ayıplı Hizmetten Doğan Sorumluluk, 1. Baskı, Ankara 2007. (Kısaltılmışı: TİRYAKİ, Ayıplı) TÜRKMEN, Ahmet: “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Organizasyon Sorumluluğu (TBK m.66/III)”, İÜHFM, C.70, S.2, İstanbul 2012, s. 280. ÜNLÜTEPE, Mustafa: Organizasyon Sorumluluğu, İstanbul 2016. YAVUZ, Cevdet: “Türk Borçlar Kanunu Tasarısı'na Göre Kusursuz Sorumluluk Halleri ve İlkeleri”, MÜHFAD, C. 4, S. 4, İstanbul 2008, s. 29-61. YENİOCAK, Umut: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Getirdiği Değişiklikler ve Yenilikler, Genel Hükümler, İstanbul 2011. YILDIRIM, Abdülkerim: Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicin Korunması, İstanbul 2009. (Kısaltılmışı: YILDIRIM, Mesafeli) YILDIRIM, Abdülkerim: “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağının Bazı Maddelerine İlişkin Değerlendirmeler”, GÜHFD, C. 17, S. 1-2, Ankara 2013, s. 1015- 1049 (Kısaltılmışı: YILDIRIM, Değerlendirme) YILDIRIM, Hakan: Karayolu Eşya Taşıma Sorumluluk Sigortalarında Riziko ve Menfaat, Ankara 2016. YILMAZ, Süleyman:Türk Borçlar Kanunu Tasarısında Sebep Sorumluluklarına İlişkin Yeni Hükümler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 59, S. 3, Ankara 2010, s. 551-578. ZEVKLİLER, Aydın/AYDOĞDU, Murat: Tüketicinin Korunması Hukuku, Ankara 2006. TAPAN, Mehmet Nuri: Avrupa Birliği (AB) Hukukunun Kaynakları ve Ulusal Hukuka Etkileri Avrupa Adalet Divanı, TBBD, S.3, Ankara 1998, s. 971-1020.