VERGİ YARGILAMASINDA BÖLGE İDARE MAHKEMELERİNCE VERİLEN GÖNDERME KARARLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Cilt: YOK Sayı: 56, 229 - 262, 12.10.2023

Neslihan Karataş Durmuş

https://doi.org/10.54049/taad.1373987

Öz

Vergilendirme işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlık çözümlerinde yargı yoluna başvuru hakkı Anayasa ile güvence altına alınmıştır. İdari Yargılama Usulü Kanunun (İYUK) 45. maddesinde düzenlenmiş olan istinaf kanun yolunda bölge idare mahkemeleri, vergi mahkemelerince verilen kararları maddi ve hukuki yönden değerlendirerek çeşitli kararlar verebilmektedir. Genel kural, bölge idare mahkemelerinin işin esasına girerek karar vermesi iken İYUK m. 45/5’te sayılan istisnai durumlarda karar kaldırılarak vergi mahkemesine gönderilebilmektedir. Gönderme kararları kanunun belirlediği çerçevede verilebilir ve kesindir. Fakat uygulamada bölge idare mahkemeleri kanun kapsamı dışına çıkarak kendilerince belirledikleri gerekçelerle mahkeme kararını kaldırıp vergi mahkemesine gönderebilmektedir. Farklı bölge idare mahkemelerinin bu yönde verdiği çok sayıda karar uygulamada adil yargılanma hakkı, usul ekonomisi ve dava açma hakkının ihlaline sebebiyet verebilmektedir. Danıştay, Kanunun çizdiği sınırlar dışına çıkarak verilen kararlarda, genel olarak, bölge idare mahkemelerinin yaptığı işlemleri hukuka aykırı bulmaktadır. Buna karşılık benzer kararların verilmeye devam etmesi üzerinde Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu yargılama hukuku açısından gerekli olduğuna inandığı belirli durumlarda da gönderme kararı verilebileceğine dair çeşitli kararlar vermiştir. Danıştay bu kararlarla bir anlamda kendisini yasa koyucunun yerine koyarak yeni kriterler belirlemiştir. Bu kararlarda hareket noktası usul ekonomisi ve adil yargılanma hakkı olmuştur. Çalışmamızda gönderme kararlarının hangi durumlarda verilebileceği ve İYUK m. 45/5 dışında kalan gönderme kararı gerekçeleri üzerinden değerlendirmeler yapılarak, Danıştay’ın konuya bakış açısı ve neler yapılabileceğiyle ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstinaf Kanun Yolu, Gönderme Kararları, Vergi Yargılaması, Bölge İdare Mahkemeleri

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

An Evaluation of Sending Decisions Ruled by the Regional Administrative Courts in Tax Disputes

Öz

Constitution guarantees the recourse to judicial review against all disputes arising from taxation procedures. Under Article 45 of Procedure of Administrative Justice Act No. 2577 (İYUK) regarding the appeal procedure, Regional Administrative Courts have the authority to examine the judgments after considering the judgments completed by the tax courts in terms of material and legal considerations. While the general rule is that the Regional Administrative Courts decide on the merits of the case, the decision can be reversed and sent to the tax court in the exceptional circumstances listed in Article 45/5 of IYUK. The decisions of the Regional Administrative Courts, given under the above-mentioned paragraph of Article 45, shall be final. In practice, Regional Administrative Courts may deviate from the law’s letter and annul a judgment and send it to the tax court for any reasons they deem appropriate. In practice, numerous rulings rendered in this matter by various Regional Administrative Courts may violate the right to a fair trial, the right to a court and the procedural economy. Council of State generally considers that the decisions rendered by the Regional Administrative Courts were against the law because they exceeded the boundaries set by the Law. On the other hand, as comparable decisions continue to be made, the Council of State’s Plenary Session of the Tax Law Chambers has made a series of rulings that Regional Administrative Courts may send the cases to the first-instance courts in some circumstances that it assumes to be essential in terms of judicial law. With these decisions, the Council of State effectively replaced the legislative role and established new standards. The right to a fair trial and the procedural economy served as the foundation for these judgments. In this study, evaluations are made of the circumstances in which decisions on sending the case can be made, as well as the reasons for such decisions that are not covered by Article 45/5 of IYUK. Additionally, recommendations about the Council of State’s perspective and resolutions are made.

Anahtar Kelimeler

Appellate, Decisions on Sending the Case, Tax Jurisdiction, Regional Administrative Courts

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission

Kaynakça

• Akcan R ve Kaya C, ‘Medeni ve İdari Yargıda Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı ve Reddi’ (2010) 68(1-2) İÜHFM 171-196.
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Açıklamalı – İçtihatla Türk İdari Yargılama Hukuku (8. Baskı Seçkin Yayınevi 2023).
• Bilgin H, ‘Bölge İdare Mahkemesi Kararları Arasındaki Aykırılık ve Uyuşmazlığın Giderilmesi Sorunu’ (2021) 25(3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 637-686.
• Candan T, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu (9. Baskı Yetkin Yayınları 2022).
• Candan T, Eksik İncelemeyle Verilen Kararlar Üzerine İstinaf İncelemesi (2019) <www.turgutcandan.com> erişim tarihi. 08.06.2023.
• Çağlayan R, İdari Yargılama Hukuku (14. Baskı Yetkin Yayınevi 2022).
• Çınarlı S ve Azak K, ‘Bölge İdare Mahkemesinin Dosyayı İlgili Mahkemeye Gönderme Meselesi’ (2022) 30(2) SÜHFD 571-603.
• Ekinci E B, Mecelle’de Kanun Yolları, s.2 <www.ekrembugraekinci.com> erişim tarihi 15.05.2023.
• Eraslan Y, ‘İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu Aşamasında Verilen Gönderme Kararları Üzerine Bir İnceleme’ (2020) 6(1) AndHD 77-132.
• Ercevahir M, ‘İstinaf Yeni Bir Temyiz Mahkemesi Midir?’ (2022) 26(1) EBYÜ-HFD 367-412.
• Gümüşkaya G, Türk Vergi Yargılaması Hukukunda Duruşma’ (2008) 66(2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 15-47.
• Gündüz F E, İdari Yargılama Hukukunda Kanun Yararına Temyiz (1. Baskı Adalet Yayınevi 2022).
• Karakoç Y, Vergi Yargılaması Hukuku (5. Baskı Yetkin Yayınevi 2021).
• Keskin Z, ‘İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu’ (2016) (126) TBB Dergisi 235-262.
• Kuşçu E ve Doğan A S, ‘Bölge İdare Mahkemelerinin Dosyayı İlk Derece Mahkemesine İadesi ve Bunun Yargılama İlkeleri Bakımından Değerlendirilmesi’ (2022) 4 (2) ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi 1312-1356.
• Ortaç F R ve Ünsal H, ‘Türk Vergi Yargısında İstinaf Sistemi ve Muhtemel Sorunlar’ (2016) 3(1) İGÜSBD 1-22.
• Özekes M ve Güneysu N B, Deliller ve Hüküm Eksikliği Yönünde İstinaf İncelemesi ve Kararı (HMK m.353/1-a-6) (1. Baskı On İki Levha Yayıncılık 2021).
• Özel K C, ‘İdari Yargıda İstinaf Sistemi Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme’ (2020) 11(44) TAAD 45-81.
• Sancaktar O, ‘İdari Yargıda İstinaf Sistemi Üzerine Düşünceler’ (2013) 8(Özel Sayı) Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 2237-2326.
• Sarıaslan O, ‘Vergi Yargısının Yapısal Sorunları ve İstinaf Süreciyle Birlikte Çözümlenmesi Gereken Yeni Sorun Alanları’ (2019) 10(37) TAAD 271-302.
• Saygın E, ‘İdari Yargıda İstinaf Mahkemesi Tartışmaları Üzerine Bir Analiz’ (2011) 69(1-2) İÜHFM, 635-648.
• Sevinç E, ‘İdari Yargılama Hukukunda Kanun Yoluna Başvuru Hakkının Anayasal Güvenceye Sahip Olması Bakımından Ele Alınması’ (2020) 24(3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 421-445
• Şensoy N, ‘İstinaf’ (1946) 12(4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1058-1072.
• Taşkan Y Z, Vergi Yargılaması Hukukunda Görev ve Yetki (1. Baskı Siyasal Kitabevi 2007).
• Taşpolat Tuğsavul M, ‘İstinaf İnceleme sonucunda Verilebilecek Kararlar’ (2018) (134) TBB Dergisi 313-354.
• Üstün G, ‘İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu Üzerine Bir Değerlendirme’ (2016) 22(2) MÜHF -HAD 13-38.
• Üyümez M E, ‘İdari Vergi Cezalarına İlişkin Uyuşmazlıkların Sona Erdirilmesinde Kanun Yolundan Vazgeçmenin Rolünü Bir Vergi Planlaması Aracı Olarak Okumak’ (2023) II. Vergi Yargısı Sempozyumu, 04.05.2023, İstanbul.
• Yüce M, Vergi Yargılama Hukuku (5. Baskı Ekin Yayınevi 2017).