SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUĞUN CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRİ SORUMLULUĞU

Yıl 2023, Sayı: 55, 111 - 134, 17.07.2023

Süleyman Özar

https://doi.org/10.54049/taad.1328429

Öz

Çocukların ceza sorumluluğunun tespiti, çocuk adalet sisteminin temel konularından biridir. Yaş küçüklüğü, kusur yeteneğine ve dolayısıyla ceza sorumluluğuna etki eder. Bunun için tıbbi ve psiko-sosyal veriler ışığında kusur yeteneğinin tespiti, sürecin kilit noktasını oluşturmaktadır. Bu kapsamda, adli tıp ve sosyal inceleme raporlarının değerlendirilmesine ilişkin usullerin çocuk hukukuna hâkim olan ilkeler temelinde daha sade, hızlı ve kolaylaştırıcı olması gerekir. Çünkü ceza sorumluluğu bulunsa da bulunmasa da çocuğun mümkün oldukça ceza adalet sisteminin dışında tutulması, sistemin içinde kalan çocuklar için de kovuşturma ve cezalandırma seçeneklerinin son çare olması esastır. Ne var ki mevzuatımızın çelişkisiz ve ödünsüz biçimde bu anlayışı yansıttığını söyleyebilmek güçtür. Çalışmamızda mevzuat ve uygulamada aksayan noktalar ve bunlara ilişkin çözüm önerileri ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk adaleti, suça sürüklenen çocuk, ceza sorumluluğu, kusur yeteneği, güvenlik tedbiri

Responsibility of Crime and Security Measure of the Juvenile Offender

Öz

Determining the criminal responsibility of children is one of the main issues of the juvenile justice system. Minority affects the capacity of being culpable, and therefore the criminal responsibility. Hence, the identification of the culpability in the light of medical and psycho-social data constitutes the key point of the process. Within this scope, the procedures for the evaluation of forensic medicine and social examination reports should be understandable, fast and easy on the basis of the principles prevailing in juvenile law. No matter if they have criminal responsibility, it is essential that the child is kept out of the criminal justice system as much as possible, and that prosecution and punishment options are the last remedy for children who still remain in the system. However, it is difficult to say that Turkish legislation reflects this understanding without contradiction and compromise. In our study, we will discuss the issues that fail in legislation and practice, and we will present solutions for them.

Anahtar Kelimeler

Juvenile justice, juvenile offender, criminal responsibility, capacity of being culpable, security measure

Kaynakça

• Akarca, Mehmet, “Çocukların Ceza Hukukundaki Yeri ve Çocukların Korunması”, Fasikül Hukuk Dergisi, C. III, S. 19, Haziran 2011.
• Akbulut, Berrin, ‘‘Ceza Mevzuatında Çocuk ve Çocukların Yakalanması, Gözaltına Alınması’’, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 19/2, Nur Centel’e Armağan, 2013.
• Artuk, Mehmet Emin, Gökcen, Ahmet ve Yenidünya, A. Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Bs., Turhan Kitabevi, Ankara 2007.
• Aslan, Beşir, Ceza Hukukunda Yaş Küçüklüğü, 2. bs, Seçkin Y., Ankara 2012.
• Kaya, Burçak, Türk Hukukunda Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• Centel, Nur, Zafer, Hamide ve Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Bs., Beta Yayınları, İstanbul 2020.
• Centel, Nur ve Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Bs., Beta Yayınları, İstanbul 2008.
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Bs., Seçkin Y., Ankara 2020.
• Dönmezer, Sulhi ve Erman, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. II, 14. Bs., Der Y., İstanbul 2019.
• Güner, Halil, ‘‘Çocuk Sanıklarda Taksirin ve Bilinçli Taksirin Uygulanabilirliği’’, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 100, Aralık 2014.
• Hafızoğulları, Zeki ve Özen, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bs., US-A Yayıncılık, Ankara 2012.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bs. Seçkin Y., Ankara 2007.
• İçel, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 5. Bs., Beta Yayınevi, İstanbul 2018.
• İpek, Aydın, ‘‘Çocuk Haklarının Gelişimi ve Karşılaştırmalı Olarak Anayasal Açıdan Değerlendirilmesi’’, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20/1, 2012.
• Işıka, Sertaç, “Uzlaştırma Sürecinde Suça Sürüklenen Çocuklara İlişkin Bazı Sorun ve Değerlendirmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 151, 2020.
• Karataş, Zeki ve Mavili, Aliye, ‘‘Çocuk Adalet Sisteminde Suça Sürüklenen Çocuklara Yönelik Uygulamalarda Karşılaşılan Sorunlar’’, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, S. 45, Aralık 2019.
• Kaya, Burçak, Türk Hukukunda Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri, Yüksel Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• Koca, Mahmut ve Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Bs., Seçkin Y., Ankara 2021.
• Özaydın, Özlem, ‘‘Türk - Alman Ceza Hukuk Sisteminde Kusur Yeteneğini Etkileyen Hal Olarak Yaş Küçüklüğü’’, Fasikül Hukuk Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 5, Nisan 2010.
• Özbek, Veli Özer, Doğan, Koray ve Bacaksız, Pınar, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Bs., Seçkin Yayınları, Ankara 2021.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Bs., Seçkin Y. Ankara 2014.
• Öztürk, Bahri, ‘‘Türkiye’de Çocuk Güvenlik Tedbirleri (Ceza) Hukukunun Temel Sorunları’’, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2, Temmuz 2017.
• Öztürk Bahri ve Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 20. Bs., Seçkin Y., Ankara 2020.
• Saruç, Semra ve Kayma Güneş, Derya, ‘‘Suça Sürüklenen Çocuklar Hakkında Hazırlanan Sosyal İnceleme Raporlarının Mahkeme Kararlarına Etkisi’’, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, Nisan 2014.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bs., Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• Tekin, Uğur, ‘‘Çocuk Yargılamasında Avrupa’daki Yeni Uygulamalar’’, Çocuklar ve Suç-Ceza içinde, Ed.: Kayıhan İçel, Yener Ünver, Ankara 2005.
• Topaloğlu, Mahir, Türk Hukukunda Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri, Legal Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Toroslu, Nevzat ve Toroslu, Haluk, Ceza Hukuku Genel Kısım, 25. Bs., Savaş Yayınevi, Ankara 2019.
• Töngür, Ali Rıza ve Çetintürk Ekrem, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Y., Ankara 2020,
• Yalçın, Türkan ve Köprülü, Timuçin, Ceza Hukuku Genel Hükümler Uygulamalı Çalışmaları, 5. Bs. Savaş Y., Ankara 2018.
• Yelesdağ, Hayati, Ceza Hukukunda Çocuk Kavramı Ve Cezai Sorumluluğunun Belirlenmesindeki Kriterler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• Yenisey, Feridun ve Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Bs., Seçkin Y., Ankara 2020.
• Yenisey, Feridun, “Mukayeseli Hukuk Açısından Ceza Sorumluluğu Yaşı ve Ceza Sorumluluğu Olmayan Çocuklar ve Gençler İçin Ceza Hukukunda Uygulanan Alternatif Yaptırımlar”, (çevrimiçi) http://cocukhaklari.barobirlik.org.tr, 2007.
• Yüksel, Hale Akdağ, TCK’da Düzenlenen Kusurluluğu Kaldıran ve Azaltan Nedenler, Doktora Tezi, Ankara 2018.