İDARİ YARGIDA İSTİNAF SİSTEMİ TARTIŞMALARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Sayı: 44, 45 - 81, 15.10.2020

Kadir Can Özel

Öz

İstinaf kanun yolu, 1876 tarihli Mecelle aracılığıyla Türk yargı sistemine dahil olmuştur. Ancak, istinaf mahkemeleri, 1924 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır. Yıllar süren tartışmalar ve çalışmalar sonucunda, 2004 yılında 5235 sayılı Kanun’la adli yargıda istinaf kanun yolu kabul edilmiştir. 2014 yılında 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda yapılan değişiklikle idari yargıda da istinaf kanun yolu kabul edilmiştir. Bununla birlikte, -kural olarak- istinaf yargılaması yapan bölge idare mahkemeleri 20 Temmuz 2016 tarihinde fiilen göreve başlamıştır.
Bölge idare mahkemeleri göreve başlamadan önce ve özellikle göreve başladıktan sonra idari yargıda istinaf sistemi üzerine birçok tartışma yaşanmış ve olası aksaklıkların giderilmesi için öneriler dile getirilmiştir. Bu bağlamda, öğretideki bazı görüşlere göre idari yargıda istinaf sistemi faydalıyken; bazı görüşlere göre ise sakıncalıdır. Bu tartışmalar günümüzde de devam etmektedir. Tartışmaların büyük bölümünün bölge idare mahkemelerinin geniş anlamda istinaf türünü uygulamasından ve ilk derece mahkemelerinin kararlarını kaldırarak yeniden karar verebilme yetkisinden kaynaklandığı söylenebilir.
Sonuç olarak, idari yargıda istinaf sisteminin varlığı hak arama özgürlüğü bakımından olumlu gözükmektedir; ancak makul sürede yargılanma hakkının ihlali gibi olası sakıncaların ortaya çıkması önlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

İstinaf Kanun Yolu,, Geniş Anlamda İstinaf,, İdari Yargıda İstinaf Sisteminin Faydaları,, İdari Yargıda İstinaf Sisteminin Sakıncaları,, Adil Yargılanma Hakkı,, Hak Arama Özgürlüğü,, Hukuki Güvenlik İlkesi.

An Assessment on Discussions of Appeal System in Administrative Jurisdiction

Öz

Legal remedy of appeal has been incorporated into the Turkish judicial system through the Mecelle (Ottoman Code of Civil Law) dated 1876. However, the intermediate courts of appeal have been abolished in 1924. As a result of years of discussions and studies, with the Law no. 5235, legal remedy of appeal in civil and criminal jurisdiction has been adopted in 2004. With amendment made to the Code of Administrative Jurisdiction Procedure no. 2577 in 2014, legal remedy of appeal in administrative jurisdiction has also been adopted. Nevertheless, the regional administrative courts which -as a rule- conducting trial of appeal have been actually started to work on 20 July 2016.
Before the regional administrative courts started to work and especially after starting to work, many discussions have been took place on appeal system in administrative jurisdiction and suggestions have been expressed for elimination of possible problems. In this context, according to some views in doctrine, while appeal system in administrative jurisdiction is advantageous; according to some views, it is disadvantageous. These discussions continue today. It can be said that large part of discussions stem from the regional administrative courts’ application of wide appeal type and ability to redecide after removing decisions of the first instance courts.
As a result, existence of appeal system in administrative jurisdiction appears to be positive in terms of right to legal remedies; however, emergence of possible disadvantages such as violation of right to trial within reasonable time should be prevented.

Anahtar Kelimeler

Legal Remedy of Appeal,, Advantages of Appeal System in Administrative Jurisdiction,, Disadvantages of Appeal System in Administrative Jurisdiction,, Right to Fair Trial,, Right to Legal Remedies,, Principle of Legal Security.

Kaynakça

• AKYILMAZ, Bahtiyar / SEZGİNER, Murat / KAYA, Cemil, Türk İdari Yargılama Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara, 2018.
• ALANGOYA, Yavuz / YILDIRIM, Kamil / DEREN YILDIRIM, Nevhis, Medeni Usul Hukuku Esasları, 4. Bası, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2004.
• AVCI, Mustafa, İdari Yargılama Usulündeki Son Yenilikler ve İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• BİLGİN, Hüseyin, 99 Soruda İdari Yargıda İstinaf Başvuru Rehberi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• ÇINARLI, Serkan, İdari Yargılamada İstinaf ve Bölge İdare Mahkemeleri, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara, 2018.
• ÇİFTÇİ, Murat Özgür, Medeni Yargılama Hukukunda İstinaf, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• DERDİMAN, Cengiz, İdari Yargının Genel Esasları, Güncellenmiş 3. Baskı, Aktüel Yayınları, Bursa, 2014.
• GÜNAL, A. Nadi, Roma Medeni Usul Hukukunda Yargılama Süreci ve İstinaf, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• GÜRAN, Sait, Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay Üzerine Yapısal Bir Deneme, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1977.
• ODYAKMAZ, Zehra, Türk İdari Yargılama Usulünde Kararlara Karşı Başvuru Yolları, Alfa Yayınları, İstanbul, 1993.
• ÖZAY, İl Han, Günışığında Yönetim II Yargısal Korunma, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• ÖZTÜRK, Bahri / ERDEM, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Yeni Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Yenilenmiş 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2007.
• TAN, Turgut, İdare Hukuku, Güncelleştirilmiş 5. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• TAN, Turgut, İdare Hukuku, Güncelleştirilmiş 8. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• TANERİ, Gökhan, İstinaf Mahkemeleri, 2. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2016.
• YENİSEY, Feridun, Ceza Muhakemesi Hukukunda İstinaf ve Tekrar Kabulü Sorunu, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1979.
• YILDIRIM, Kamil, Hukuk Devletinin Gereği: İstinaf, Nesil Matbaacılık, İstanbul, 2000.
• YILDIRIM, Ramazan / ÇINARLI, Serkan, Türk İdâri Yargılama Hukuku Dersleri, Astana Yayınları, Ankara, 2018.
• YILDIRIM, Turan / YASİN, Melikşah / KAMAN, Nur / ÖZDEMİR, H. Eyüp / ÜSTÜN, Gül / OKAY TEKİNSOY, Özge, İdare Hukuku, Güncelleştirilmiş 7. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, (Editör: Turan YILDIRIM), İstanbul, 2018.
• AKAY, Emrah, İstinaf Yargılaması ve Türk İdari Yargısında Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• AKBABA, Ahmet, “Fransız İdari Yargı Sistemine Bir Bakış”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2014, Sayı: 2, s. 433-464.
• AVCI, Mustafa, “İdari Yargıda İstinaf”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2011, Sayı: 96, s. 179-204.
• BEREKET, Zuhal, “İdari Yargılama Hukuku Açısından İstinaf ve Kabulü Sorunu”, Danıştay Dergisi, Yıl: 1996, Sayı: 94, s. 11-27.
• EREM, Faruk, “İstinaf Mahkemeleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1950, Cilt: 7, Sayı: 1, s. 9-17.
• KESKİN, Züleyha, “İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2016, Sayı: 126, s. 235-262.
• KONURALP, Haluk, “Fransız Hukukunda Kanun Yolları Arasında İstinafın Yeri (Hukuk Davaları Açısından)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2001, Cilt: 50, Sayı: 1, s. 25-39.
• KURU, Baki, “İstinaf Mahkemeleri Kurulurken”, Adalet Dergisi, Yıl: 1963, Sayı: 5-8, s. 548-569.
• PEKCANITEZ, Hakan, “İstinaf Mahkemeleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2006, Sayı: 1, s. 17-29.
• SAYGIN, Engin, “İdari Yargıda İstinaf Mahkemesi Tartışmaları Üzerine Bir Analiz”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl: 2011, Cilt: 69, Sayı: 1-2, s. 635-648.
• SEVİNÇ, Ekin, Türk İdari Yargılama Hukukunda İstinaf Kanun Yolu, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• ÜSTÜN, Gül, “İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu Üzerine Bir Değerlendirme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2016, Cilt: 22, Sayı: 2, s. 13-38.
• YILMAZ, Ejder, “Hukuk Davalarında Yasa Yollarına Başvuru Hakkı ve Bu Hakkın Sınırlandırılmasının Yerindeliği Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 1988, Sayı: 1, s. 131-155.
• AKYILDIZ, Ali, “İstinafa İlkesel Bakmak”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 147. Yıl Sempozyumu (12 Mayıs 2015), Danıştay Yayınları, No. 89, Ankara, 2015, s. 11-32.
• DEMİRKOL, Selami, “İdari Yargılama Usulü Yenilenirken İstinaf Kanun Yolu Öngörüsü - Danıştay’ın İçtihat Mahkemesi Rolünün Güçlendirilmesi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 148. Yıl Sempozyumu (10 Mayıs 2016), Danıştay Yayınları, No. 91, Ankara, 2016, s. 115-140.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “Yargı Reformu Işığında İstinaf Mahkemelerinin Yeniden Kurulması Sorunu”, Cumhuriyet ve Hukuk Sempozyumu (22-23 Ekim 1998), www.hasantahsinfendoglu.net (erişim tarihi 10.05.2020).
• GÜLAN, Aydın, “Ülkemizde Kanuni Düzenlemeleri Sonrasında İstinaf Kanun Yolu Hakkında Yeniden ve Farklı Düşünmek”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 148. Yıl Sempozyumu (10 Mayıs 2016), Danıştay Yayınları, No. 91, Ankara, 2016, s. 19-27.
• GÜNGÖR, Zerrin, “Sempozyum Açış Konuşması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 149. Yıl Sempozyumu (11 Mayıs 2017), Danıştay Yayınları, No. 93, Ankara, 2017, s. 7-11.
• GÜNGÖR, Zerrin, “Sempozyum Açış Konuşması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 150. Yıl Sempozyumu (10-11 Mayıs 2018), Danıştay Yayınları, No. 99, Ankara, 2018, s. 7-19.
• KOÇ, Halil, “İdari Yargıda İstinaf Sistemine Geçiş”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 147. Yıl Sempozyumu (12 Mayıs 2015), Danıştay Yayınları, No. 89, Ankara, 2015, s. 55-61.
• KUTLU GÜRSEL, Meltem, “Hukuk Devleti İlkesinden Hukukun Üstünlüğüne Geçiş Sürecinde ‘Yönetimde Demokrasinin Gereklerinden Biri Olarak’ Birey ile İdare Arasındaki İlişkilerin Düzenlenmesi ve Fransa Örneği”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 148. Yıl Sempozyumu (10 Mayıs 2016), Danıştay Yayınları, No. 91, Ankara, 2016, s. 167-200.
• SANCAKDAR, Oğuz, “İdari Yargıda İstinaf Sistemi Üzerine Düşünceler”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 144. Yıl Sempozyumu (11 Mayıs 2012), Danıştay Yayınları, No. 83, Ankara, 2013, s. 13-95.
• SANCAKDAR, Oğuz, “İdari Yargı İstinaf Sistemindeki Olası Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 148. Yıl Sempozyumu (10 Mayıs 2016), Danıştay Yayınları, No. 91, Ankara, 2016, s. 29-113.
• SEZGİNER, Murat, “İdari Yargıda İstinaf İncelemesinin Esasları ile İstinaf Uygulamasında İçtihat Aykırılıkları Sorunu ve Çözüm Yolları”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 150. Yıl Sempozyumu (10-11 Mayıs 2018), Danıştay Yayınları, No. 99, Ankara, 2018, s. 111-134.
• TELLİ, Ali, “İstinaf Kanun Yolunda Olası Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 148. Yıl Sempozyumu (10 Mayıs 2016), Danıştay Yayınları, No. 91, Ankara, 2016, s. 141-154.
• TUNCA, E. Fahrünnisa, “İdari Yargıda İstinaf”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 141. Yıl Sempozyumu (11 Mayıs 2009), Danıştay Yayınları, No. 79, Ankara, 2010, s. 87-93. ÜNLÜÇAY, Mehmet Rıza, “Birinci Oturum Açış Konuşması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 147. Yıl Sempozyumu (12 Mayıs 2015), Danıştay Yayınları, No. 89, Ankara, 2015, s. 7-9.
• YENİSEY, Feridun, “Uluslararası Sözleşmeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Kapsamında İstinaf Mahkemesi Standartları”, Türkiye’de İstinaf Mahkemelerinin Kurulmasının Desteklenmesi Projesi (2-3 Mart 2006), www.abgm.adalet.gov.tr, s. 18-24.
• YILDIRIM, Ramazan, “Türkiye’de İstinaf Uygulamasının İdari Yargıya Etkileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 147. Yıl Sempozyumu (12 Mayıs 2015), Danıştay Yayınları, No. 89, Ankara, 2015, s. 33-53.
• YILDIRIM, Turan, “İdari Yargıda İçtihat Farklılıkları Sorunu ve Çözüm Önerileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 149. Yıl Sempozyumu (11 Mayıs 2017), Danıştay Yayınları, No. 93, Ankara, 2017, s. 137-153.