Disabilities Rights in Turkey and Status Of The Disabled Law

Yıl 2018, Sayı: 35, 233 - 278, 01.07.2018

Mahmut Çitil Muhammet Kürşat Üçüncü

Öz

The aim of this study is to assess the development of the rights of people with disabilities in the world and in Turkey, moreover, to evaluate the legal studies in the field of disabilities in Turkey. In the content of this study, the historical development and social foundations of the rights of people with disabilities, the legal developments which are related to the disability in the international regulations and nowadays, the legal basis of disability rights are discussed. In addition to these, scientific researches about the field of ‘’disability laws’’ in Turkey, public services and situation of universities notably faculties of law have been examined. Findings have been compared with the general situation of on the world. Besides, ‘’disability laws’’ in Turkey and to what extent people need this field have been revealed. As a result, there are significant number of direct and indirect, national and international legislative regulations which can constitute to base of disability laws. However, it can say that in Turkey, there is not enough interest about the field of disability laws and rights of people with disabilities. In this context, it is understood that in Turkey, there are few researches have been done by scientist, this field has been approached very limitedly in faculties of law and in practise fields there are slight supports have been provided. Increasing social awareness in the field of disability rights, particularly among legal persons, will contribute to achieve a standard of life that people with disabilities deserve

Anahtar Kelimeler

Disabilities, Law, Disabilities Rights

Türkiye’de Engelli Hakları ve Engelliler Hukuku’nun Du

Öz

Bu çalışmanın amacı dünyada ve Türkiye’de engelli haklarının gelişimi ve mevcut durumunu ortaya koymak ve bu doğrultuda Türkiye’deki engelliler alanındaki hukuk çalışmalarını değerlendirmektedir. Çalışma kapsamında engelli haklarının tarihsel gelişimi ve toplumsal temelleri, uluslararası düzenlemelerde engellilerle ilgili gelişmeler, günümüzde engelli haklarının yasal dayanakları ele alınmıştır. Bunların yanı sıra Türkiye’de “Engelli Hukuku” alanında yapılan bilimsel çalışmalar, kamu hizmetleri ve başta Hukuk Fakülteleri olmak üzere üniversitelerin bu konudaki durumu incelenmiştir. Ortaya koyulan bulgular dünyadaki genel durumla kıyaslanarak Türkiye’de “Engelliler Hukuku” ve böyle bir alana duyulan ihtiyaç ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak engelliler hukuku alanına zemin oluşturacak ulusal ve uluslararası, doğrudan ve dolaylı birçok yasal düzenleme olduğu, buna rağmen engelli hakları ya da engelliler hukuku konusu Türkiye’de yeterli ilginin gösterilmediği söylenebilir. Bu kapsamda Türkiye’de bilim insanlarının engelli hukuku konusunda çok az sayıda araştırma yaptıkları, hukuk fakültelerinde bu konunun çok sınırlı şekilde ele alındığı ve pratik alanlarda çok az hizmet sunulduğu anlaşılmaktadır. Başta hukukçular olmak üzere engelli hakları alanında toplumsal duyarlılığın artması engellilerin hak ettikleri bir yaşam standardına ulaşmalarında katkı sağlayacaktır

Anahtar Kelimeler

Engelli, Hukuk, Engelli Hakları

Kaynakça

• AKÇAMETE, Gönül, Genel Eğitim Okullarında Özel Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, (3.Baskı) Kök Yayıncılık, Ankara, 2010.
• AKÇAMETE, Gönül, Türkiye’de Özel Eğitim. S. Eripek, (Ed.) Özel Eğitim içinde (s. 197–207). Anadolu Üniversitesi Yayınları. Eskişehir, 1998.
• AKÇAMETE, Gönül – Kaner, Sema, “Cumhuriyetin 75 Yılında Çocuğa Yönelik Özel Eğitim Çalışmaları”. 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi: Cumhuriyet ve Ço- cuk,: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Ya- yınları, No: 2, (395–405). Ankara, 1999.
• ANAYURT, Ömer, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları. (Güncellenmiş 9. Basım). Seçkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• ANDAÇ, Faruk, Hukukun Temel Kavramları, Detay Yayıncılık, Ankara, 2008.
• ARIKAN, Çiğdem, “Sosyal Model Çerçevesinde Özürlülüğe Yaklaşım”, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2, 1, 2002, s.11-25.
• ATAMAN, Ayşegül, Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. Gündüz Yay.. Ankara, 2003
• AYDIN, Nurullah, Hukuka Giriş: Temel Kavramlar, Turhan Kitabevi, Ankara, BATU, Sema ve Uysal, Ayten, Günümüz Sınıflarında Engelli Çocukların Geli- şimini Destekleme. Akçamete, A. G. (Editör) Genel Eğitim Okullarında Özel Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim içinde (s.113-141). (3.Baskı) Kök Yayıncılık, Ankara, 2010.
• BURCU, Esra; Türkiye’de Özürlü Birey Olma, Temel Sosyolojik Özellikleri ve So- runları Üzerine Bir Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2007.
• CAVKAYTAR, Atilla, Özel Eğitime Gereksinim Duyan Çocuklar ve Özel Eğitim. H.İ. Diken (Ed.), Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim içinde (s.3-27). PegemA Yayıncılık, Ankara, 2008.
• ÇAĞLAR, Selda, Tanım – Sınıflama ve Modellerin Engelli Çocukların Kamusal Hakları Üzerine Etkisi, (Haz. Adnan Kulaksızoğlu) Engelli Çocuk ve Ergenlerin Hakları El Kitabı içinde (s.45-67), Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011
• ÇAKMAK, Naci Münci, Türk Kamu Hukuku Açısından Engellilerin Hukuki Statü- sü, (Yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Ankara, 2006.
• ÇAKMAK, Naci Münci, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Engelli Tanımı Hakkın- da Bir İnceleme, AÜHFD, 2008, s.54.
• ÇİTİL, Mahmut, Türkiye’de Özel Eğitim: Tarihsel, Politik ve Yasal Gelişmeler. Vize Yayıncılık, Ankara, 2017a.
• ÇİTİL, Mahmut, Zihinsel Yetersizliği ve OSB’li Olan Çocuklarla İlgili Yasal Yasal Düzenlemeler, Ü. Şahbaz (Ed.) Zihin Yetersizliği ve Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar kitabı içinde (225-258), Vize Yayıncılık, Ankara, 2017b, s. 226.
• ÇİTİL, Mahmut, “Engelli Gençlerle İlgili Yapılan Lisansüstü Araştırmalar: Türkiye’de Hazırlanmış Lisansüstü Tezler Üzerine Bir İçerik Analizi.” Gençlik Araştırmaları Çalıştayı – Raporu, Gençlik ve Spor Bakanlığı Ankara, Kızılcaha- mam (2013)
• ÇİTİL, Mahmut, Yasalar ve Özel Eğitim, Vize Yayıncılık, Ankara, 2012
• ÇİTİL, Mahmut, Cumhuriyetin İlanından Günümüze Türkiye’de Özel Eğitim. (Yüksek Lisans Tezi(, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2009.
• ÇINARLI, Serkan, Engellilere Yönelik Kamu Hizmetleri, Kazancı Hukuk Yayınevi, İstanbul 2010.
• ÇOCUK VAKFI, A. Kulaksızoğlu (Haz.) Engelli Çocuk ve Ergenlerin Hakları El Kitabı (Anne Baba ve Öğretmenler İçin), Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 2011
• DOĞAN, İsmail, Sosyoloji: Kavramlar ve Sorunlar, (11. Baskı) PegemA Yayıncı- lık, Ankara, 2012
• DOĞAN, İsmail ve Çitil, Mahmut, “Engelli Çocuk ve Ergenlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım”, A. Kulaksızoğlu (Haz.) Engelli Çocuk ve Ergenlerin Hakları El Kitabı (Anne-Baba ve Öğretmenler İçin) içinde (s.27-45), Çocuk Vakfı Yayınları, İstan- bul, 2011.
• DÖNMEZER, Sulhi. Toplumbilim. (Yenilenmiş 11. Baskı). Beta Yayınları, İstan- bul, 1994.
• ENÇ, Mitat, Görme Özürlüler (Gelişim, Uyum ve Eğitimleri), Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara. 2005.
• ERTÜRK, K. Levent - Şimşek, A. Aslı – Songür, D. Gülseren - Şenol, Gökhan, “Türkiye’de Engelli Farkındalığı ve Engelli Bireylerin Adalete Web Erişilebilirlik- leri Üzerine Bir Değerlendirme”, Bilgi Dünyası (Hakemli Makale), 15 (2), 2014, s.375-395.
• GIDDENS, Anthony, Sosyoloji. (Yayıma Hazırlayan: Cemal Güzel). Kırmızı Yay. İstanbul, 2012.
• GÖK, Süleyman, Dünyada ve Türkiye’de Sağır, Dilsiz, Okulları Tarihçesi ve Eği- tim Sistemi, Hüsnütabiat Matbaası (Türkiye Sağır, Dilsiz ve Körler Tesanüt Ce- miyeti Neşriyatı) İstanbul, 1958.
• GÜL, İdil Işıl, Fiziksel Engellilerin Uluslararası Hukukta Korunması ve Uluslara- rası Standartların İç Hukuka Yansıması, (Yayımlanmamış doktora tezi), Mar- mara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006
• KARGIN, Tevhide, Cumhuriyetin 80. yılında özel eğitim. Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 160. Güz. 2003, Erişim: 29 Kasım 2017, http://yayim.meb.gov.tr/dergi- ler/160/kutlu.htmir.
• OĞULTÜRK, Nilay, Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin, Aile İşlevlerini Etki- leyen Etmenler: Çankaya Belediyesinden Hizmet Alan Aileler Üzerin Bir Değer- lendirme. (Yayımlanmamış doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, Ankara, 2012.
• ÖZGÖBEK, Hatice Reyhan, Türkiye’nin Engelliler Politikası Analizi. (Yayımlan- mamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2007.
• ÖZİ, Birinci Özürlüler Şurası. Çağdaş toplum, Çağdaş Yaşam ve Özürlüler. (Ko- misyon raporları ve genel kurul görüşmeleri) 29 Kasım – 02 Aralık, (Başbakan- lık Özürlüler İdaresi Başkanlığı) Ankara, 1999a,. s.171-172
• ÖZİ, Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkan- lığı Yayın no: 43, Ankara, 2006.
• ÖZSOY, Yahya – Özyürek, Mehmet - Eripek, Süleyman, Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar (Özel eğitime giriş), (6. Baskı). Karatepe Yayınları, Ankara, 1996.
• ÖZTÜRK, Yasemin, Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin Gereksinimlerinin ve Aile Yükünün Belirlenmesi, (Yüksek lisans tezi), Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2011.
• Türkiye’de Engellilik Temelinde Ayrımcılığın İzlenmesi Raporu, (Raporu Hazır- layanlar: Arzu Şenyurt Akdağ, Gizem Tanay, Hakan Özgül, Lütfiye Kelleci Birer, Özlem Kara) İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, Şubat 2011
• Türkiye Özürlüler Araştırması 2002, Ankara: www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?is- tab_id=14 sayfasından erişilmiştir.
• UŞAN, M. Fatih, İş Hukukunda Sakat İstihdamı, (Yayımlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya, 1997.
• YAYMAN, Derya - Çımat, Ali, Türk Vergi Hukukunda Yer Alan Sakat ve Özürlüle- re Yönelik Vergisel Ayrıcalıklar, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, Sa. 3 s. 297-321 İnternet Kaynakları
• Adalet Bakanlığı 2015-2019 Stratejik Planı, Erişim: 29 Ekim 2017, http://www. adalet.gov.tr/bakanlik/stratejikplan/stratejik-plan-2015-2019.pdf