Medical Intervention without Consent in the context of the Right to Integrity of the Person

Yıl 2018, Sayı: 35, 319 - 343, 01.07.2018

Eda Demirsoy Aşıkoğlu

Öz

The right to integrity of the person is the most fundamental rights that an individual has. The physical integrity can not be touched without the consciousness of the person. The consent of the person's condition will make the intervention in accordance with law. In some cases, it is accepted that the person has been subject to forced medical intervention without consent or the presume of the consent. In our work, we will be examined the Constitutional Court and the European Court of Human Rights’s decisions that are subject to forced medical interventions. In particular, the compulsory vaccination practices, the interventions to hunger strike and death fasts, the circumcision, the forced gynecological examination, the body sampling procedures and the decisions regarding medical necessity cases will be discussed.

Anahtar Kelimeler

The Right to Integrity of the Person, The Consept of Consent, Medical Intervention, the Constitutional Court, the European Court of Human Rights.

KİŞİ DOKUNULMAZLIĞI HAKKI BAĞLAMINDA RIZA OLMAKSIZIN YAPILAN TIBBİ MÜDAHALELER

Öz

Kişi dokunulmazlığı hakkı bireyin sahip olduğu en temel haklardandır. Kişinin rızası olmadan vücut bütünlüğüne dokunulamaz. Kişinin rızası durumu ise yapılan müdahaleyi hukuka uygun hale getirecektir. Bazı durumlarda ise rıza olmaksızın kişinin zorla tıbbi müdahaleye tabi tutulduğu ya da rızasının varsayıldığı kabul edilmektedir. Çalışmamız kapsamında Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına konu olan zorla yapılan tıbbi müdahaleler incelenecektir. Özellikle zorunlu aşı uygulamaları, açlık grevi ve ölüm oruçlarına yapılan müdahaleler, sünnet, zorla yapılan jinekolojik muayene, vücuttan örnek alma işlemleri ve tıbbi zorunluluk halleri ile ilgili kararlar inceleme konusu yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kişi dokunulmazlığı Hakkı, Rıza kavramı, Tıbbi Müdahale, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi.

Kaynakça

• AKSOY İPEKÇİOĞLU, Pervin, “Vücuttan Örnek Alma İşleminin Hukuki Niteliği ve Anayasaya Uygunluğu, Pof. Dr. Nur Centel’e Armağan, MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 2, İstanbul, 2013, s. 1160-1161.
• AYAN, Mehmet, Tıbbi Müdahalelerden Doğan Hukuki Sorumluluk, Kazancı Kitap, Ankara, 1991.
• BİRTEK, Fatih, “Tıbbi Müdahaleler Açısından Komplikasyon-Malpraktis Ayırımı”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 81, S. 5, İstanbul, 2007, s. 1997-2006.
• BORAN, Bedia, “Açlık Grevi/Ölüm Orucuna Müdahale Sorunu Tıbbi ve Hukuki Yaklaşım”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 65, S. 3, Ankara, 2007, s. 96-104.
• CENGİZ, Serkan/DEMİRAĞ, Fahrettin/ERGÜL, Teoman/MCBRİDE, Jeremy/ TEZCAN, Durmuş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Avrupa Konseyi-TBB, Ankara, 2008.
• CENGİZ, Serkan, “Mahpusların Açlık Grevi ve Zorla Besleme Paradoksu Işığında Hekim Sorumluluğu”, TBBD, S. 88, Ankara, 2010, s. 421-438.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan, “Sağlık Hizmetleri Sunumunda İdarenin Sorumluluğu”, Uluslararası Sağlık Hukuku Sempozyumu, İÜHHY No:2, Malatya, 2014, s. 219- 258.
• FEYZİOĞLU, Metin, “Açlık Grevi”, AÜHFD, C. 43, S. 1-4, Ankara, 1993, s. 157- 168.
• HAKERİ, Hakan, “Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Koşulları ve Hekimin Yükümlülükleri”, Tıbbi Uygulama Hataları (Malpraktis) Komplikasyon ve Sağlık Mensuplarının Sorumluluğu, Yayına Hazırlayan: Yener ÜNVER, YÜHFY No:16, İstanbul, 2008, s. 13-52.
• IŞIK YILMAZ, Ş. Berfin, “Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü”, TBBD, Y. 24, S. 98, Ankara, 2012, s. 389-410.
• İnanç Farklılıklarının Sağlık Bakımına Etkisine Bir Örnek: Yehova Şahitleri, http://www.acibademhemsirelik.com/e-dergi/60/docs/makale-1-60.pdf(e.t. 27/05/2016).
• İZGİ, M. Cumhur, “Tedavi Amaçlı Olmayan Erkek Çocuk Sünnetinin Etik Değerlendirilmesi”, Türk Psikiyatri Dergisi, C. 26, S. 3, 2015, s. 204-212.
• KANGAL, Zeynep T., “Ceza Hukukunda Varsayılan Rıza”, GÜHFD, C. 15, S. 4, Ankara, 2011, s. 223-251.
• KAYA, Mine, “Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlüğünden Kaynaklanan Tazminat Sorumluluğu”, TBBD, Y. 24, S. 100, Ankara, 2012, s. 45-82.
• NUHOĞLU, Ayşe, “Sünnet ve Ceza Hukuku”, Pof. Dr. Nur Centel’e Armağan, MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 2, İstanbul, 2013, s. 211-219
• ORAL, Tuğçe, “Hekimin Aydınlatma ve Hastanın Rızasını Alma Yükümü”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 69, S. 2011/2, s. 184-209.
• OZANOĞLU, Hasan Seçkin, “Hekimlerin Hastalarını Aydınlatma Yükümlülüğü”, AÜHFD, C. 52, S. 3, Ankara, 2003, s. 55-77.
• ÖNOK, Rıfat Murat, “İnsan Hakları ve Türk Ceza Hukuku Açısından, İnfaz Kurumları ve Tutukevlerindeki Açlık Grevlerine Müdahale Etme Yükümlülüğü ve Bunun İhmalinden Doğan Sorumluluk”, İKÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1-2, İstanbul, 2005, s. 135-191.
• ÖZBİLEN, Arif Barış, “ Vücut Bütünlüğüne Yönelik Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Bakımından Rızanın Aranmadığı Haller, İstanbul Ticaret Üniversitesi SBD, Y. 12, S. 24, İstanbul, 2013, s. 99-124.
• ÖZGENÇ, İzzet, “Tıbbi Müdahale Dolayısıyla Ceza Sorumluluğu: Hukuka Uygunluğa İlişkin Kriterler”, http://www.sdplatform.com/Dergi/469/Tibbmudahale-dolayisiyla-ceza-sorumlulugu-Hukuka-uygunluga-iliskin-kriterler. aspx (e. t. 18/05/2016).
• ÖZPINAR, Berna, Tıbbi Müdahalede Kötü Uygulamanın Hukuki Sonuçları, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2007.
• ROAGNA, Ivana, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkının Korunması, Avrupa Konseyi, Strazburg, 2012.
• SEVİNÇ, Murat, Anayasa Yazıları, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2013.
• SOYASLAN, Doğan, “Hekimlerin Ceza Hukuku Yönünden Sorumluluğu”, Sağlık Hukuku Digestası, Y. 1. S. 1, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2009, s. 119-137.
• Türk Tabipleri Birliği, “Açlık Grevleri ve Hekimler – Klinik, Etik Yaklaşım ve Hukuksal Boyut” Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara, 2012.
• YENERER ÇAKMUT, Özlem, “Türk Ceza Yasası’nda Genital Muayene Suçu”, İstanbul Barosu Sağlık Hukuku Merkezi-Sağlık Hukuku Makaleleri, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2012, s. 49-63.
• YENERER ÇAKMUT, Özlem, “Sağlık Hukukunun Temel Esasları ve Özellikle Aydınlatılmış Onam”, Mersin Barosu Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk Sempozyumu, Şen Matbaa, Ankara, 2009, s. 1-40.
• YILMAZ, Battal, “Aydınlatılmış Rıza”, Sağlık Hukuku Digestası, Y. 1. S. 1, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2009, s. 167-180.