ENGELLİLERİN HÂKİMLİK YAPMASI TARTIŞMALARINA OSMANLI HUKUKUNDAN BİR BAKIŞ

Yıl 2020, Sayı: 42, 149 - 172, 01.04.2021

Mehmet Aykanat

Öz

Hâkimlik mesleği, tarih boyunca önemli
görülen bir meslek olmuştur. Hâkimler,
hukukun uygulanmasında ve adaletin
sağlanmasında, görev almışlardır. Bu
sebeple hâkimlik mesleğini yapacak kişilerin
seçilmesine önem verilmiştir. Hâkim olmak
için aranan nitelikler arasında sağlam ve
sağlıklı olma şartı genellikle yer almıştır.
Hangi engellerin hâkimlik mesleğinin
icrasını etkileyeceği, hangi engellerin
ise sıkıntı oluşturmayacağı, günümüzde
tartışma konusu olmaktadır. Çalışmamız
konuya geçmişten bir pencereden bakmayı
amaçlamıştır. Osmanlı uygulamasında
engellerin, kadılık mesleğinin icrasına
etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır.
İslam hukukunu en uzun süre
uygulamış devletlerden olan Osmanlı
Devleti, kadıların duyu organlarının sağlam
ve sağlıklı olması gerektiğini kabul etmiştir.
Mesleğe engel olmayacak düzeyde işitme
ve görme kaybı olan kişilerin kadılık
yapabileceğini kabul eden görüşler vardır.
Fiziksel engeller, kadılık yapmaya engel
görülmemiştir. Fiziksel engelli kadılara
ilişkin uygulama örneklerine rastlanmıştır.
Zihinsel engelliler ise kadılık yapamamıştır.
Fiziksel engellerin genellikle hâkimlik
mesleğine ilişkin işleri yürütmeye engel
olmadığı görülmektedir. Osmanlılar bu
düşünceyle fiziksel engelli ve görünüş
farklılıklarına sahip kişilerin kadılık
yapmalarına engel olmamışlardır.
Osmanlıdan bugüne, hâkimlik mesleğini
icra bakımından, engellilerin haklarında
ilerleme kaydedilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı kadısı,, hâkimin nitelikleri,, , engelli hâkim

An Overview from the Ottoman Law on Discussions about the Disabled Judge

Öz

Kaynakça

• ACAR H. İbrahim, “Özür”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2007, C. 34, s. 134–35.
• AĞAOĞLU Reşat Ahmet, “Hadisler Işığında İstihdam Anlamında Engellilere Yönelik Tutum”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 10 (2019), s. 273–89.
• AHMED CEVDET PAŞA, Tezakir-i Cevdet, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1960. AKÇARA Mehmet, “Abdullah Sıdkî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 2015, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index. php?sayfa=detay&detay=6688.
• AKSOYAK İsmail Hakkı, “Bezmi, Dervişzade Kadı Bezmi Abdullah Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü,2015, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu. com/index.php?sayfa=detay&detay=7223.
• ALAN Ercan, Kadıasker Ruznamçelerine Göre XVII. Yüzyılda Rumeli’de Kadılık Müessesesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2015.
• ALİ HAYDAR Hocaeminefendizade, Dürerü’l Hükkâm Şerh-i Mecelletü’l Ahkâm, İstanbul: Hukuk Matbaası, 1330.
• ———, Mirkatü’l Mecelle Kitab-ı Sadis-i Aşar, İstanbul: Mekteb-i Sanayi-i Şahane Matbaası, 1299.
• ALTUNSU Abdülkadir, Osmanlı Şeyhülislamları, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1972.
• ARIK Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesesi 1”, OTAM, S. 8 (1997), s. 1–71.
• ATAR Fahrettin, İslam Adliye Teşkilatı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.