Right to a Reasoned Decision in the Light of the Decisions of European Court of Human Rights and Constitutional Court of Türkiye

Yıl 2024, Cilt: YOK Sayı: 57, 323 - 360, 15.01.2024

Reşat Çetinkaya

https://doi.org/10.54049/taad.1418561

Öz

The right to a fair trial is a set of rights and principles that reflect the fundamental values of a democratic society based on the rule of law. The principle of reason for court decisions has been put forward by the ECHR as an element of the right to a fair trial in its decisions. The right to a reasoned decision, beyond being a fundamental right itself, is one of the most effective safeguards that ensure the proper enjoyment and protection of fundamental rights and freedoms. It is the decision justification that establishes the rational basis in judicial decisions and provides the connection between the findings in question and the verdict. Court decisions that are reasonable, legal and contain sufficient justification increase the efficiency of judicial activities. The justification in which the claims of the parties are not met, the evidence and findings that may affect the merits are not evaluated, vague and contradictory expressions are used, the appeal authority internalizes it, is created by constant repetition of legal statements, is not notified properly or the information in its content cannot be accessed, will lead to violations of rights. It is clear that the approach put forward in the decisions of the Constitutional Court and the ECHR regarding human rights violations within the scope of the right to a reasoned decision will contribute to human rights norms. Analyzes to be made in the light of the principles and principles put forward by the Constitutional Court and the ECHR regarding the limits of the supervision of the right to reasoned decision are also important for the development of human rights norms.

Anahtar Kelimeler

Justification, Fair Trial, Reasoned Decision, Human Rights, Constitutional Court

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission.

AİHM VE AYM KARARLARI IŞIĞINDA GEREKÇELİ KARAR HAKKI

Öz

Adil yargılanma hakkı, hukukun üstünlüğüne bağlı demokratik toplumun temel değerlerini yansıtan bir haklar ve ilkeler bütünüdür. Mahkeme kararlarının gerekçeli olması ilkesi, verdiği kararlarda AİHM tarafından adil yargılanma hakkının bir unsuru olarak ortaya konulmuştur. Gerekçeli karar hakkı, kendi bir temel hak niteliği taşımasının ötesinde, temel hak ve özgürlüklerden gereken şekilde yararlanılmasını ve bunların korunmasını sağlayan en etkili güvencelerden birisidir. Yargı kararlarında rasyonel temellendirmeyi inşa eden, dava konusu bulgular ile hüküm arasındaki bağlantıyı sağlayan karar gerekçesidir. Makul, yasal ve yeterli gerekçe içeren mahkeme kararları, yargısal etkinliklerin verimliliğini arttırmaktadır. Tarafların iddialarının karşılanmadığı, esasa etki edecek nitelikteki delil ve bulguların değerlendirilmediği, belirsiz ve çelişkili ifadelerin kullanıldığı, temyiz makamının içselleştirdiği, yasal ifadelerin sürekli tekrarıyla oluşturulan, usulüne uygun tebliğ edilmeyen veya içeriğindeki bilgiye ulaşılamayan gerekçe ise hak ihlallerine yol açacaktır. Gerekçeli karar hakkı kapsamında yaşanan hak ihlallerine ilişkin Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarında ortaya konulan yaklaşımın insan hakları normlarına katkı sağlayacağı açıktır. Gerekçeli karar hakkının denetlenmesinin sınırlarına yönelik Anayasa Mahkemesi ve AİHM tarafından ortaya koyulan ilke ve prensipler ışığında yapılacak analizler de insan hakları normlarının gelişimi açısından önem kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gerekçe, Adil Yargılanma, Gerekçeli Karar, İnsan Hakları, Anayasa Mahkemesi

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

Kaynakça

• Artuç M, Hüküm Kurma Sanatı (Adalet Yayınevi 2015)
• Aşçıoğlu Ç, ‘Yargıda Gerekçe Sorunu’ [2003] Türkiye Barolar Birliği Dergisi 109
• Atagün ÖF, ‘Temel Bir İnsan Hakkı Olan Adil Yargılanmanın Unsuru Olarak Gerekçeli Karar Hakkı’ (Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi 2020)
• Atay EE, ‘Yargı Kararlarının Gerekçelendirilmesi ve İdari Yargıdaki Uygulaması’ [2018] Danıştay Dergisi
• Baştürk İ, ‘Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması Bildiriler Kitabı 2’, Yargıtay Ceza Daireleri Kararları Işığında Gerekçeli Karar Unsurları: İhtiyaç Analizi ve Bazı Öneriler (Türkiye Adalet Akademisi 2021)
• Bekri̇ MN, ‘Gerekçeli̇ Karar Hakkı: Right to a Reasoned Judgement.’ (2014) 72 Ankara Barosu Dergisi 203
• Centel N and Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku (Beta Yayınları 2015)
• Gedik D, ‘Ceza Muhakemesinde Hakimin Delilleri Değerlendirme Serbestliği (CMK m.217)’, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, vol 21 (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2019)
• Gölcüklü F, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde “Adil Yargılama”’ (1994) 49 Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (Ekin Kitabevi Yayınları 2015)
• Güriz A, ‘Adalet Kavramının Belirsizliği’, Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Öğretim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe Seçilmiş Metinlerle (Türkiye Felsefe Kurumu 2001)
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemelerinde Adil Yargılanma Hakkı (Beta Yayınları 2013)
• Işıktaç Y and Metin S, Hukuk Metodolojisi (Filiz Kitabevi 2021)
• İyilikli AC, ‘Hakların Yarışması Bağlamında Doğru Hükmün Yetersiz Gerekçeye Feda Edilmesi’ [2021] Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 245
• Kılıç M, ‘Gerekçeli Karar Hakkı: Yargısal Kararların Rasyonalitesi’ [2021] TAAD 47
• Kramer SN, Tarih Sümer’de Başlar (Kabalcı Yayınevi 2016)
• Kuru B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, (Yetkin Yayınları 2017)
• Özkan G, ‘Danıştay İçtihatlarına Göre Gerekçenin Önemi’, Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi (Türkiye Adalet Akademisi 2021)
• Pekcanıtez H, ‘Hukuki Dinlenilme Hakkı’ [2000] Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan
• Şeker H, ‘Strazburg Yargı Kararlarında Doğru, Haklı, Yasal ve Makul Gerekçe Biçimleri’ [2007] Ankara Barosu Dergisi
• ——, ‘İbralaşmayı Yoksayan Etik İlişki/ Yozlaşan Gerekçe’ [2013] Türkiye Barolar Birliği Dergisi
• ——, Esbab-ı Mucibe’den Retoriğe Hukukta Gerekçe (Yeditepe Üniversitesi Yayınları 2020)
• Selçuk S, ‘Yargıtayın (Bozma Mahkemesinin) ve Temyiz Yolunun İyi Algılanması ve Kurumsallaşması Sorunları’ [1992] Yargıtay Dergisi
• ——, Beccaria’nın İnsanlığa Bildirisi (İmge Yayınevi 2004)
• Şen E, ‘Gerekçeli Karar Hakkı’ (Hukuki Haber, 2020)
• Şirin T, ‘Anayasa Mahkemesi Kararlarında (İdari Yargı Bağlamında) Gerekçeli Karar Alma Hakkı’ [2021] Türkiye Adalet Akademisi Dergisi
• Sunay ZA, ‘Gerekçeli Karar Hakkı ve Temel İlkeleri’ [2016] Danıştay Dergisi
• Tanrıver S, Hukuk Yargısı (Medenî Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı, Makalelerim 1 (Asil Yayın Dağıtım 2005)
• Turan H, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Mahkeme Kararlarında Gerekçe’ [2009] Adalet Dergisi
• Yılmaz E, Hukuk Sözlüğü (Yetkin Hukuk Yayınları 2006)
• AYM, Abbas Emre Başvurusu, 06.01.2016, B. No: 2014/5005, RG 25.12.2015-29573
• AYM, Agah Aral ve Diğerleri Başvurusu, 29.09.2020, B. No: 2016/13031
• AYM, Akın Tekkurt Başvurusu, 20.10.2020, B. No: 2016/8411
• AYM, Ayşen Esen Danacı Başvurusu, 03.06.2017, B. No: 2017/17765, RG 8.7.2020-31179
• AYM, Aziz Bankur ve Diğerleri Başvurusu, 14.06.2023, B. No: 2018/25145, RG 8.11.2023-32363
• AYM, Aziz Turhan Başvurusu, 08.05.2014, B. No: 2012/1269
• AYM, Denktaş Nakliyat Turizm Ltd. Şti. Başvurusu, 15.10.2015, B. No: 2013/3963, RG 25.12.2015-29573
• AYM, Emre Ongurlar Başvurusu, 10.01.2019, B. No: 2012/1034
• AYM, Fazilet Beyhan ve Diğerleri, 03.03.2022, B. No: 2019/35534
• AYM, Hakan Salas Başvurusu, 07.03.2019, B. No: 2014/14216
• AYM, Mehmet İlker Başbuğ Başvurusu, 06.03.2014, B. No: 2014/912
• AYM, Mustafa Kahraman Başvurusu, 04.11.2014, B. No: 2014/2388, RG 13.01.2015-29235
• AYM, Nilgün Gökay ve Diğerleri Başvurusu, 12.01.2017, B. No: 2014/3303
• AYM, Sabri Oruç Başvurusu, 29.09.2016, B. No: 2014/4863
• AYM, Salih Söylemezoğlu Başvurusu, 06.01.2016, B. No: 2013/3758
• AYM, Sencer Başat ve Diğerleri Başvurusu, 10.06.2015, B. No: 2014/7800
• AYM, Sentez Reklam ve Tanıtım Hizm. San. Tic. Ltd. Şti. Başvurusu, 10.01.2019, B. No: 2014/1292
• AYM, Tuba Doğruyol Başvurusu, 18.06.2014, B. No: 2014/7800, RG 18.09.2015-29479
• AYM, Vesim Parlak Başvurusu, 20.03.2014, B. No: 2012/1034
• Danıştay Başkanlığı 13. D, 13.05.2019, E.2019/745, K. 2019/1641
• AİHM, Andelkovic/Sırbistan, 09.04.2013, no.1401/08
• AİHM, Buchholz/Almanya, 06.05.1981, no.7759/77
• AİHM, Cihangir Yıldız/Türkiye, 17.04.2018, no.39407/03
• AİHM De Moor/Belçika, 23.06.1994, no.16997/90
• AİHM, Deryan/Türkiye, 21.07.2015, no.41721/04
• AİHM, Georgiy Nikolayevich Mikhaylov/Rusya, 01.04.2023, no.4543/04
• AİHM, Harisch/Almanya, 11.04.2019, no.50053/1
• AİHM, Kalay/Türkiye, 22.09.2005, no.16779/02
• AİHM, Kutlu ve diğerleri/Türkiye, 13.12.2016, no.51861/11
• AİHM, Magnin/Fransa, 10.05.2015, no.26219/08
• AİHM, Muğosa/Karadağ, 21.09.2016, no.76522/12
• AİHM, Nölkenbockhoff/Almanya, 25.08.1987, no.10300/83
• AİHM, Onur Durmuş/Türkiye, 09.04.2013, no.31575/07
• AİHM, Perez/Fransa, 12.02.2004, no.47287/99
• AİHM, Ruiz Torija/İspanya, 09.12.1994, no.18390/91
• AİHM, Sakkopoulos/Yunanistan, 22.05.2007, no.14249/04
• AİHM, Seryavin ve diğerleri/Ukrayna, 10.02.2011, no.4904/04
• AİHM, Suomınen/Finlandiya, 24.07.2013, no.37801/97
• AİHM, Supergrav Albania SHPK/Arnavutluk, 09.04.2023, no20702/18
• AİHM, Tatishvili/Rusya, 22.02.2007, no.1509/02
• AİHM, Urat/Türkiye, 27.11.2018, no.53561/09
• AİHM, Wagner ve J.M.W.L/Lüksemburg, 28.06.2007, no.76240/01