VERGİ İNCELEMESİNDE ZAMAN BAKIMINDAN YETKİ

Yıl 2020, Sayı: 43, 247 - 264, 15.07.2020

Doğan Şenyüz

Öz

Hukuki güvenlik ilkesi gereği hem özel hukuk hem kamu hukukundaki tüm hukuk ilişkilerinde süreler önem arz eder. Kamu hukukunda, özellikle de idare hukukunda ise, özel hukuktan farklı bir kavram olan idari işlem tesis etme yetkisinin başlangıcı ve sona ermesi de süreye bağlanmıştır.
Verginin kişilerin mülkiyet hakkına müdahale teşkil ettiği ve devlet açısından belirli zamanlarda tahsilinin gerektiği dikkate alındığında vergi hukukunda sürelerin önemi daha da artmaktadır. Vergi hukukundaki sürelerden biri de vergilendirme sürecinin hazırlık (ön) işlemi olan vergi incelemesi için öngörülen sürelerdir. Bu süreler mükellef haklarının geliştirilmesinin bir parçası olarak getirilmiş olup bu suretle mükellefler açısından vergi incelemesinde geçen sürelerin uzunluğunun yaratacağı belirsizliğin ortadan kaldırılması amaçlanmıştır.
Vergi Usul Kanunu'nda (VUK) vergi inceleme süreleri açısından olağan ve ek süre şeklinde iki farklı süreye yer verilmiştir. Olağan süre bittikten sonra kullanılan ek sürenin kullanımı sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Kanuni düzenlemede idarenin olağan ve ek sürelere uyması mecbur kılınmıştır. İdare hukukunun genel ilkeleri çerçevesinde bir idari işlemin tesis edilmesi için kanunda belli bir süre öngörülmüşse bu süre içinde işlem tesis edilmek durumundadır. Aksi durum zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle hukuka aykırılık sonucu doğurur. Bu bağlamda vergi incelemesinde sürelere uyulmaması halinde işlem, “zaman bakımından yetkisizlik” nedeniyle hukuka aykırı hale gelir. Bunun sonucu olarak vergilendirmede bir hazırlık işlemi olan vergi incelemesine dayanan tarh ve buna bağlı ceza kesme işleminin iptali gerekir. Çünkü asıl işlemin sebep unsurunu oluşturan vergi incelemesi sakat olduğunda asıl işlem de sakat hale gelir.
Vergi incelemesinin süresinde bitirilememesi durumunda vergi inceleme elemanına disiplin hükümlerinin uygulanması ve/veya vergi incelemesinin kanuni süreyi aşacak şekilde uzamasının mükellefe verdiği zararların tazmin edilmesi vergi incelemesinin zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle ortaya çıkan sakatlığını ortadan kaldırmaz. Vergi incelemesine süre sınırı getirilmeden önce de hukukumuzda disiplin yaptırımları ve zararların tazminine ilişkin genel hükümler yer almaktaydı.. Dolayısıyla anılan disiplin yaptırımları ve tazmin imkânları süreye uymamaya ilişkin getirilen yeni yaptırımlar olarak nitelendirilemez. Vergi incelemesine süre sınırı getiren düzenlemelerden sonraki yaptırım zaman bakımından yetkisizliğe bağlı olarak iptal edilebilecek olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

vergi,, vergi denetimi,, süreler,, yetki,, yer eksikliği,, yaptırım,, hükümsüzlüğe neden olma,, ayrılabilir işlem.

Authority in Terms of Time in Tax Audit

Öz

In accordance with the principle of legal security in both private and public law, periods are important in all legal relations. In public law, especially in administrative law, the origination and expiration of authority, which is a different concept from private law, is also bound by time.
Considering the intervention of the taxation on the property rights of individuals and the necessity of collecting them at certain times for the state, the importance of the periods increases even more in taxation law. One of the periods in taxation law is the periods stipulated for tax audıt which is the preparation (preliminary) process of complementary and automatic tax assessment. These periods were introduced as part of the development of taxpayer rights and it is intended to eliminate the uncertainty of the length of the periods spent in the tax audıt for taxpayers.
There are two different periods in the Tax Procedure Law (VUK), in terms of tax inspection periods, in the ordinary and additional period. In legal regulation, the administration is obliged to comply with the ordinary and additional periods. The use of the additional period is bound to the strict requirement as to form. If a certain period of time is stipulated in the law for the establishment of an administrative transaction within the framework of the general principles of administrative law, the transaction must be established within this period. Otherwise, it will result in violation of law due to unauthorizedness in terms of time. In his context, ıf the periods are not complied with in the tax audıts, the transaction becomes contrariety to law due to the “lack of venue in terms of time”. In this case assessment of tax audit and the concerned fine process must be cancelled. Because when the tax inspection that constitutes the motive of the original transaction is invalid, the original transaction also becomes invalid.
In the event of the tax audıt cannot be completed within the period of time, the application of disciplinary provisions to the tax audıt staff and/or compensation for the damages done to the taxpayer by prolonging of the tax audıt in a way that exceeds the legal period does not eliminate the invalidity of the tax audıt. Before the time limit was imposed by the law on the tax audıt, this disciplinary provision and/or compensation results existed in accordance with the general provisions. Even without a time limit on tax audit firstly, our law includes general provisions on disciplinary sanctions and compensation for damages.These conclusions were already in accordance with the general provisions. Therefore, it is not possible to qualify them as new sanctions for not complying with the periods. The sanction for making preparatory operations after the period is the cancellation of the original transaction, depending on the lack of venue in terms of time.

Anahtar Kelimeler

tax,, tax audit,, tax inspection,, periods,, authority,, lack of venue,, sanction,, cause invalidity,, separable transaction.

Kaynakça

• BAYKARA Bekir, “Vergi İncelemesinde 6009 Sayılı Kanun’dan Önceki ve Sonraki Durum ve Değerlendirilmesi”, Yaklaşım, Ekim 2010, Sayı: 214 ve Kasım 2010, Sayı: 215.
• BAYKARA Bekir, “Vergi İncelemesinin Belli Sürede Bitirilmesine İlişkin Hükmün Hukuki Niteliği”, Yaklaşım, Aralık 2010, Sayı:216.
• ÇAĞAN Nami, Vergi Hukukunda Süreler, Ankara Üniversitesi Hukuk fakültesi Yayınları No:389, Sevinç Matbaası, Ankara, 1975.
• ÇAĞLAYAN Ramazan, İdari Yargılama Hukuku, 4.b.,Seçkin Kitabevi, Ankara, 2014.
• ÇÖLGEZEN BATUN Övül, Vergi Hukukunda Süreler, Seçkin Yayınları, Ocak 2013.
• DAYANÇ Murat, Vergi İncelemesinde Süre Sınırlamasının Analizi, (Erişim: http://www.muhasebevergi.com/)
• DOĞRUSÖZ Bumin, “Vergi İncelemelerinde Yeni Düzen” (Erişim: https://www.dunya.com/kose-yazisi/vergi-incelemelerinde-yeni-duzen/364243).
• ERDEM Tahir, “Vergi İncelemesinde Süre”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi, Şubat 2011.
• GÖZÜBÜYÜK A. Şeref- TAN Turgut, İdare Hukuku, C.II, 7.b., Turhan Kitabevi, Ankara, 2014
• GÜÇLÜ Yaşar, Vergi Kanunlarında Yer Alan Süreler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010.
• GÜNDOĞDU Tamer, “Vergi İncelemelerinde Mükellef ve Mükellef Hakları” (III Oturum), Vergi Yargısı Paneli, Vergi Müfettişleri Derneği, Antalya, 2016.
• IŞIKTAÇ Yasemin – METİN Sevtap, Hukuk Metodolojisi, 5. b., Filiz Kitabevi, İstanbul, 2016.
• KALABALIK Halil, İdare Hukukunun Temel Kavram ve Kurumları, 5.b., Sayram Yayınları, Konya, 2014
• KAPLAN Gürsel, İdari Yargılama Hukuku, 4.b.,Ekin Kitabevi, Bursa, 2019.
• KARAHANOĞULLARI Onur, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler,3.b., Turhan Kitabevi, Ankara, 2015.
• KARAKOÇ Yusuf, Genel Vergi Hukuku, 6.b., Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• KAZANCI İÇTİHAT BİLGİ BANKASI: Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu’nun 19.01.1990 tarih ve E. 1989/154, K. 1990/10 sayılı kararı, Erşim:http://www.kazanci.com/kho2/ibb/danistay/yd2.htm.
• KURU Baki-ARSLAN Ramazan-YILMAZ Ejder-Medeni Usul Hukuku, 22.b., Yetkin Yay, Ankara, 2011.
• NAZALI Ersin, “6009 Sayılı Kanun İle Vergi İncelemesi Süreci Konusunda Yapılan Değişiklikler”, Vergi Dünyası, Eylül 2010, Sayı:349.
• OKTAR S. Ateş, Vergi Hukuku 12. B., Türkmen Kitabevi, 12.b., İstanbul, 2017.
• ŞENYÜZ Doğan-YÜCE Mehmet-GERÇEK Adnan, Vergi Hukuku, (Genel Hükümler) 11 b., Ekin Kitabevi, Bursa, 2020.
• ULU Güher, İdari İşlemin Yetki Unsuru, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• YAŞAR Hasan Nuri; İdare Hukuku, Der Yayınları:441, İstanbul -2013
• ZABUNOĞLU Yahya Kazım, İdare Hukuku (C.2), Yetkin Yayınları, Ankara-2012.