YABANCI UNSURLU ÖZEL HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA YABANCI HUKUKUN İÇERİĞİ HAKKINDA BİLGİ EDİNİLMESİNDE BİLİRKİŞİNİN ROLÜ

Yıl 2022, Sayı: 51, 293 - 328, 01.07.2022

İlyas Arslan

https://doi.org/10.54049/taad.1140168

Öz

Türk mahkemelerine 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunda (MÖHUK) yer alan kanunlar ihtilafı kurallarını ve bu kurallar uyarınca yetkili kılınan yabancı hukuku uygulama yükümlülüğü getirilmiştir (MÖHUK m.2(1)). Türk mahkemeleri, yabancı hukukun içeriğini tespit ve temin etmek amacıyla başta tarafların yardımı olmak üzere, çeşitli vasıtalara başvurabilmektedir. Türk hukukunda 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.266 ve 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu m.3 uyarınca hukuki konularda bilirkişiye başvurmak açıkça yasaklanmıştır. Türk milletlerarası özel hukuk sisteminde yabancı hukukun bir “hukuk” olarak kabul edilmesi karşısında, Türk mahkemelerinin yabancı hukukun içeriğini temini konusunda sıklıkla başvurduğu vasıtalardan bir olan bilirkişiye başvurulmasının mümkün olup olmadığı sorunu ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada ilk olarak, Türk doktrininin ve mahkeme tatbikatının incelenmesi sonucunda hukuki konularda bilirkişiye başvurma yasağının kapsamına yabancı hukukun içeriği hakkında bilgi edinilmesinin girmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ardından, Yargıtay kararları ışığında yabancı hukuk hakkında bilgi edinilmek üzere kendisine başvurulan hukukçu bilirkişinin, Kanunlarda aranan niteliklere ilaveten sahip olması gereken vasıfları incelenmiştir. Son olarak, yabancı hukukun içeriğinin teminine ilişkin bilirkişi incelemesinin sınırları ve kapsamı ele alınmıştır. Bu kapsamda Yargıtay’ın öngördüğü bilirkişi raporunun Türk mevzuatına ilişkin olmaması, MÖHUK m.2(1)’e aykırı olmaması ve hukuki değerlendirme içermemesi şartları ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı hukukun uygulanması, bilirkişi, yabancı hukuk hakkında bilgi edinme, yabancı hukukun içeriği, bilirkişi raporu

The Role of Expert Witness in Obtaining Information on the Content of Foreign Law in Private International Law Cases

Öz

In private international law disputes, Turkish courts are obliged to apply ex officio the conflict of laws rules in the Code on Private International Law and Procedural Law no.5718 (CPIL) and other Codes and the foreign law determined in accordance with these rules (Art.2(1) of CPIL). Turkish courts can resort to various means, especially the assistance of the parties, in order to obtain information on the content of foreign law. In Turkish law, it is expressly prohibited to resort to an expert in legal matters pursuant to Article 266 of the Code of Civil Procedure no. 6100 and Article 3 of the Expertise Law no. 6754. In the face of the acceptance of foreign law as a “law” in Turkish private international law system, the question of whether it is possible to resort to an expert witness, which is one of the means frequently used by Turkish courts to obtain the content of foreign law, has arisen. In this study, firstly, as a result of the analysis of Turkish doctrine and court practice, it was concluded that obtaining information about the content of foreign law does not fall within the scope of the prohibition of resorting to an expert witness in legal matters. Then, in addition to the qualifications sought in the Codes, the other qualificaitons of expert witness, who is been resorted to obtain information on foreign law, is examined in the light of decisions of Turkish Court of Cassation. Finally, the limits and scope of the expert examination regarding the determination and obtaining of the content of foreign law are discussed. In this context, the conditions that the report of expert witness cannot be related to Turkish legislation and in violation of Art. 2(1) of CPIL and the report cannot include legal assessment, which are stipulated by the Court, are examined in detail.

Anahtar Kelimeler

Application of foreign law, expert witness, obtaining information on foreign law, the content of foreign law, the expert report

Kaynakça

• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası E, Medenî Usul Hukuku, (6.Baskı Yetkin 2020).
• Arslan İ, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Milletlerarası Özel Hukuka Etkisi (Adalet 2019).
• Atalay O, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku C.2, (15.Bası On İki Levha 2017).
• Atalı M, ‘6754 Sayılı Bilirkişilik Kanunu ve Hukuki Konularda Bilirkişilik’, AÜHFD (2016) 64 (4) 3271-3282.
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku, (3.Bası Yetkin 2020).
• Aybay R ve Dardağan E, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2.Bası, Bilgi 2008).
• Aygün M, ‘Yabancılık Unsurunun Mahiyeti ve Yargılamadaki Rolü’, DEÜHFD Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, Özel Sayı (2014)16 1025-1066.
• Bolayır N, Medenî Usûl Hukuku’nda Hâkimin Hukuku Re’sen Uygulaması (On İki Levha 2019).
• Budak AC ve Karaaslan V, Medenî Usul Hukuku (4.Bası, Adalet 2020).
• Cheshire, North and Fawcett, Private International Law, (15.Ed. Oxford 2017).
• Crawford EB and Carruthers JM, ‘United Kigndom’ in (Eds) Carlos Espluges Mota, Jose Luis Iglesias and Guillermo Palao, Application of Foreign Law (Munich 2011) 391-408.
• Çelikel A ve Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (17.Bası Beta 2021).
• Deryal Y, Türk Hukukunda Bilirkişilik, (5.Baskı, Adalet 2015).
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (6.Bası Savaş 2020).
• Ekşi N, ‘Yabancı Hukukun Tespiti ve Uygulanması-Mukayeseli Bir İnceleme’ UTTDER (2014) 3 (1) 3-100.
• Erdoğan E ve Üçüncü SH, ‘Bilirkişilik Kurumu ve Bilirkişi Raporunun Delil Değerine İlişkin Bazı Sorunlar’, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi (2020) 10 (1) 354-387.
• Erkan M, ‘Türk Milletlerarası Özel Hukuk Sisteminde Yabancı Hukukun Tatbiki: Olan vs. Olması Gereken’ in Bilgin Tiryakioğlu, Mesut Aygün, Ali Önal, Kübra Altıparmak ve Cansu Kaya (Eds) Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu, (Yetkin 2016) 543-555.
• Fulli-Lemaire S and Tamayo DR, ‘France’ in (Eds) Carlos Espluges Mota, Jose Luis Iglesias and Guillermo Palao, Application of Foreign Law (Munich 2011) 185-199.
• Geeroms S, Foreign Law in Civil Litigation-A Comparative and Functional Analysis (Oxford University Press 2004).
• Giray FK, ‘Milletlerarası Özel Hukuk Hakkaniyetinin 5718 Sayılı MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi’, YÜHFD, Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, (2011)8(2) – (2012)9(1) 555-577.
• Görgün LŞ, Börü L, Toraman B ve Kodakoğlu M, Medenî Usûl Hukuku, (9.Baskı Yetkin 2020)
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku (Yetkin 2021).
• Karslı A, Medeni Muhakeme Hukuku, (3.Bası Alternatif 2012).
• Kocasakal HÖ, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri (Galatasaray Üniversitesi Yayınları 2001)
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C.3 (6.Bası Demir Demir 2001).
• Nomer E, Devletler Hususî Hukuku (23.Bası, Beta 2021).
• Lalani S, ‘Establishing the Content of Foreign Law: A Comparative Study’ Maastricht Journal (2013) 20 (1) 75-112.
• Özçelik V, ‘Yabancı Hukukun Uygulanmasında Taraf Rolleri’ SDÜHFD (2020)10(1) 190-220.
• Papakçı A, ‘Hukuki Bilirkişilik’ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi-Hukuk Araştırmaları Dergisi (2016) 22 (1) 433-456.
• Postacıoğlu İ ve Altay S, Medenî Usûl Hukuku Dersleri, (Vedat 2015).
• Şanlı C, Esen E ve Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (9.Bası Beta 2021).
• Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku C.I, (3.Baskı, Yetkin 2020).
• Tekinalp G ve Uyanık A, Milletlerarası Özel Hukuk-Bağlama Kuralları (12.Bası Vedat 2016).
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, (Yetkin 2014).
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku (7.Bası Beta 2000).
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C.3, (4.Baskı Yetkin 2021).
• Yöney C, Yabancı Hukukun Uygulanması (On İki Levha 2018).