A Review on Mentions of Commercial Practices in Tax Law

Yıl 2024, Sayı: 60, 31 - 52, 25.10.2024

Zeynep Müftüoğlu

https://doi.org/10.54049/taad.1572868

Öz

A gap in the law occurs when there is no provision or limited regulation in the law on a legal problem encountered in practice. In tax laws, some issues are not regulated and in some of these examples reference is made to customary commercial practices. Judges cannot create law in tax law according to the principle of legality of taxes, and comparison is prohibited. At this point, interpretation of the nature and effect of references to commercial practice in tax laws and determination of how they will be applied can cause violatin of the principles of taxation according to financial power, and constitutional principles such as the rule of law and the principle of a social state. This study uses a comparative approach through private law and tax law and a critical method to analyze references to commercial practice in tax laws. The first part of the study analyzes the conceptual framework; the second part discusses whether commercial practices can be a a source of law regarding the sorts of gaps in law and, if so, the principles of its application. In the last part, the references to customary commercial practices in tax laws are analyzed in terms of taxation principles and it is detected that the Tax Procedure Law article 186; Value Added Tax Law article 25; Stamp Duty Law article 48 and Fees Law article 9 are in violation with such principles so solutions are tried to put forward on detected problems.

Anahtar Kelimeler

Tax law, custom, commercial custom, customary commercial practice, common law

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission

VERGİ KANUNLARINDA TİCARİ TEAMÜLE YAPILAN ATIFLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Kanunda boşluk, uygulamada karşılaşılan bir hukuki sorun hakkında kanunda bir hüküm bulunmaması veya sınırlı bir düzenleme bulunması halinde olmaktadır. Vergi kanunlarında da bazı konular kanunda açık şekilde düzenlenmemekte; belirli hususun uygulanması konusunda ticari teamüle atıf yapılmaktadır. Vergilerin yasallığı ilkesi gereği vergi hukukunda hakimin hukuk yaratması mümkün değildir ve kıyas yasaktır. Bu noktada, vergi kanunlarında ticari teamüle yapılan atıfların niteliği ve uygulanma şekli başta vergilerin yasallığı olmak üzere kıyas yasağı, mali güce göre vergilendirme ilkesi gibi vergilendirme ilkeleri ve hukuk devleti, sosyal devlet ilkesi gibi anayasal ilkeleri ihlal eder nitelikte olabilmektedir. Çalışmanın amacı, Türk vergi kanunlarında ticari teamüle yapılan atıfları inceleyerek (anayasal) vergilendirme ilkelerini ihlal eden durumları saptamak; bu ihlalleri bertaraf edecek öneriler geliştirmektir. Çalışmada özel hukuk ve vergi hukuku üzerinden karşılaştırmalı yaklaşım benimsenmekte; vergi kanunlarında ticari teamüle yapılan atıfların analizinde eleştirel metod kullanılmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde kavramsal çerçeve, ikinci bölümünde boşluk türleri kapsamında ticari teamüllerin hukuka kaynaklık teşkil edip etmeyeceği; kaynaklık teşkil ettiği durumlarda bunun uygulanma ilkeleri ele alınmaktadır. Son bölümde ise vergi kanunlarında yer alan ticari teamül atıfları vergilendirme ilkeleri üzerinden incelenmekte; Vergi Usul Kanunu’nun 186, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 25, Damga Vergisi Kanunu’nun 48, Harçlar Kanunu’nun 9’uncu maddelerinde yer alan ticari teamül atıflarının vergilendirme ilkelerini ihlal ettiği saptaması yapılmakta ve bu ihlaller için çözüm önerileri geliştirilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vergi hukuku, teamül, ticari teamül, ticari örf ve adet, örf ve adet hukuku

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

Kaynakça

• Akipek J, Akıntürk T ve Ateş D, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, (18. Baskı Beta 2022).
• Akkaya M, Vergi Hukukunda Ekonomik Yaklaşım (3. Baskı, Yetkin 2021).
• Aksoy Ş, Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, (6. Baskı, Filiz 2010).
• Altaş H, Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri (2. Baskı, Yetkin 2020).
• Antalya G ve Topuz M, Medeni Hukuka Giriş-Temel Kavramlar-Başlangıç Hükümleri, (5. Baskı, Seçkin 2024).
• Atamer Y, ‘Sözleşme Boşluklarının Hakim Tarafından Doldurulması Sorununa İlişkin Düşünceler’ (2005) 63(1-2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 171-191.
• Avcı MA, ‘İdarî Teâmüllerin Türk Vergi Hukukuna Kaynak Olma Vasfı’ (2022) 67 Maliye Çalışmaları Dergisi 8 1-14.
• Ayan M ve Ayan N, Medenî Hukuka Giriş (15. Baskı Seçkin 2022).
• Batı M, Vergi Hukuku (Genel Hükümler) (4. Baskı, Seçkin 2024).
• Bektaş, S.; Özdemir, A. ‘Uluslararası Teamül Hukukunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Yargılama Hukukuna Etkisi’ (2022), Türkiye Barolar Birliği Dergisi 35 (161) 309-346.
• Bilici N, Vergi Hukuku (55. Baskı, Seçkin 2024).
• Bilge N, Hukuk Başlangıcı, Hukukun Temel Kavram ve Kuralları (37. Baskı, Turhan 2023).
• Birsenoğlu, H, Vergi Hukukunda Yorum, (1. Baskı, Yetkin 2019).
• Biyan Ö, Vergi Hukuku (4. Baskı, Adalet 2024).
• Doğrusöz E, ‘Örf ve Adet Hukuku Kurallarının Vergi Hukukunda Geçerliliği’ (2008) (42) Legal Mali Hukuk Dergisi 1269-1276.
• Dural M ve Sarı S, Türk Özel Hukuku Temel Kavramlar ve Medenî Kanunun Başlangıç Hükümleri (18. Baskı Filiz 2023).
• Edis A, Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri (4. Bası, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1997).
• Ergüven, N. S., ‘1982 Tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne Karşı Türkiye’nin Tutumu’ (2022) Doğu Akdeniz Sempozyumu 177-192
• Furtun, İdris Hakan, Vergi Hukukunda Mahkemelerin Hukuk Yaratma-Kanun Boşluğu Doldurma Yetkileri (1. Baskı, Yetkin 2019) 73.
• Gözler K, Hukuka Giriş (20. Baskı, Ekin 2023).
• Gözübüyük Ş, Yönetim Hukuku (34. Baskı, Turhan 2016).
• Güneş G, Vergilerin Yasallığı İlkesi (4. Baskı, On İki Levha 2014).
• Karakoç Y, Genel Vergi Hukuku, (2. Baskı, Yetkin 2019).
• Kılıçoğlu AM, Medeni Hukuk (5. Baskı, Turhan 2023).
• Kırbaş S, Vergi Hukuku: Temel Kavramlar, İlkeler ve Kurumlar, (21. Baskı, Siyasal 2018).
• Kızılot Ş, Katma Değer Vergisi Kanunu ve Uygulaması (6. Bası, Seçkin 2012).
• Mutluer K, Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler, (3. Baskı, Turhan 2011).
• Mutluer K; Dayanç Kuzeyli N, Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler, (1. Baskı, Yetkin 2019).
• Serozan R. Medeni Hukuk, Genel Bölüm (8. Baskı, Vedat 2018).
• Oğuzman MKve Barlas N, Medeni Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar (30. Bası, On İki Levha 2024).
• Oktar A, Vergi Hukuku (16. Baskı, Türkmen 2022).
• Öncel M; Kumrulu A; Çağan N; Göker C, Vergi Hukuku, (32. Baskı, Turhan 2023).
• Öner E, Vergi Hukuku, (14. Baskı, Seçkin 2023).
• Özdamar D, ‘Avrupa Sözleşmeler Hukuku’nda ve Türk Borçlar Hukuku’nda Örf ve Âdetler ile Teamül ve Uygulamaların Yeri’ (2017) 19 (Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 109-188.
• Öztan B, Gürpınar D, Medenî Hukukun Temel Kavramları (47. Baskı, Yetkin 2022).
• Saban N, Vergi Hukuku, (12. Baskı, Beta 2022).
• Saraçoğlu F; Pürsünlerli Çakar E, Vergi Hukuku, (11. Baskı, Gazi 2020).
• Şenyüz D; Yüce M; Gerçek A, Vergi Hukuku (Genel Hükümler) (15. Baskı, Ekin 2024).
• Taşkan YZ, Vergi Hukuku: Genel Hükümler ve Türk Vergi Sistemi, (7. Baskı, Adalet 2024).
• Topçuoğlu M, ‘Franchise Sözleşmesinde Bağlayıcı Kayıtlar ve Rekabet Hukuku’(2003) 22 (1) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 113-154.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi 23 Mayıs 2024.
• Yavuz, M. ‘Ticari Davalarda Ticari Örf ve Adetin Uygulanma Şartları’ (2020) 15 (172) Terazi Hukuk Dergisi 2572-2576.
• Zevkliler A, Ertaş Ş, Havutcu A ve Gürpınar D, Yeni Medeni Kanuna Göre Medeni Hukuk (Temel Bilgiler) (10. Bası, Turhan 2018).
• Anayasa Mahkemesi, 2003/3, 16.01.2003.
• Anayasa Mahkemesi, 2015/122, 30.12.2015.
• Anayasa Mahkemesi, 2018/11, 14.2.2018.
• Anayasa Mahkemesi, 2023/12, 25.01.2023.
• Danıştay 7D, 4010/1126, 16.04.1992.
• Danıştay 7D, 1367/4567, 18.09.2015.
• Danıştay 7D, 2358/1362, 29.03.2022.
• Danıştay 9D, 2422/463, 11.02.1998.
• Danıştay 9D, 3485/1706, 28.04.2022.
• Danıştay VDDK, 106/529, 19.12.1997.
• Danıştay VDDK, 1833/216, 24.02.2021.
• İzmir 2 BİM, 790/287, 16.02.2017.
• İzmir 3 BİM, 882/1936, 22.12.2020.
• Yargıtay İçtihatları Birleştirme Hukuk Genel Kurulu Kararı, 1/1, 24.12.2003.
• Damga Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 488, Kabul Tarihi: 01.07.1964, RG 11.07.1964/11751.
• Harçlar Kanunu, Kanun Numarası: 492, Kabul Tarihi: 02.07.1964, RG 17.07.1964/11756.
• Harçlar Kanunu Genel Tebliği, Seri No: 77, RG. 04.10.2016/29847.
• Katma Değer Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 3065, Kabul Tarihi: 25.10.1984, RG 02.11.1984/8563.
• Özel Tüketim Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 4760, Kabul Tarihi: 06.06.2002, RG. 12.06.2002/24783.
• T.C. Gelir İdaresi Başkanlığı Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü Özelgesi, Sayı: 93767041-130[25-2012/97]-167, Tarih: 21/08/2013.
• Türk Medeni Kanunu, Kanun Numarası: 4721, Kabul Tarihi: 22.11.2001, RG 08.12.2001/ 24607.
• Türk Ticaret Kanunu, Kanun Numarası: 6102, Kabul Tarihi: 13.01.2011. RG 14.02.2011/27846.
• Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 7338, Kabul Tarihi: 08.06.1959, RG. 15.06.1959/ 10231.
• Vergi Usul Kanunu, Kanun Numarası: 213, Kabul Tarihi: 04.01.1961, RG 10.01.1961/10705.