ÖZGÜRLÜK VE HAK KAVRAMLARININ ÇATIŞAN DOĞASI: ÖZGÜRLÜK HAKKI VE HAK ÖZGÜRLÜĞÜ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2023, Sayı: 54, 131 - 160, 03.04.2023

Murat Atan Emre Ekinci , İlker Karakoyunlu

Öz

Hukuk felsefesinde tartışılan kavramların başında özgürlük ve hak kavramları gelmektedir. En genel anlamıyla; özgürlük, bireyin, eylemleri yapması veya yapmaması hakkındaki kudreti, hak ise bir eylemin yapılmasının veya yapılmamasının toplumsal bir mutabakat sonucu kabul gördüğü ve çoğunlukla biçimsel olarak yasal bir dayanağının olduğunu ifade etmektedir. Bu iki kavramın birbirleriyle ilişkisi, akademik bir çalışmaya konu edildiğinde ve bu itibarla hukuk felsefesi tarihinde etkili olmuş isimlerin çalışmalarından faydalanıldığında ise temel bir durumla karşılaşılmaktadır. Bu çalışmanın konusu olan bu durum, özgürlük ve hak kavramlarının hukuk felsefesi tarihinde çatışma zemininde gelişen bir ilişki çerçevesinde ele alınıyor oluşudur. Başka bir ifade ile hukuk felsefesi tarihi, özgürlük ve hak kavramlarını birbiriyle çatışan anlamlar çerçevesinde ele alan ve özgürlük hakkı ve hak özgürlüğü olmak üzere iki temel kavram üzerinden bu tartışmayı yürüten bir tartışma alanına sahiptir. Özgürlük hakkı, özgürlüğü esas alarak herhangi bir konuda hak sahibi olmanın o konuda özgür olmamak anlamına geldiği varsayımıyla; sahip olunan tek hakkın özgürlük hakkı olduğunu savunmaktadır. Hak özgürlüğü ise, hakkı esas alarak herhangi bir konuda özgür olmanın o konuda hak sahibi olmamak anlamını taşıdığı varsayımıyla özgürlüğün hak sahibi olmak suretiyle gerçekleştiğini ve özgürlüğün hak sahibi olmak özgürlüğü olduğunu ifade etmektedir. Bu çalışma, işte bu savı ispat etmek için ilk olarak özgürlük ve hak kavramlarının çatışan doğasına dair bir kavramsal çerçeve çizecektir. Ardından ise özgürlük ve hak kavramlarının çatışan doğasını konu alan hukuk felsefesi görüşlerinden faydalanarak özgürlük hakkı ve hak özgürlüğü kavramlarının ifade ettiği anlamları görünür kılmaya çalışacaktır. Böylelikle 21. yüzyıl dünyasının hangi görüşe daha yakın olduğu hakkında bir çözümleme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Özgürlük, Hak, Özgürlük hakkı, Hak özgürlüğü, Hukuk felsefesi tarihi, Özgürlük ve hak kavramlarının çatışan doğası

The Conflicting Nature of the Concepts of Freedom and Rights: Opinions of the Right of Freedom and the Freedom of Right

Öz

The concepts of freedom and rights come first among the concepts discussed in the philosophy of law. In the most general sense; freedom refers to the power of the individual to do or not to do the actions, while the right refers to the fact that doing or not doing an action is accepted as a result of a social consensus and has a legal basis, mostly formally. When the relationship between these two concepts is the subject of an academic study and in this respect, when the studies of the names who have been influential in the history of legal philosophy are utilized, a basic situation is encountered. This situation, which is the subject of this study, is that the concepts of freedom and rights are handled within the framework of a relationship that developed on the ground of conflict in the history of legal philosophy. In other words, the history of legal philosophy has a discussion area that deals with the concepts of freedom and rights within the framework of conflicting meanings and carries out this discussion over two basic concepts, the right of freedom and the freedom of right. The right of freedom is based on freedom; on the assumption that having a right in any matter means not being free in that matter; argues that the only right one has is the right to freedom. The Freedom of right is based on right; on the assumption that being free in any matter means not having a right in that matter; states that freedom is realized by having a right and freedom is the freedom to have a right. In order to prove this argument, this study will first draw a conceptual framework on the conflicting nature of the concepts of freedom and rights. Then, it will try to make visible the meanings of the concepts of right to freedom and freedom of right by making use of legal philosophy views on the conflicting nature of the concepts of freedom and right. Thus, an analysis will be made about which view the 21st century world is closer to.

Anahtar Kelimeler

Freedom, Right, Right of freedom, Freedom of right, History of legal philosophy, Conflicting nature of the concepts of freedom and right

Kaynakça

• Acton L, İki Devrim Üzerine (1. Baskı, Liberus 2019) 104.
• Adugit Y, “Özgürlüğün Kısa Tarihi”, (2013) C.- S: 16 FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 63, 64.
• Ağaoğulları M, Akal C ve Köker L, Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı (4. Baskı, İmge 1994) 21.
• Akipek J, Türk Eşya Hukuku (Ayni Haklar) - Mülkiyet (2. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1973).
• Aristoteles, Politika (2. Baskı, Remzi 1993) 70-76.
• Avrupa Birliği, “Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi” <http://cpd.org.rs/wp-content/uploads/2017/11/1959-Declaration-of-the-Rights-of-the-Child.pdf>; <http://www.sanliurfa.gov.tr/birlesmis-milletler-ocuk-haklari-bildirgesi>; <http://www.cirp.org/library/ethics/UN-declaration/> Erişim Tarihi: 16.01.2023.
• Bakunin M, Dolgoff S, Avrich P ve Paul Avrich Collection (Library of Congress) (eds), Bakunin on Anarchy: Selected Works by The Activist-Founder of World Anarchism (1. Baskı, Vintage Books 1972) 76-80.
• Battal A, “Mülkiyet, Hürriyet, Şahsiyet ve Bunların Mutlak’a Nisbeti” (2018) C: 7 S: 27 Muhafazakar Düşünce Dergisi 111, 111.
• Bentham J, Yasamanın İlkeleri (2. Baskı, On İki Levha 2017) 2, 68.
• Berlin I, “İki Özgürlük Kavramı” (2007) C:- S: 46 Liberal Düşünce Dergisi 59, 67-69.
• Birleşmiş Milletler, “Çocuk Hakları Sözleşmesi”, <https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf> Erişim Tarihi: 16.01.2023.
• Burke E, Fransa’daki Devrim Üzerine Düşünceler (1. Baskı, Kadim 2016) 79.
• Cambridge University, “Individual” <https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce-t%C3%BCrk%C3%A7e/individual?q=individual+> Erişim Tarihi: 15.01.2023.
• Cambridge University, “Individual” <https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/individual?q=individual+> Erişim Tarihi: 15.01.2023.
• Childe G, Kendini Yaratan İnsan, (6. Baskı, Varlık 2001) 33.
• Cook S, “Coercion and Social Change” in Roland J. Pennock ve John W. Chapman (eds), Coercion, (Routledge 2017) 126., Craig L. Carr, “Coercion and Freedom” (1988) C: 25 S: 1 American Philosophical Quarterly 59.
• Council of Europe, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” <https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf> Erişim Tarihi: 16.01.2023.
• Çüçen K, “İnsan Hakları Düşüncesinin Gelişimi”’ (2003) C:- S: 2 Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 27, 27-32.
• Darwin C, Türlerin Kökeni (1. Baskı, Dorlion 2019) 70.
• Dicey A, Introduction To The Study of The Law of The Constitution (8. Baskı, Gaunt 1996) 198.
• Duguit L, Kamu Hukuku Dersleri (1. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi1954) 16.
• Durkheim E, Felsefe Dersleri (1. Baskı, Pinhan 2018) 180.
• Durkheim E, Sosyolojik Yöntemin Kuralları (1. Baskı, Doğu Batı 2016) 32.
• Evans-Pritchard E, “Religion in Primitive Society” (1953) C: 34 S: 398 Blackfriars 211, 211.
• Fletcher G, “What is Punishment Imposed For?. J. Contemp” (1994) C:-, S: 5 Legal Issues 101, 110.
• Gözler K, İngilizce Karşılıklarıyla Hukukun Temel Kavramları (13. Baskı Ekin 2015) 154.
• Gözler K, İnsan Hakları Hukuku (2. Baskı, Ekin 2018) 69.
• Hart-Davis A (eds), History: The Definitive Visual Guide (DK Publishing 2012) 54-55.
• Hayek F, The Constitution of Liberty (Phoenix Baskı, University of Chicago 1978) 11.
• Hayek F, The Road to Serfdom (6. Baskı, Routledge 2006) 75-76.
• Hegel G, Mantık Bilimi (2. Baskı, İdea 2014) 87.
• Hegel G, Tarih Felsefesi (1. Baskı, İdea 2006) 47-49.
• Hegel G, Tinin Görüngübilimi (4. Baskı, İdea 2015) 236.
• Hegel G, Tüze Felsefesi (2. Baskı, İdea 2013) 38, 67, 276.
• Hobbes T, Leviathan veya Bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi ve Kudreti (6. Baskı, Yapı Kredi 2007) 97.
• İlkiz F ve Günaydın B, “Kişilik Hakları - Medyada Etik ve Yargı Kararlar” (2006) C:- S: 2 Küresel İletişim Dergisi 1, 2.
• Kaboğlu İ, Özgürlükler Hukuku-İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı (5. Baskı, Afa 1999) 12.
• Kant I, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi (6. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu 2015) 19.
• Kant I, Ebedi Barış Üzerine Felsefi Deneme (1. Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 1960) 26.
• Kant I, Pratik Aklın Eleştirisi (6. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu 2016) 30-32.
• Kant I, Pratik Usun Eleştirisi (5. Baskı, Say 2001) 41.
• Kubalı H, Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler (1. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1964) 318.
• Leach D, “The Iron Law of What Again? Conceptualizing Oligarchy Across Organizational Forms” (2005) C: 23 S: 3 Sociological Theory 312, 329.
• Leoni B, Özgürlük ve Hukuk (1. Baskı, Hukuk 2020) 59, 75.
• Locke J, Yönetim Üzerine İkinci İnceleme; Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme, Çev. Fahri Bakırcı (2. Baskı, Ebabil 2012) 9-10.
• Lopreato J ve Alston L, “Ideal Types and the Idealization Strategy” (1970) C: 35 S: 1 American Sociological Review 88, 88.
• Mabbott J, “Punishment” (1939) C: 48 S: 190 Mind 152, 152.
• Machiavelli N, Prens (2. Baskı, Anahtar Kitaplar 1994) 16.
• Madden A, Bryson J ve Palimi J, “Information Behavior in Pre-Literate Societies” in Amanda Spink ve Charles Cole (eds), New Directions in Human Information Behavior, (Springer 2006) 46.
• Malinowski B, Crime and Custom in Savage Society (1. Baskı, Humanities Press 1951) 99.
• Merriam-Webster, “Society” <https://www.merriam-webster.com/dictionary/society> Erişim Tarihi: 16.01.2023.
• Michalowski R, “What is Crime?” (2016) C: 24 S: 2 Critical Criminology 181, 184.
• Mill J, Faydacılık (1. Baskı, Pinhan 2017) 86.
• Mill J, Özgürlük Üzerine (4. Baskı, Oda 2015) 24-25.
• Mills C, Toplumbilimsel Düşün (2. Baskı, Der 2007) 194.
• Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine (1. Baskı, Türkiye İş Bankası 2017) 8.
• Nonet P, “What is Positive Law?” (1990) C: 100 S: 3 The Yale Law Journal 667, 667.
• Öz S, İnsan Hakları Düzenlemelerinin Türk Kamu Yönetimine Etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2007, 34.
• Özkan S, “İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi ve Kuşak Sınıflandırması” (2015) C: 5 S: 1 Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 111, 117.
• Paine T, Sağduyu (1. Baskı, Türkiye İş Bankası 2019) 20.
• Parkan B, “Negatif Haklar, Pozitif Haklar ve Mülkiyet Hakkı Üzerine” (2006) C:- S: 44 Felsefe Dünyası 159, 160.
• Psihoyos L, Hunting Dinosaurs (1. Baskı Random House 1994) 27.
• Radcliffe-Brown A, “Primitive Law” in Edwin R. A. Seligman, Alvin Johnson, et al. (eds), Encyclopedia of the Social Sciences (Macmillan 1993) 202.
• Reker G ve Chamberlain K, (eds), Exploring Existential Meaning: Optimizing Human Development Across The Life Span (Sage Publications 1999) 189.
• Rousseau J-J, Ekonomi Politik (2. Baskı, İmge 2015) 12.
• Rousseau J-J, Toplum Sözleşmesi (21. Baskı, Türkiye İş Bankası 2018) 7.
• Sartre J-P, Varlık ve Hiçlik; Fenomenolojik Ontoloji Denemesi (3. Baskı, İthaki Yayınları 2010) 610.
• Schelling F, İnsan Özgürlüğünün Özü Üzerine (2. Baskı, Ayrıntı 2019) 117.
• Schmitter P ve Karl T, “What Democracy is... and is Not” (1991) C: 2 S: 3 Journal of Democracy 75, 82.
• Schnapper D, Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki İle İlişki (1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi 2005) 37.
• Schopenhauer A, Nietzsche’nin Hocası Schopenhauer: Hayatı ve Eserleri (1. Baskı, Düşünen Adam 1993) 110.
• Slanski K, “The Law of Hammurabi And İts Audience” (2012) C:- S:24 Yale JL & Human 97, 104-105.
• Solomon R, “Punishment”, (1964) C: 19 S: 4 American Psychologist 239, 239.
• Spamer E, “Know Thyself: Responsible Science and The Lectotype of Homo Sapiens Linnaeus, 1758” (1999) C:- S: 149 Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia 109, 112.
• Spencer H, Devlete Karşı İnsan (1. Baskı, Litera 2016) 41-42.
• Stirner M, Biricik ve Mülkiyeti (2. Baskı, Kaos 2016) 38, 453.
• Sullivan H, “The Illusion of Personal Individuality” (1950) C: 13 S: 3 Psychiatry 317, 330.
• Szondi L, “The Way to Manhood” (1996) C: 96 S: 2 Thalassa 39, 57.
• Thoreau H, Sivil İtaatsizlik (3. Baskı, Kafekültür 2013) 19.
• Toby J, “Is Punishment Necessary” (1964) C:- S: 55 J. Crim. L. Criminology & Police Sci. 332, 332.
• Türk Dil Kurumu, “Hukuk” <https://sozluk.gov.tr/?kelime=hukuk%20s%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3%BC> Erişim Tarihi: 15.01.2023.
• Türk Hukuk Lûgati, Türk Hukuk Kurumu (3. Baskı, Başbakanlık 1991) 110.
• Umar B, Hukuk Başlangıcı (1. Baskı, Dokuz Eylül Üniversitesi 1997) 147.
• Uslu C, “Objektif ve Sübjektif Doğal Hak Arasında Meta-Normatif İlkeler” (2011) C: 12 S: 1 Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 87, 89.
• Vašák K, “Human Rights: A Thirty-Year Struggle: The Sustained Efforts to Give Force of Law To The Universal Declaration of Human Rights” (1977) C:- S: 11 UNESCO Courier 29, 29.
• Venter J, “Power Tends to Corrupt, and Absolute Power Corrupts Absolutely: South Africa 2015” (2015) C: 54 S: 428 Word and Action= Woord en Daad 19, 19.
• Waldo E, Doğa (1. Baskı, Zeplin Kitap 2020) 12.
• Weber M, Bürokrasi ve Otorite (1. Baskı, Adres 2017) 48.
• Weber M, Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı (2. Baskı, Cem 2014) 21.
• Weisdorf J, “From Foraging To Farming: Explaining The Neolithic Revolution” (2005) C:19 S: 4 Journal of Economic Surveys 561, 561.
• Zetzel J (eds), On the Commonwealth: and, On the Laws (1. Baskı, Cambridge University 1999) 112.