KEFİLİN ASIL BORÇ İLİŞKİSİNDEN DOĞAN SAVUNMA İMKÂNLARINA BAŞVURABİLMESİNİN SINIRLARI

Yıl 2022, Sayı: 52, 289 - 322, 03.10.2022

Günhan Gönül Koşar

https://doi.org/10.54049/taad.1183644

Öz

Kefaletten doğan borcun fer’i borç olması nedeniyle, kefil, asıl borç ilişkisinden doğan ve asıl borçlu tarafından alacaklıya karşı ileri sürülebilecek savunma imkânlarını, kendi hakkı olarak alacaklıya karşı ileri sürebilir ancak kefilin ileri süremeyeceği savunma imkânları bulunmaktadır. Kefilin taahhüdünün mahiyeti gereği ileri süremeyeceği savunma imkânları, asıl borçluya ait olup asıl borç ilişkisinden doğmayan savunma imkânları ve kanun gereği kefilin ileri süremeyeceği savunma imkânları, asıl borç ilişkisinden doğan ancak kefilin ileri süremeyeceği savunma imkânlarıdır. Kanun gereği kefilin ileri süremeyeceği savunma imkânları TBK m 582/2’de düzenlenmektedir. Bu hüküm uyarınca asıl borç ilişkisinin yanılma veya ehliyetsizlikle sakat olması ya da asıl borcun zamanaşımına uğramış olması ve kefilin kefalet sözleşmesini bu durumu bilerek akdetmiş olması durumunda; kefil, yanılma, ehliyetsizlik ya da zamanaşımını alacaklıya karşı ileri süremez. TBK m 582/2’de düzenlenen hallerde akdedilen teminat sözleşmesi fer’ilikten yoksun olduğu için kefalet sözleşmesi olarak nitelendirilemez. TBK m 582/2 hükmünün uygulama alanı ve teminat veren ile alacaklı arasında akdedilen bu sözleşmenin niteliği çalışmada değerlendirilmektedir. Kefilin asıl borç ilişkisinden doğan savunma imkânlarına başvurabilmesinin sınırlarını belirlemede önem arz eden bir diğer sorun, asıl borç ilişkisinden doğan ve asıl borçluya ait yenilik doğuran hakları kefilin kullanıp kullanamayacağıdır. Kefil, asıl borçluya ait bir yenilik doğuran hakkı kullanamamakla beraber, bazı durumlarda geciktirici def’i hakkına dayanarak alacaklıya ödeme yapmaktan kaçınabilir. Çalışmada, kefilin geciktirici def’i hakkına sahip olduğu haller de incelenmektedir. Özetle çalışmada, önce kefalet sözleşmesine ilişkin genel bilgi verilecek, ardından kefilin asıl borç ilişkisinden doğan savunma imkânları ve buna ilişkin kurallar açıklanacak ve son olarak, kefilin asıl borç ilişkisinden doğan savunma imkânlarına başvurabilmesinin sınırları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kefalet, savunma imkânları, yenilik doğuran haklar, yanılma, ehliyet

The Limits to the Surety’s Defenses that Arise from the Principal Debt Relationship

Öz

Due to the accessoriness feature of the suretyship, the surety can plead against the creditor the defenses of the principal debtor arising from the principal debt relationship that can be pleaded by the principal debtor against the creditor. However, there are limits to these defenses and the surety may not plead all the defenses arising from the principal debt relationship. The defenses that arise from the principal debt relationship but cannot be pleaded by the surety are defenses that the surety cannot plead due to the nature of the surety’s undertaking; defenses that belong to the principal debtor, yet do not arise from the principal debt relationship; and finally, defenses that the surety is not allowed to plead by law. Defenses that the surety cannot plead by law are regulated under Art. 582/2 of Turkish Code of Obligations. According to this provision, the surety may not plead the mistake or incapacity to make a contract or time-barred obligations where he/she is aware of the situation at the time of the conclusion of the suretyship agreement. In situations stipulated under TCO Art. 582/2, the contract may not be categorized as suretyship due to lack of accessoriness. In this article, the scope of application of Art. 582/2 and the qualification of the contract concluded between the guarantor and the creditor shall be evaluated. Another important issue regarding the defenses that arise from the principal debt relationship but cannot be pleaded by the surety is whether the surety may plead the formative rights of the principal debtor that arise from the principal debt relationship against the creditor. The surety cannot invoke a formative right that belongs to principal debtor; however, the surety may refuse to pay under certain circumstances. This issue shall also be examined in this article. Briefly, in this article, first, general information about the suretyship agreement shall be given, then the defenses of the surety arising from the main debt relationship and the rules thereof shall be explained, and finally, the limits of the surety’s ability to apply to the defenses arising from the main debt relationship shall be examined.

Anahtar Kelimeler

Suretyship, defenses, formative rights, mistake, capacity

Kaynakça

• Acar Ö, Türk Borçlar Hukukunda Müteselsil Kefalet Sözleşmesi (On İki Levha Yayıncılık 2015).
• Akbaş B, ‘Borçlar Kanunu Tasarısı Çerçevesinde Kefilin Alacaklıya Karşı Sahip Olduğu Savunma Olanakları’ (2009) 83 İstanbul Barosu Dergisi 197-217.
• Aral F ve Ayrancı H, Borçlar Hukuku (Özel Borç İlişkileri) (14. Baskı, Yetkin Yayınevi 2021).
• Ayan S, Kefalet Sözleşmesi (Adalet Yayınevi 2018).
• Ayrancı H, ‘Kefalet Sözleşmesinde Asıl Borcun Belirli Olması İlkesi ve Cari Hesaba Kefalet’ (2005) 9 Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 111-132.
• Barlas N, Makalelerim Cilt 1 (Vedat Kitapçılık 2008).
• Barlas N, ‘Yeni Borçlar Kanunu’nun Kefalete İlişkin Düzenlemeleri’ (2011) 1 İzmir Barosu Dergisi 7-28.
• Barlas N, ‘Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları’ iç Doç Dr M Murat İnceoğlu (ed), Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu Makaleler-Tebliğler (On İki Levha Yayıncılık 2012).
• Bilgen M, Öğreti ve Uygulamada Kefalet ve Yargılama Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklar (Adalet Yayınevi 2013).
• Börü L ve Parlak Börü Ş, ‘Konkordatonun Kefalet Sözleşmesine Etkileri’ (2020) 78 İstanbul Hukuk Mecmuası 1239-1277.
• Bucher E, Obligationenrecht Besonderer Teil (3. Baskı, Schulthess 1988).
• Buz V, Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar (Yetkin Yayınevi 2005).
• Canbolat F, ‘Kefilin Savunma İmkânlarının Borçlar Kanunu’nda Düzenleniş Şekli ve Borçlar Kanunu Tasarısında Getirilen Yenilikler’ (2008) 3 Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 377-402.
• Canbolat F, Banka Garantisinde Savunma İmkânları ve İhtiyati Tedbirler (Yetkin Yayınevi 2009).
• Canbolat F ve Topuz S, ‘Kefalet ile Garanti Ayrımının Önemi ve Ayrımda Uygulanacak Kıstaslar’ (2008) 78 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 53-76.
• Çınar G, ‘Garanti ve Kefalet Sözleşmeleri Arasındaki Ayrım’ (2020) 69 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 419-442.
• Develioğlu HM, Kefalet Sözleşmesini Düzenleyen Hükümler Işığında Bağımsız Garanti Sözleşmeleri (Vedat Kitapçılık 2009).
• Elçin Grassinger G, Borçlar Kanunu´na Göre Kefilin Alacaklıya Karşı Sahip Olduğu Savunma İmkânları (Alfa Yayınları 1996).
• Elçin Grassinger G, ‘Borçlar Kanunu Tasarısı Hükümleri Çerçevesinde Kefalet Sözleşmesine Dair Hükümlerin İncelenmesi’ (2005) 4 Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 83-97.
• Elçin Grassinger G, ‘Yeni Borçlar Kanunu Hükümleri Çerçevesinde Kefilin Def’i – İtirazları ve Kefalet Sözleşmesinin Sona Ermesi’ (2011) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu, Prof Dr Cevdet Yavuz’a Armağan 123-134.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (26. Baskı, Yetkin Yayınevi 2021).
• Eren F, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (8. Baskı, Yetkin Yayınevi 2020).
• Gümüş MA, Borçlar Hukuku Özel Hükümler Kısa Ders Kitabı (5. Baskı, Vedat Kitapçılık 2020).
• Gümüş MA, Borçlar Hukuku Özel Hükümler Cilt:2 (Vedat Kitapçılık 2012).
• Huguenin C, Obligationenrecht - Allgemeiner und Besonderer Teil (Schulthess 2012).
• Kartal DB, Belirsiz Süreli Kefalet Sözleşmesinde Kefilin Sorumluluğunun Sona Ermesi (On İki Levha Yayıncılık 2017).
• Kılıçoğlu AM, Türk Borçlar Hukukunda Kanuni Halefiyet (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1979)
• Kılıçoğlu AM, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (25. Baskı, Turhan Kitabevi 2021).
• Kılıçoğlu AM, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (2. Baskı, Turhan Kitabevi 2020).
• Kocaman AB, Alacağın Temlikinin Benzer Üçlü İlişkiler Karşısındaki Teorik Sınırı Sorunu (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1989).
• Kocaman AB, ‘Banka Teminat Mektuplarının Hukuki Niteliği Üzerine’ (1990) 15 Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 49-72.
• Kocaman AB, ‘Türk Borçlar Kanunu’nun 603. Maddesi Üzerine Bir Değerlendirme –Kefalete İlişkin Hükümlerin Uygulama Alanı’ iç Atilla Altop et al (ed), Prof. Dr. M. İlhan Ulusan’a Armağan Cilt:3 (Seçkin Yayıncılık 2016) 485-511.
• Kocaman AB ve Kaya K, ‘Kefalet Sözleşmesinde Eşin Rızası’ (2020) 6 İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-29.
• Krauskopf F, ‘Präjudizienbuch OR’ iç Peter Gauch ve diğerleri (edr), Präjudizienbuch OR, Die Rechtsprechung des Bundesgerichts (1875-2015) (9. Baskı, Schulthess 2016).
• Krauskopf F ve Stuber J, ‘Orell Füssli Kommentar’ iç Jolanta Kren Kostkiewicz ve diğerleri (edr), OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht (3. Baskı, Orell Füssli Verlag 2016).
• Özen B, Kefalet Sözleşmesi (3. Bası, Vedat Kitapçılık 2014).
• Peksöz V, ‘Kefilin İcra ve İflas Yoluyla Takibi’ iç Prof Dr Tekin Memiş (ed), Yargıtay 11. Hukuk Dairesi Başkanı Merhum Mehmet Kılıç’a Armağan (On İki Levha Yayıncılık 2020) 481-525.
• Pestalozzi CM, ‘Basler Kommentar’ iç Heinrich Honsell, Nedim Peter Vogt ve Wolfgang Wiegand (edr), Basler Kommentar, Obligationenrecht I, Art 1- 52 (4. Baskı, Helbing Lichtenhahn Verlag 2007).
• Reisoğlu S, ‘Kefalet Kavramı ve Muteberlik Şartları’ (1962) 19 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 327-392.
• Reisoğlu S, Türk Kefalet Hukuku (Ankara 2013).
• Şahan G, Kefalet Sözleşmesinin Sona Ermesi (Yetkin Yayınevi 2009).
• Tandoğan H, Özel Borç İlişkileri Cilt:II (5. Tıpkı Basım, Vedat Kitapçılık 2010).
• Vischer M, ‘CHK Handkommentar zum Schweizer Privatrecht’ iç Claire Huguenin ve Markus Müller-Chen (edr), Vertragsverhältnisse Teil 2: Arbeitsvertrag, Werkvertrag, Auftrag, GoA, Bürgschaft Art 319-529 OR CHK Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (3. Baskı, Schulthess 2016).
• Yavuz C, Borçlar Hukuku Özel Hükümler İkinci Cilt (11. Baskı, Beta Yayınevi 2022).
• Yavuz N, Öğretide ve Uygulama Kefalet Hukuku (Adalet Yayınevi 2009).
• Yıldırır EC, Birlikte Kefalet (On İki Levha Yayıncılık, 2018).
• Yılmaz M, ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Kefalet Sözleşmesinde Kefilin Sorumluluğunun Kapsamı’ (2011) 9n7 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 155-170.
• Zevkliler A ve Gökyayla KE, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (20. Bası, Turhan Kitabevi 2020).