İŞ HUKUKUNDA DAVA ŞARTI ARABULUCULUK İLE HAKEM-BİLİRKİŞİLİĞİN BİRLİKTE UYGULANMASI HALİNDE KARŞILAŞILABİLECEK DURUMLAR

Yıl 2023, Cilt: YOK Sayı: 56, 465 - 496, 12.10.2023

Didem Yardımcıoğlu

https://doi.org/10.54049/taad.1374522

Öz

2017 yılında 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun yürürlüğe girmesiyle birlikte, 1.1.2018 tarihinden itibaren iş hukukunda dava şartı olan arabuluculuk uygulaması başlamış olup, düzenlemenin kapsamı dışında bırakılanlar hariç olmak üzere işçi ve işveren alacakları, tazminatları ve işe iade talebiyle açılan davalarda arabulucuya başvurulması zorunlu hale getirilmiştir. Böylelikle iş hukukundaki uyuşmazlıkların büyük bir bölümü dava şartı olan arabuluculuğun kapsamına dahil edilmiştir. 2021 yılında kamuoyuna açıklanan İnsan Hakları Eylem Planı ile de bir başka uyuşmazlık çözüm yöntemi olan hakem-bilirkişilik uygulamasının hayata geçirileceği duyurulmuştur. Bu doğrultuda bazı uyuşmazlıklarda aynı anda, dava şartı olan arabuluculuk ile hakem-bilirkişiliğin birlikte uygulanması söz konusu olabilecektir. Bu durum ise beraberinde çeşitli uygulama sorunlarını getirebilecektir. Bu sebeple çalışmamızda iş hukukunda dava şartı olan arabuluculuk ile hakem-bilirkişilik kavramları incelenerek, hakem-bilirkişi sözleşmesinin arabuluculuğa başvuru sürecine etkisi, arabuluculuk sürecinde hakem-bilirkişi raporunun bağlayıcılığı, arabuluculuk sürecinde görüşülen hakem-bilirkişi raporunun mahkeme aşamasında kullanımı gibi bazı önemli konuların aydınlatılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arabuluculuk, Hakem-bilirkişilik, Zorunlu arabuluculuk, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, İş hukuku

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

Situations that may be Encountered when Mandatory Mediation in Labour Law and Expert-Determination are Applied Together

Öz

With the entry into force of the Labour Courts Law no 7036 in 2017, the practice of mediation, which is a litigation requirement in labour law, has started as of 1.1.2018 and except for those excluded from the scope of the regulation, it has become mandatory to apply to a mediator in lawsuits filed with claims for employee and employer receivables, compensation and reemployment. Thus, most of the disputes in labour law are included in the scope of mandatory mediation. With the Human Rights Action Plan, which was announced to the public in 2021, it was stated that another dispute resolution method, expert-determination, would be implemented. Accordingly, in some disputes, mandatory mediation and expert-determination may be applied simultaneously. This situation may bring with it various application problems. For this reason, in our study, the concepts of mandatory mediation in labour law and expert-determination were examined. Also in our study, it is aimed to clarify some important subjects as the effect of the expert-determination agreement on the application process to the mediation, the bindingness of the expert-determination report in the mediation process, the use of the expert-determination report discussed in the mediation process at the court stage.

Anahtar Kelimeler

Mediation, Expert-determination, Mandatory mediation, Labour Courts Law no 7036, Labour law

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission

Kaynakça

• Alangoya Y, Yıldırım M K ve Deren Yıldırım N, Medeni Usul Hukuku Esasları (8. Baskı, Beta 2011).
• Alpagut G, ‘İş Mahkemeleri Kanunu Tasarı Taslağı İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi, İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi’ Kübra Doğan Yenisey (ed), İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği 40. Yıl Uluslararası Toplantısı, (TİSK 2016).
• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası E, Medeni Usul Hukuku (6. Baskı, Yetkin 2020).
• Astarlı M, ‘7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 4857 Sayılı İş Kanunu’nun İş Güvencesi Hükümlerinde Öngördüğü Değişikliklerin Değerlendirilmesi’ (2017) 38 Sicil İHD 40-53.
• Atalay O, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku (15. Bası, Onikilevha 2017).
• Atalay Ö, ‘Hakem-Bilirkişi Kavramı’ (1976) 5 Ankara Barosu Dergisi 870-874.
• Atalı M ve Ermenek İ, Medeni Usul Hukuku (Seçkin 2019).
• Bakırcı K, ‘Alternatif Bir Uyuşmazlık Çözüm Yolu (Arabuluculuk) Aracılığıyla Alternatif İş Hukukuna Doğru’ (2019) 140 TBB Dergisi 355-392.
• Camp H, ‘Binding Arbitration: A Preferred Alternative for Resolving Commercial Disputes Between Mexican and U.S. Businessmen’ (1990-1992) 22 St. Mary’s Law Journal 717-728.
• Canbolat T, ‘İş Hukuku Bakımından Arabuluculuk’ Ersin Erdoğan (ed), Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu (Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yayını 2019).
• Canbolat T, ‘İş Yargısında Arabuluculuk’ Galatasaray Üniversitesi-İstanbul Barosu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2017 Yılı Toplantısı (İstanbul Barosu Yayınları 2018).
• Cantaymaz T, ‘İspat Hukukunda Hakem-Bilirkişilik’ (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi 2002).
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (35. Bası, Beta 2022).
• Çil Ş, ‘İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Uygulamaları’ Emine Tuncay Kaplan (ed), İş Hukukunun Güncel Konuları Sempozyumu II (Yetkin 2022) (‘İş Uyuşmazlıkları’).
• Çil Ş, İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk ve 7036 Sayılı İ.M.K. Uygulaması Tazminat ve Alacaklarda Hesaplamalar İş Güvencesi (Yetkin 2018) (Arabuluculuk).
• Demirel D, ‘Hakem-Bilirkişi Sözleşmesi ve Uygulama Esasları’ (2014) 9(93) Terazi Hukuk Dergisi 24-42.
• Deren Yıldırım N, ‘Hakem-Bilirkişi Sözleşmesinin Hukuki Mahiyeti ve Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesinin Vazgeçilmezliği’ (1994) 54(1-4) İÜHFM 321-330.
• Doğan Yenisey K, ‘İş Yargısında Zorunlu Arabuluculuk’ Kübra Doğan Yenisey (ed), İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği 40. Yıl Uluslararası Toplantısı (TİSK 2016).
• Ekmekçi Ö ve Yiğit E, Bireysel İş Hukuku (4. Baskı, Onikilevha 2022).
• Ekmekçi Ö, ‘Hocayla İş Yargısı Üzerine Sohbet’ (2016) İÜHFM Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Armağan 371-380.
• Ekmekçi Ö, Özekes M, Atalı M ve Seven V, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk (2. Baskı, Onikilevha 2019).
• Erdoğan E, ‘7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda Öngörülen Zorunlu Arabuluculuk ve Hak Arama Özgürlüğü Açısından Değerlendirilmesi’, (2017) 14(55) Legal İSGHD 1211-1242.
• Flood J and Caiger A, ‘Lawyers and Arbitration: The Juridification of Construction Disputes’ (2011) 56(3) The Modern Law Review 412-440.
• Gaillard E and Savage J, International Commercial Arbitration, (Kluwer Law International).
• Görgün L Ş, Börü L, Toraman B ve Kodakoğlu M, Medeni Usul Hukuku (8. Baskı, Yetkin 2019).
• Güven E ve Aydın U, Bireysel İş Hukuku (6. Baskı, Nisan Kitabevi 2020).
• Güzel A, ‘İş Yargılamasında Yeni Bir Sistem: “Zorunlu” Arabuluculuk (Eleştirel Yaklaşım-I)’ Kübra Doğan Yenisey (ed), Prof. Dr. Savaş Taşkent’e Armağan (Onikilevha 2019).
• Hatipoğlu T, Medeni Yargılama Hukukunda Delil Sözleşmeleri (Onikilevha 2020).
• Heper H, İş İlişkisinde İşçinin İradesi (Seçkin 2022).
• Holtzmann H M, ‘New Uses for Arbitration in Soviet-American Contracts for Industrial, Scientific, and Technical Development’ (1975) 5 Journal of International Law and Policy 357-368.
• Kar B, İş Güvencesi ve Uygulaması (3. Baskı, Yetkin 2017).
• Karacabey K, ‘Zorunlu Arabuluculuğun Hukukun Temel İlkelerine Aykırılığı ve Uygulanabilirliğine Dair Sorunlar’ (2016/1) Ankara Barosu Dergisi, 457-489.
• Kavasoğlu A, ‘Alman Usul Hukukunda Uyuşmazlıkların Mahkeme Dışı Çözüm Yolları ve Mediation’ (2010) 68(1-2) İÜHFM 197-218.
• Keser H, ‘İş Uyuşmazlıklarında İhtiyari/Zorunlu Arabuluculuk Faaliyeti Sonucu Yapılan Anlaşmaların Yararlanma ve İrade Bozuklukları Sebebiyle Geçersiz Sayılmaları Hallerine İlişkin Bir Değerlendirme’ (2021) 18(70) Legal İSGHD 513-544.
• Kılıçoğlu M, İş Hukuku Esasları Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri Uygulaması İş Hukuku Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk (2. Baskı, Bilge Yayınevi 2019).
• Kodakoğlu M, Medeni Usul Hukuku (15. Baskı, Savaş 2020).
• Korkmaz E, ‘İş Hukukunda Dava Şartı Arabuluculuk: Güncel Sorunlar ve Tartışmalar’ (2020) 16(42) Legal MİHDER 861-928.
• Kuru B ve Aydın B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı (Yetkin 2020).
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü (6. Baskı, Demir Yayıncılık 2001).
• Milletlerarası Ticaret Odası Türkiye Milli Komitesi, MTO Rehberi (1987).
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku (7. Baskı, Lykeion 2022).
• Mutlay F B, ‘İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk’ Tankut Centel (ed), İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar III (Onikilevha 2018).
• Ocak S, Oğuz Ö, Karaca A, Bulur A ve Koç E, Talat Canbolat (ed), İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi Kaynak Kitabı (Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı Yayını 2018).
• Odaman S ve Karaçöp E, ‘İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk Müessesesinin Bugünü ve Geleceğine İlişkin Genel Bir Değerlendirme’ (2018) 39 Sicil İHD 44-61.
• Okur Z, Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk, (Karahan Kitabevi 2019).
• Özdemir O, ‘Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk’ (2016) İÜHFM Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Armağan 601-615.
• Özekes M ve Atalı M, ‘7036 Sayılı Yeni İş Mahkemeleri Kanunu Üzerine Eleştiri, Değerlendirme ve Öneriler’ Yeni İş Mahkemeleri Kanunu Üzerine Toplantısı (Onikilevha 2018).
• Özkaraca E ve Ünal C, ‘Dava Şartı Olarak Arabuluculuk Hükümlerinin Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Açısından Uygulanması’ (2019) 42 Sicil İHD 16-41.
• Özlem Özekes, ‘İşe İade Taleplerinde Dava Şartı Olan (Zorunlu) Arabuluculuk’ (2018) 138 TBB Dergisi 273-316.
• Özmumcu S, ‘Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukuku Açısından Zorunlu Arabuluculuk Sistemine Genel Bir Bakış’ (2016) 74(2) İÜHFM 807-842.
• Özveri M, ‘İş Mahkemeleri Kanunu ve Zorunlu Arabuluculuk Uygulamaları’ (2020) 2(65) Çalışma ve Toplum 917-938.
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı (10. Bası, Onikilevha 2022).
• Sammartano M R, International Arbitration Law and Practice (Second Edition, Kluwer Law International).
• Sarısözen M S, Medeni Usul Hukukunda Hakem Yargılaması (Kazancı 2005).
• Senyen-Kaplan E T, Bireysel İş Hukuku (11. Baskı, Gazi Kitabevi 2020).
• Subaşı İ ve Güler Ş, ‘7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu Kapsamında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk’ (2020) 8(16) ABÜHFD, 1217-1256.
• Şahin Emir A ve Kazmaz Tepe B, ‘İş Uyuşmazlıklarına İlişkin İbra Hükmü İçeren Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Arabuluculuğa Elverişlilik Bakımından Değerlendirilmesi’ (2018) 3(58) Çalışma ve Toplum 1481-1508.
• T.C. Adalet Bakanlığı, ‘İnsan Hakları Eylem Planı-Özgür Birey, Güçlü Toplum; Daha Demokratik Bir Türkiye’ (2021) <https://insanhaklarieylemplani.adalet.gov.tr/resimler/eylemplani.pdf> Erişim Tarihi 27.02.2023.
• Tanrıver S, ‘Hukuk Yargısı Bağlamında Bilirkişilikle İlgili Temel Problemler ve Çözüm Arayışları’ (2009) 11 DEÜHFD 575-594.
• Tanrıver S, Hukukumuzda Bilirkişilik (Yetkin 2017) (Bilirkişilik).
• Taşpınar S, Medeni Yargılama Hukukunda İspat Sözleşmeleri (Yetkin 2001).
• TBMM, ‘İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı (1/850) ve Adalet Komisyonu Raporu’ <https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss491.pdf> Erişim Tarihi 15.02.2023.
• Teomete Yalabık F, İngiliz ve Amerikan Hukuklarında Vakıaların Getirilmesi İle Delillerin Toplanmasında Hakimin Rolü ve Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi (Onikilevha 2016).
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi (2. Baskı, Yetkin 2014).
• Uşan F, ‘Dava Şartı Arabuluculukta Beklentiler, Gözlemler ve Sonuçlar’ Çelik Ahmet Çelik, Sema Güleç Uçakhan ve Hakan Tokbaş (edr), I. İş Hukuku Kongresi (Aristo Yayınevi 2022).
• Üstündağ S, Kanun Yolları ve Tahkim (2. Baskı, 1971).
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku (7. Bası, Nesil Matbaacılık 2000) (Medeni Yargılama).
• Yamakoğlu E ve Ay Ö M, “Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinden Doğan İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Arabuluculuk’ (2020) 8(15) ABÜHFD 139-163.
• Yazıcı Tıktık Ç, ‘Arabuluculuk Sürecinin Temel İlkeleri’ Ali Yeşilırmak, Elif Kısmet Kekeç ve Alper Bulur (edr), Temel Arabuluculuk Eğitimi Katılımcı Kitabı (3. Baskı, 2021).
• Yeğengil R, Tahkim (1974).
• Yeşilırmak A, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Olarak Hakem-Bilirkişilik’ (2009) 11 DEÜHFD 693-738.
• Yeşilırmak A, ‘Arabuluculuk Nedir?’ Ali Yeşilırmak, Elif Kısmet Kekeç ve Alper Bulur (edr), Temel Arabuluculuk Eğitimi Katılımcı Kitabı (3. Baskı, 2021).
• Yıldırım F, ‘Türk Hukuk Sisteminde Alternatif Bir Çözüm Yolu Olarak Arabuluculuk’ (2016) 2(3) International Journal of Social Sciences and Education Research 748-762.
• Yıldırım M K, ‘Senetle İspat Kuralının Türk Medeni Yargılama Hukukundaki Önemi’ İlkeler Işığı Altında Medeni Yargılama Hukuku (7. Baskı, Beta 2012).
• Yıldırım M K, Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi (Kazancı Hukuk Yayınları 1990) (Delillerin Değerlendirilmesi).
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi (3. Baskı, Yetkin 2017).
• Yuvalı E, ‘Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Zorunlu Arabuluculuk’ (2021) 11(2) AkdHFD 355-376.