Community Service Work Sanction And Historical Development Process Of Community Service Work Sanction

Yıl 2019, Sayı: 37, 227 - 269, 01.01.2019

Kaya Göktepe

Öz

In the last quarter of the 20th century, Community Service Work sanction first started to be organized as institutional sense in Europe with the influence of changes and transformations experienced in criminal justice system in the world. Then, it has taken place within the Probation System in Turkey since 2005. Our practice of this sanction which is located under Probation System with the influence of transfers from Western criminal law dates back to the Classical Period of the Ottoman State. Community Service Work sanction which has historical development process starting from Ottoman State, then Republic Period to the present day takes attention as a type of sanction with various dimensions. In particular, this sanction that prioritizes social benefit before individual benefit has fulfilled important duties as a source of work force in business lines that are felt work force vacancy and are considered strategic for the state in the historical process. Moreover, this sanction has become an integral part of today's criminal justice system because of serving for the rehabilitation of offenders, making offenders to gain motivation for work and the protection of society. In this research, in addition to conceptual framework of Community Service Work sanction, we try to analyze the historical development process of it from past to present in the light of archival documents and official statements in the world and especially in our country

Anahtar Kelimeler

Public interest, public utility, sanction, convict, probation, work force

KAMUYA YARARLI İŞLERDE ÇALIŞTIRMA YAPTIRIMI VE KAMUYA YARARLI İŞLERDE ÇALIŞTIRMA YAPTIRIMININ TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ

Öz

Kamuya yararlı işlerde çalıştırma yaptırımı, XX. yüzyılın son çeyreğinde dünyada ceza adalet sisteminde yaşanan değişim ve dönüşümlerin etkisiyle önce kurumsal anlamda Avrupa'da teşkilatlanmaya başlamış; 2005 yılından itibaren de denetimli serbestlik sistemi içerisinde Türkiye’de yerini almıştır. Batılı ceza kanunlarından yapılan aktarımların etkisiyle denetimli serbestlik kapsamında yer alan bu yaptırım aslında, Osmanlı Devleti'nin Klasik Dönemi'ne kadar dayanır. Osmanlı Devleti'nden başlayarak Cumhuriyet Dönemi'nden bugüne kadar ulaşan bir tarihsel gelişim sürecine sahip kamuya yararlı işlerde çalıştırma yaptırımı, çeşitli boyutları olan bir yaptırım türü olarak dikkati çekmiştir. Bireysel menfaatten önce toplumsal menfaati önemseyen bu yaptırım, tarihsel süreç içerisinde işgücü açığı hissedilen ve devlet için de stratejik görülen iş kollarında bir işgücü kaynağı olarak önemli görülmüştür. Ayrıca bu yaptırım suçlunun ıslah edilmesi, çalışma motivasyonu kazanması ve toplumun korunmasına da hizmet etmesinden dolayı günümüz ceza adalet sisteminin ayrılmaz bir parçası hâline dönüşmüştür. Bu araştırmada kamuya yararlı işlerde çalıştırma yaptırımının kavramsal çerçevesinin yanı sıra dünyada ve bilhassa ülkemizde bu yaptırımın geçmişten günümüze kadar uzanan tarihî gelişim süreci, arşiv belgeleri ve resmî veriler ışığında tahlil edilmeye çalışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Kamu yararı, kamu hizmeti, yaptırım, hükümlü, denetimli serbestlik, işgücü

Kaynakça

• BOA, Cevdet Adliye (C.ADL), nr. 96/5755.
• BOA, Cevdet Askeriye (C.AS), nr. 454/18940, 548/22995.
• BOA, Cevdet Zabtiye (C.ZB), nr. 52/2583, 48/2371.
• BOA, Dahili Mektûbat (DH.MKT), nr. 1480/28, 1653/106, 1366/142.
• BOA, Dâhiliye Emniyet- i Umumiye Tahrirat Kalemi Evrakı (DH.EUM.THR), nr. 93/19.
• BOA, Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti (DH. MB.HPS), nr. 71/59, 5/10, 35/3, 97/15, 28/99.
• BOA, Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik Evrakı (DH.MB HPS.M), nr.50/14.
• BOA, İradeler Kanun ve Nizamat (İ.KAN), nr. 5/1327.
• BOA, İradeler Meclis-i Vâlâ (İ.MVL), nr. 56/29, 7/104, 604/79, 609/60, 610/3, 36/14.
• BOA, İradeler Mesail-i Mühimme (İ.MSM), nr. 87/2469.
• BOA, Maliyeden Müdevver Defter (MAD- 7), nr. 2324.
• BOA, Meclis-i Vâlâ (MVL), nr. 502/28, 212/69.
• BOA, Sadaret Amedi Kalemi Evrakı (A.MKT.AMD), nr. 28/37.
• BOA, Sadaret Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), nr. 301/22521, 2279/17090, 3064/229797.
• BOA, Sadaret Kalemi (A.MKT), nr. 97/50, 89/59, 101/67.
• BOA, Sadaret Meclis-i Vâlâ (A.MKT.MVL), nr. 31/33, 95/19, 55/88, 124/28, 2/94, 10/15, 75/16, 10/28, 10/28.
• BOA, Sadaret Mektûbi Umûmi (A.MKT.UM), nr. 498/70, 512/30.
• BOA, Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM), nr. 3/94, 312/74, 304/21, 472/26, 304/21.
• BOA, Sadaret Müteferrik Evrakı (A.MKT.MTF), nr. 4/15.
• BOA, 3 Numaralı Mühimme Defteri 966-968/1558-1560, Dîvân-ı Humâyûn Sicilleri Dizisi: I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 1993.
• BOA, 5 Numaralı Mühimme Defteri 973/1565-1566, Dîvân-ı Humâyûn Sicilleri Dizisi: I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 1993.
• Atay, Ender Ethem, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2006.
• Avcı, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, Mimoza Yayınları, Konya 2010.
• Aydın, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınları, İstanbul 1996.
• Bostan, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Doğuş Matbaası, Ankara 1970.
• Duran, Lûtfi, İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982.
• Foucault, Michel, Hapishanelerin Doğuşu, çev. M. Ali Kılıçbay, İmge Yayınları, Ankara 1992.
• Gökcen, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1987.
• Gözübüyük, Abdullah Pulat, Alman, Fransız, İsviçre ve İtalyan Ceza Kanunlarıyla Mukayeseli Türk Ceza Kanunu Gözübüyük Şerhi, Cilt 1, Genişletilmiş 5. Baskı, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1961.
• Kamer, Saadet, Denetimli Serbestlik Müessesesi İçinde Kamu Yararına Çalışma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara 2012.
• Karahanoğulları, Onur, Kamu Hizmeti Kavram ve Hukuksal Rejim, Turhan Kitabevi Yay., Ankara 2002.
• Kırpık, Cevdet, Osmanlı Devleti’nde İşçiler ve İşçi Hareketleri (1876-1914), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2004.
• Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Hak Kitabevi, İstanbul 1966.
• Özbay, Rahmi Deniz, 19. Yüzyılda Osmanlıda Devletin Emek İstihdamı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2003.
• Şimşirgil, Ahmet ve Ekinci, Ekrem Buğra, Ahmed Cevdet Paşa ve Mecelle, KTB Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2009.
• Taner, Tahir, Ceza Hukuku (Umumi Kısım), Ahmet Sait Matbaası, İstanbul Üniversitesi Yayın No:434, İstanbul 1949.
• Yavuz, Hakan, Ceza Adalet Sisteminde Denetimli Serbestlik, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011.
• Yıldırım, Kadir, Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (1870-1922), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.
• Yıldız, Gültekin, Mapusâne (Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni 1839- 1908), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2012.
• Akgündüz, Ahmet, “1274-1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları Tatbik Şekli ve Men’i İrtikâb Kanunnamesi”, Belleten, Cilt 51, Sayı 199, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987, ss. 153-205.
• Akgündüz, Ahmet, “Osmanlı Hukuku’nda Şer’i Hukuk-Örfi Hukuk İkilemi ve Yasama Organının Yetkileri”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, 1999, ss. 117-122.
• Akıllıoğlu, Tekin, “Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 1-3, 1989, ss. 11-22.
• Akıncı, Füsun Sokullu, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar ve Alternatifleri” Yeni Türkiye (Yargı Reformu Özel Sayısı), Yıl. 2, Sayı 10, Temmuz-Ağustos 1996, ss. 679-689.
• Avcı, Mustafa, “Osmanlı Uygulamasında İnfazı Özellik Gösteren Hapis Türleri: Kalebentlik, Kürek ve Prangabentlik”, Yeni Türkiye, Sayı 45, Mayıs-Haziran 2002, ss. 128-147.
• Aydın, Mehmet Akif, “Ceza (Osmanlı Ceza Hukuku)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt 7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1993, ss. 478-482.
• Çelik, Gülfettin, “Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskân Politikası”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışma Dergisi, 1999/1, Sayı 6, İstanbul, ss. 49-111.
• Demirbaş, Timur, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi”, Hapishane Kitabı, ed. Emine Gürsoy Naskali ve Hilal Oytunç Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2010, ss. 3-40.
• Derbil, Süheyp, “Kamu Hizmeti Nedir?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (AÜHFM), Cilt VII, Sayı 3-4, Ankara 1950, ss. 28-36.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Maslahat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt 28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, ss. 79-94.
• Gülan, Aydın, “Türkiye’de Kamu Hizmetlerinin Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (İÜHFM), Cilt LVI, Sayı 1–4. 1998, ss. 97-107.
• Heyd, Uıiel, “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, çev. Selahaddin Eroğlu. Cilt XXVI, 1969, ss. 633-653.
• İçel, Kayıhan, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenek Olan Müesseselerdeki Gelişmeler ve Türk Ceza Sisteminin Bu Yönden Değerlendirilmesi”, Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Karşısında Türk Ceza Kanunu’nun 50. Yılı ve Geleceği Sempozyumu ( 22-26 Mart 1976), İstanbul 1977.
• İnalcık, Halil, “Adâletnâmeler”, Belgeler, Cilt 2, Sayı 3-4, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993, ss. 49-160.
• İpşirli, Mehmet, “XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası ile İlgili Hükümler” (Rescripts concerning penal servitude on galleys in the second half of the sixteenth century)”, İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, Haziran 1982, ss. 203-248.
• Kalmthout, Anton M. Van, “Kamu Yararına Çalışmadan Toplumsal Yaptırımlara (Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısı)”, Küresel Bakış, çev. Burhan Alıcı, Yıl 1, Cilt 1, Sayı 1, Nisan 2011, (http://www.cte-dsm.adalet.gov.tr/, Erişim Tarihi: 22/10/2015).
• Makal, Ahmet, “Zonguldak ve Türkiye Toplumsal Tarihinin Acı Bir Deneyimi Olarak “İş Mükellefiyeti””, Zonguldak Kent Tarihi Bienali Bildiriler Kitabı, İstanbul 2006, ss. 69-91.
• Özbek, Nadir, “İkinci Meşrutiyet İstanbul’unda Serseriler ve Dilenciler,” Toplumsal Tarih, Cilt. 11, Sayı 64, Nisan 1999, ss. 34-43.
• Özdemir, Süleyman, “Türkiye’de Zorunlu Çalışma Uygulamaları”, Sosyal Siyaset Konferansları, Cilt XXXXII, İstanbul Üniv. İktisat Fakültesi Yayını, 1996, ss. 181– 213.
• Özen, Muharrem, “Yargı Kararları Işığında Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma”, Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Uluslararası Yaklaşımlar), Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı, 08-10 Aralık 2015 İstanbul, ss. 32-37.
• Peker, Oğuz, “Türk Hukukunda Kamu Hizmeti Yaptırımı ve 99. Yıldönümü”, Denetimli Serbestlik Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı E-Bülteni, Ankara Mayıs 2008, ss. 11-15.
• Tezcan, Durmuş, “Cezai Konularda Türk-İtalyan İlişkileri”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 49, Sayı 1, 1994, ss 365-371.
• T.C. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı, İstatistikler, (http://www.cte-dsm.adalet.gov.tr/, Erişim Tarihi: 10/02/2012).
• T.C. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı, “Kamu Hizmeti Cezasının Tarihçesi”, Denetimli Serbestlik Bülteni, Sayı 3, Ekim 2011, (http://www.cte-dsm.adalet.gov.tr/, Erişim Tarihi: 23/10/2015).
• T.C. Adalet Bakanlığı Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı, Kamu Hizmeti Yaptırımı Personel El Kitabı, Yay. No: 10, Ankara: 2007.
• Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi, “29 Numaralı Zorla Çalıştırma Sözleşmesi”, Resmî Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: 27 Ocak 1998/23243.
• 13/03/1926 Tarih ve 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu.
• 13/07/1965 Tarih ve 647 Sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun.
• 18/10/1982 Tarih ve 2709 Sayılı Tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
• 12/10/2004 Tarih ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu.
• 13/12/2004 Tarih ve 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun.
• 17/12/2004 Tarih ve 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu.
• 03/07/2005 Tarih ve 5402 Sayılı Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Kanunu.
• 18/4/2007 Tarih Ve 26497 Sayılı Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Yönetmeliği.
• 05/03/2013 Tarih ve 28578 Sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği.
• 07/03/2013 Tarih ve 28578 Sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği
• 15/08/2016 Tarih ve 671 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname.