Techical And Ethical Dimensions of Ijdihat in the Methodologhy of Islamic Law

Yıl 2018, Sayı: 36, 21 - 34, 01.10.2018

Şahban Yıldırımer

Öz

Ijtihat Islamic Jurisprudence is neither a deduction based on syllogism which is teleologically neutral, formal and literal nor a mechanical mental activity applying individual norms on individual cases. Likewise, mujtehits jurist as the subjects of ijtihat are not technicians of law. In addition to technic and systematic aspect, ijtihat has an ethic aspect too. Firstly, it is essential for a mujtehit to have the technical and systematic expertize of law in methodological sense. Additionally, it needs wide comprehension to history and sociology of law in terms of the dynamic aspect of law. Moreover, in order to consider the logic of life and logic of law together, it needs to have a command on the philosophy of law. In this manner, expertize in technical, historical, sociological and philosophical approach to law is required for ijtihat. Apart from these elements, it is essential for a mujtehit to adopt Islam as a religion and live according to ethical principles of Islam. The reason for that is the outcome of the process of ijtihat serves as a verdict organizing other people’s lives. Lastly, mujtehit must have an attitude transcending law in order to find the “right” which is being aware of the constant need of Allah’s divine grace and help in order to find the The Lawgiver’s intention on subject matter

Anahtar Kelimeler

Islamic law, philosophy of law, Ijtihat Islamic Jurisprudence , mujtehits jurist , ethic.

İSLAM HUKUK METODOLOJİSİNDE İÇTİHADIN EPİSTEMOLOJİK DEĞERİ VE ETİK BOYUTU

Öz

İçtihat, teleolojik açıdan nötr, formel biçimsel ve lafzi olarak kıyasa dayalı basit bir çıkarım faaliyeti olmadığı gibi tikelin tikele uygulandığı mekanik bir zihin etkinliği de değildir. Aynı şekilde içtihadın öznesi olan müçtehitler de birer hukuk teknisyeni değildirler. İçtihadın teknik ve sistematik cephesi olduğu gibi bir de etik cephesi vardır. Öncelikle müçtehidin metodolojik olarak hukuk tekniği ve sistematiğine sahip olması esastır. Bunun yanında hukukun dinamik yönü açısından hukuk tarihi ve hukuk sosyolojisine de vukûfiyeti gerekir. Bir de yaşam mantığı ile hukuk mantığını birlikte mütalaa edebilmek için hukuk felsefesine hâkim olması gerekir. Bu manada hukuk tekniği, hukuk tarihi, hukuk sosyolojisi ve felsefesi müştereken geniş manada içtihat için gerekli disiplinlerdir. Tüm bunlardan başka içtihadın öznesi olan müçtehidin İslam dinini benimsemiş ve etik açıdan bu dinin ahlaki ilkelerine uygun bir yaşam sürdürmesi esastır. Çünkü içtihat faaliyetinin çıktısı olan sonuç diğer insanların dini ve hukuki yaşamlarını düzenleyen birer hüküm niteliğindedir. Ayrıca müçtehit yaptığı bu faaliyette hakka isabet edebilmesinde hukuk ötesi bir tutum içinde olması gerekir; o da içtihada konu olan alanda Şar’i’in maksadını bulabilmek için O’nun engin yardımına muhtaç olduğu bilincinde olmasıdır

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, hukuk felsefesi, içtihat, müçtehit, etik

Kaynakça

• Abdisselâm, İzzuddin. b., Kavâi’dü’l-Ahkâm fî Mesâlihi’l-Enâm (el-Kavâi’dü’lKübrâ) Dâru’l-Kalem, Dımeşk (t.y).
• Aghnides, Nicolas P., İslâm Hukuku’na Giriş, (Çev. Servet Armağan) Beta Basım, İstanbul 2001.
• Alvâni, Taha Câbir, İslâm Düşüncesinin Bugünkü Meseleleri, (Çev. Süleyman Gündüz) Erkam Matbaası, İstanbul 2008.
• Apaydın, H. Yunus, DİA, İctihad md.
• Apaydın, H. Yunus, Fıkhın Kaynakları, Ay Yayınları Ankara 2018.
• Âsım Efendi, Mütercim, Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, Pasifik Ofset, İstanbul 2014.
• Bedir, Murteza, “Fetva ve Değişim: Geleneksel Fıkıh Yönteminde Büyük Kırılma”, Hanefîlerde Mezhep Usûlü, (İnceleme-Tercüme, Şenol Saylan) Şenyıldız Matbaacılık, İstanbul 2016.
• Çağıl, Orhan Münir, Hukuk Başlangıcı Dersleri, Nazir Akbasan Matbaası, İstanbul 1961.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl (Kitâbu Fevâtihi’r-Rahamût ile birlikte) Dâru’l-Erkâm, Beyrut (t.y.).
• Gazzâlî, Mi’yâru’l-İ’lm, (Çev. Ali Durusoy-Hasan Hacak) Elma Basım Yayın, İstanbul 2013.
• Hâdimî, Muhammed b. Mustafa Ebû Sa’îd, Mecâmiu’l-Hakâik (Manâfiu’dDekâik ile birlikte) Dâru’t-Tıbaati’l-Â’mire, İstanbul 1308.
• Heytu, Muhammed Hasan, el-İçtihâd ve Tabakâtü Müctehidî’ş-Şâfi’iyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1988.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin, Şerhu’l-Manzûmeti’l-Müsemmât bi Ukûdi Resmi’l-Müftî, Dâru’n-Nûr,, Pakistan 2015.
• İ’vad, İbrahim Necib Muhammed, el-Kadâ fi’l-İslâm; Tarihuh ve Nizamuh, Mecma’u Buhûsi’l-İslâmiyye, Kahire 1975.
• Kâsımî, Zâfir, Nizâmu’l-Hukm fi’ş-Şerî’a ve’t-Tarîhi’l-İslâmî, Dârun- Nefâis, Beyrut 1987.
• Makdisi, George, İslam’ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitim, (Çev. Hasan Tuncay Başoğlu) Elma Basım, İstanbul 2007.
• Surûş, Abdülkerim, “İslam Düşüncesinde Fıkhın Konumu”, Modern Durum ve Dinî Bilginin Evrimi (Ed. Yalçın Akdoğan- Kenan Çamurcu) Cihan Ofset İstanbul 1997.
• Surûş, Abdülkerim, “Epistemolojik Plüralizm ve İslam”, Modern Durum ve Dinî Bilginin Evrimi, (Ed. Yalçın Akdoğan- Kenan Çamurcu) Cihan Ofset, İstanbul 1997.
• Sûsûh, Abdü’l-Mecîd Muhammed, el-İctihad ve Fehmu’n-Nass, Dâru’lBeşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 2003.
• Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Mûsa el-Lahamî, el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerî’a, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1994.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, İrşâdu’l-Fuhûl, Matbaa’tu’s-Saâ’de, Mısır 1327.