Mediation In Disputes And Claims Arising From Marine Accidents

Yıl 2024, Sayı: 59, 407 - 438, 12.07.2024

Fevzi Fırat Gözüyeşil

https://doi.org/10.54049/taad.1515076

Öz

There is a long tradition in shipping law of resolving disputes outside the courts and through arbitration. Shipping contracts often contain an arbitration clause and potential disputes are settled through this procedure. Although arbitration has advantages in terms of confidentiality, choice of law and arbitrators, it has been criticised in recent years for the length and cost of proceedings. Nevertheless, mediation, which is a less costly and faster, negotiated and peaceful alternative dispute resolution method, has not been seriously adopted in shipping practice. However, the nature of the shipping trade, which is often conducted with the involvement of brokers and agents, is a culture of negotiation and compromise. In particular, in disputes arising out of maritime casualties, which are the subject of this article and which are considered within the scope of “wet disputes” in foreign literature and practice, there is generally no contract between the parties. As a result, the method of settlement of the dispute is usually agreed upon after the occurrence of the event giving rise to the dispute. Of course, in disputes where arbitration is not provided for, the parties have the right to have recourse to the state judiciary; however, since disputes arising out of maritime accidents often require apportionment of fault, liability and compensation, it may be more efficient to have a shorter conciliation procedure to satisfy the parties rather than to determine right or wrong. Within the framework of these principles and guidelines, this article has analysed the practice of mediation in disputes arising from maritime accidents in the light of the legislation in force and has made some assessments and suggestions on the subject.

Anahtar Kelimeler

Shipping law, alternative dispute resolution, maritime accidents, mediation, arbitration

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission.

DENİZ KAZALARINDAN DOĞAN UYUŞMAZLIK VE TALEPLERDE ARABULUCULUK

Öz

Deniz ticareti sahasında, uyuşmazlıkların devlet yargısı dışında ve tahkim yolu ile çözülmesi konusunda köklü bir gelenek vardır. Deniz ticareti sözleşmelerinde, ekseriyetle bir tahkim şartı yer alır ve muhtemel uyuşmazlıklar bu usul ile çözülür. Tahkim yolunun, her ne kadar gizlilik, hukuk ve hakem seçimi gibi konularda avantajları ifade edilse de; yargılama süreleri ve masrafları gibi konularda şimdiye kadar devlet yargısına yöneltilen eleştiriler, son yıllarda tahkim yolu bakımından da dile getirilmeye başlanmıştır. Buna rağmen, daha az masraflı ve daha hızlı, müzakereye dayalı ve barışçıl bir alternatif çözüm yolu olan arabuluculuk, deniz ticareti tatbikatında ciddi bir rağbet görmemiştir. Oysa ki çoğu defa brokerlar ve acentelerin katılımıyla gerçekleştirilen deniz ticareti faaliyetlerinin doğasında müzakere ve uzlaşı kültürü vardır. Bilhassa makalenin konusunu teşkil eden ve yabancı literatür ve tatbikatta “wet disputes” kapsamında değerlendirilen deniz kazalarından doğan uyuşmazlıklarda, tarafların arasında genellikle bir sözleşme bulunmaz. Tabiatıyla uyuşmazlığın ne şekilde çözüleceği, genellikle uyuşmazlığa sebep olan hadisenin meydana gelmesinden sonra kararlaştırılır. Şüphesiz ki tahkim yolunun öngörülmediği uyuşmazlıklarda tarafların, devlet yargısına başvurma hakkı saklıdır; ancak deniz kazalarından doğan uyuşmazlıklarda çoğunlukla kusur, sorumluluk ve tazminatın paylaştırılması gerektiğinden, haklı veya haksızın tespitinden ziyade tarafları tatmin edecek, nispeten daha kısa bir prosedürün işletilmesi daha verimli olabilecektir. Bu makalede, işbu prensip ve esaslar dairesinde, deniz kazalarından doğan uyuşmazlıklarda arabuluculuk uygulaması, merî mevzuat bakımından ele alınmış ve konu ile ilgili birtakım değerlendirme ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Deniz ticareti hukuku, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, deniz kazaları, arabuluculuk, tahkim

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir.

Kaynakça

• Akan P, Arabuluculuk ve Deniz Hukukuna İlişkin İhtilaflarda Uygulanması (2013)
• Akil C, ‘Medeni Yargılama Hukukunda Mahkemelerce Yapılan Delil Tespiti’ (2009) 58 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1
• Akman A, ‘İslâm-Osmanlı ve Modern Türk Hukuku’nda Sulh Sözleşmesi ve Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarına Mukayeseli Bir Bakış’ (2021) 20 Hitit İlahiyat Dergisi 1030
• Alangoya, HY, Medenî Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi (1973)
• Ambrose C, Maxwell K and Collett M, London Maritime Arbitration (Bruce Harris ed, Fourth Edition, informa law from Routledge 2018)
• Arseven H, ‘Çatmalar’ (1946) 12 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 681
• — —, Deniz Ticareti Hukuku Dersleri (Menteş Kitabevi 1961)
• Baughen S, Shipping Law (Sixth edition, Routlege 2015)
• Bishop A, ‘Law of Salvage’ [2016] The IMLI Manual on International Maritime Law Vol. II (G. Ed. David Attard.) 474
• Brice G, Brice on Maritime Law of Salvage (John Reeder ed, 4th ed, Sweet & Maxwell 2003)
• Bulur A, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Arabuluculuk Yöntemi’ (2007) 65 Ankara Barosu Dergisi 30
• Çağa T, Deniz Ticareti Hukuku 1: Giriş, Gemi, Donatan ve Kaptan (Gözden geçirilmiş 14 bası, 2005)
• Çakan Çavuş C, Kurtarma Sözleşmeleri (2022)
• Çetingil E, Kender R and Ünan S, Müşterek Avarya Hukuku: (1. Baskı, XII Levha 2011)
• Civir Engin M, ‘6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ve Müşterek Avarya’ (2012) 18 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 507
• Dağ DS and Kula N, ‘Sözleşmeli Kurtarma ve Türk Milli Standart Kurtarma Sözleşmesi Formu Üzerine Bir İnceleme’ (2022) 12 Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 191
• Demir İ, 1989 Londra Konvansiyonu Çerçevesinde Kurtarma (2010)
• — —, ‘Özel Tazminat Koruma ve Tazmin Klozu (SCOPIC)’ (2011) 27 Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 89
• Demirkol B and Aküzüm U, Türkiye’de Med-Arb (Arabuluculuk - Tahkim) (2020)
• Eminoğlu C, ‘Anonim Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Arabuluculuğa Elverişliliği ve Elverişliliğin Tespitinde Ölçüt Önerileri’ (2021) 7 Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 271
• Ener MA, ‘Singapur Konvansiyonu: Arabuluculuk Anlaşmalarının New York Konvansiyonu’ (2019) 23 Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 227
• Erbaş Açıkel A, ‘Deniz Ticareti ve Sigorta Hukuku Uyuşmazlıkları Bakımından Zorunlu Arabuluculuğun Değerlendirilmesi’ [2019] Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk (Ed. Ceyda Sürel Efeçınar ve Mehmet Ertan Yardım)
• Erkan M, Arabuluculuk ve Singapur Sözleşmesi (2020)
• Folberg J and Taylor A, Mediation, A Comprehensive Guide to Resolving Conflicts Without Litigation (1984)
• Göknil MN, Deniz Ticareti Hukuku (İkinci Tabı, Alaeddin Kıral Basımevi 1942)
• Göksu M, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Tahkim (Arabuluculuk-Uzlaştırma) (Güncellenmiş 4 Bası, 2022)
• Goodman A, Preparing for Mediation: A Guide for Consumers (Mediation Publishing 2016)
• Gözüyeşil FF, ‘Hükmî (Kıyasen) Çatma’, Prof. Dr. Rıza Ayhan’a Armağan, vol 2 (2022)
• Gültekin G, ‘Deniz Hukuku. Çatma, Kurtarma ve Yardım’, Cemil Bilsel’e Armağan (1939)
• Güner MD, ‘Türk Hukukunda Dispeçin Hazırlanması ve Uygulanması’ (2000) 58 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 149
• Gürler HE, Deniz Ticareti Hukukunda Kurtarma Ücreti (Seçkin 2021)
• Hanks M, ‘Perspectives on Mandatory Mediation’ (2012) 35 UNSW Law Journal 929
• Herber R, Seehandelsrecht: systematische Darstellung (2. neu bearbeitete Auflage, De Gruyter 2016)
• Hill C, Maritime Law (Sixth Edition, 2013)
• Hirsch G, ‘Die „alternative Streitbeilegung“ Hat Konjunktur’ [2012] Zeitschrift für Rechtspolitik
• Ildır G, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü: (Seçkin 2003)
• Kaplan Y, ‘Arabuluculuk ve Türk Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısına Eleştirel Bir Bakış’ (2011) 28 Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 115
• Kara H, Deniz Ticareti Hukuku (On İki Levha 2020)
• — —, ‘Deniz Ticareti Hukukunda Çekişmesiz Yargı İşleri’ (2022) 7 İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61
• Kaya K and Talas M, ‘Karacadağ Türkmen Aşireti’nde Arabuluculuk: Siverek Örneği’ (2016) 1 Sosyolojik Düşün 1
• Kaya S, ‘Uyuşmazlıkların Çözümünde Hibrit Yöntem: Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb)’ (2021) 17 Medenî Usûl ve İcra - İflâs Hukuku Dergisi 225
• Kaya T, ‘Singapur Sözleşmesi ve Uluslararası Ticari Arabuluculuk Sonucunda Ortaya Çıkan Sulh Anlaşmalarının Tanınması ve İcrası Meselesi’ (2019) 25 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 979
• Kıyak E, Dönüştürücü Arabuluculuk-Problem Çözücü Arabuluculuk İle Uyumlaştırılması (2018)
• Koçyiğit İ and Bulur A, Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk (Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı Yayını 2019)
• Kula N, ‘Türk Ticaret Kanunu Ile York Anvers 2016 Kuralları Uyarınca Müşterek Avaryaya Uygulanacak Hükümlerin Değerlendirilmesi ve Özellikle “Zamanaşımı” Hususu’ (2019) 27 Selcuk Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi 727
• Levmore S and Verstein A, ‘Sharing Where Bargains Are Impossible’ (2024) 5 Corporate and Business Law Journal 24
• Mandaraka-Sheppard A, Modern Maritime Law, Volume 2: Managing Risks And Liabilities (Third Edition, 2013)
• Matteucci G, ‘Enforceability of International Commercial Mediation Agreements, the Singapore Convention Enforceability of International Commercial Mediation Agreements, the Singapore Convention’ (2020) 2 Asian Pacific Mediation Journal 11
• Measter CL and Skoufalos P, ‘The Increasing Role of Mediation in Resolving Shipping Disputes’ (2002) 26 Tulane Maritime Law Journal 515
• Memiş AB, Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk Usulü (2020)
• Okay S, ‘Müşterek Avarya Hukukunun Kısa Tarihçesi’ (1959) 24 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 289
• Öksüz M, ‘Arabuluculuk Müessesesinin Dede Korkut Hikâyelerindeki İzleri’ (2022) 1 Culture and Civilization 50
• Özbay İ, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri’ (2006) 10 Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 459
• Özbek MS, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (5. Baskı, Yetkin Yayınları 2022)
• Pappas BA, ‘Med-Arb and the Legalization of Alternative Dispute Resolution’ (2015) 20 157
• Patterson SR and Seabolt DG, Essentials of Alternative Dispute Resolution (2nd ed, Pearson Publications Co 2001)
• Potter GS, ‘The Sources, Growth and Development of the Law Maritime’ (1902) 11 The Yale Law Journal 143
• Rayegân Kender, ‘Çatma Hukukunda Harp Gemileri’ (1986) 13 Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 111
• Rose FD and others, Kennedy and Rose Law of Salvage (7th ed, Sweet & Maxwell/Thomson Reuters 2010)
• Rosen S, ‘The Origin and Development of the Modern Maritime Law’ (1934) 6 Law Society Journal 240
• Sampani C, ‘The Impact of Culture in Online Dispute Resolution for Maritime Disputes’ [2013] Cambrian Law Review 6
• Schmidt C and others, Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch. Band 7: Transportrecht (5. Auflage, CH Beck 2023)
• Söğüt İS, ‘A Synoptic Overview of the Lex Rhodia De Iactu’ (2017) 23 Marmara Üniversitesi Hukuk AraştırmalarıDergisi 209
• Sözer B, Deniz Ticareti Hukuku - II (Vedat Kitapçılık 2016)
• Taşpolat Tuğsavul M, Türk Hukukunda Arabuluculuk (Yetkin 2012)
• Tekil F, Deniz Ticareti Hukuku (İkinci Baskı, 1977)
• Topsoy F, Çatma Hukuku (Legal 2017)
• Ware SJ, Priciples of Alternative Dispute Resolution (2. ed, Thomson 2007)
• Yalçın T, Çatmalarda Kusur Oranlarının Belirlenmesi, Ulusal ve Uluslararası Düzeyde İncelenerek Bir Model Önerilmesi (Legal Yayıncılık 2023)
• Yarar G, Milletlerarası Özel Hukukta Arabuluculuk (1. Baskı, On İki Levha 2019)
• Yazıcıoğlu E, Deniz Ticareti Hukuku (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş On Beşinci Baskı, Filiz Kitabevi 2020)
• Yıldırım F, Arabuluculuk ve Ombudsmanlık (Güncellenmiş 2 Baskı, 2023)