The Right to Refuse Work with Terms and Consequences

Yıl 2024, Sayı: 60, 451 - 484, 25.10.2024

Atanur Karaahmetoğlu

https://doi.org/10.54049/taad.1572948

Öz

Working in a healthy and safe environment is one of the most fundamental rights of workers. Therefore, the employer is obliged to provide a working environment suitable for the health and life of workers. In other words, the employer has the obligation to take the necessary measures in terms of occupational health and safety. Otherwise, workers who face serious and imminent danger to their health and life will have the right to refrain from working. The right to refrain from working has been an issue emphasized in both international and national regulations The right to refrain from working was first regulated in the legislation of the Republic of Turkey in Article 83 of the Labor Law No. 4857, and subsequently in Article 13 of the Occupational Health and Safety Law (OHSPL) No. 6331. While preparing the Occupational Health and Safety Law No. 6331, international norms were taken as basis. This situation has also spread to the regulation regarding the right to refrain from working. Article 13 of the Occupational Health and Safety Law regulates the circumstances in which workers may refrain from working, the conditions of the right to refrain from working, and the provisions and consequences of the right to refrain from working. Thus, by emphasizing the importance of the right to refrain from working, an answer was sought to the question in which situation workers can refrain from working and what the provisions and consequences of this are. In this way, it is aimed to contribute to the solution of the problems encountered in practice.

Anahtar Kelimeler

Occupational health and safety, refuse to work, serious and imminent danger

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission

HÜKÜM VE SONUÇLARIYLA ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI

Öz

Sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmak işçilerin en temel haklarındandır. Bu nedenle işveren, işçilerin sağlığı ve yaşamı için elverişli bir çalışma ortamını sağlamakla yükümlüdür. Bir başka ifadeyle işverenin, iş sağlığı ve güvenliği açısından gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü vardır. Aksi takdirde sağlığı ve yaşamı için ciddi ve yakın tehlikeyle karşılaşan işçilerin çalışmaktan kaçınma hakkı söz konusu olacaktır. Çalışmaktan kaçınma hakkı gerek uluslararası, gerek ulusal düzenlemelerde önemle üzerinde durulan bir konu olmuştur. Çalışmaktan kaçınma hakkı Türk mevzuatında ilk olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 83. maddesinde, akabinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSGK) madde 13’de düzenlenmiştir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hazırlanırken, uluslararası normlar esas alınmıştır. Bu durum çalışmaktan kaçınma hakkına ilişkin düzenlemeye de sirayet etmiştir. İSGK’nin 13. maddesinde hangi durumda işçilerin çalışmaktan kaçınabileceği, çalışmaktan kaçınma hakkının şartları, çalışmaktan kaçınma hakkının hüküm ve sonuçları düzenlenmiştir. Bu çalışmada uluslararası ve ulusal normlar çerçevesinde çalışmaktan kaçınma hakkının şartları, kapsamı, hüküm ve sonuçları ele alınmıştır. Böylelikle çalışmaktan kaçınma hakkının önemi vurgulanarak, hangi durumda işçilerin çalışmaktan kaçınabileceği ve bunun hüküm ve sonuçlarının ne olduğu sorusuna bir cevap aranmıştır. Bu şekilde uygulamada karşılaşılan sorumların çözüme kavuşmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı, iş güvenliği, ciddi ve yakın tehlike, tedbir, iş sağlığı ve güvenliği kurulu, çalışmaktan kaçınma hakkı, haklı nedenle fesih

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

Kaynakça

• Akı E, ‘6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Çalışma Yaşamına Etkileri’ (2014) 15 [Özel Sayı] Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13.
• Akpınar T, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (1bs Ekin Yayıncılık 2018).
• Aktay N, Arıcı K, Senyen Kaplan E T, İş Hukuku (6. bs. Gazi Kitapevi 2013).
• Akyiğit E, İş Hukuku (14. bs. Seçkin Yayıncılık 2022).
• Albayrak Gül H, İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı (Bahçeşehir Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi 2019).
• Alper Y ve Kılkış İ, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku (3. bs. Dora Yayıncılık 2017).
• Arslan S, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na Göre İşverenin Genel Yükümlülükleri’ (2014) 20 [1] Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 772.
• Ateş Z G, ‘Covıd-19’un İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Alması Gereken Önlemlere Etkisi’ (2020) 19 [38] İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 167.
• Baloğlu C, ‘Avrupa Birliği’nde İş Sağlığı ve Güvenliği Politikaları’ (2014) 14 [2] Kamu İş 103.
• Balkır Z G, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu’ (2012) 2 [1] Sosyal Güvenlik Dergisi 57.
• Baybora D, ‘Türkiye’de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Güvenlik Sistemi İçindeki Yeri’ (International Conference On Eurasian Economies, Session 2B 2013),
• Baycık G, ‘Yeni Düzenlemeler Açısından İnşaat İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri’ (2011) 60 [2] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 248.
• Baycık B, ‘Yeni Düzenlemeler Açısından İnşaat İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri’ (2011) 60 [2] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 248.
• Boz Erava, D, ‘6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve İlgili Yönetmelikleri Çerçevesinde İşverenin Yükümlülükleri’ (2019) 8 [22] Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 332.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü. İşyerleri İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Çalışma Rehberi (ÇSGB 2016).
• Çavuşoğlu N, ‘Klasik İnsan Hakları Anlayışı Değişirken Avrupa Sosyal Şart’ (1993) [3-4-5] İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 110.
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. bs. Beta Yayınları 2023).
• Çil Ş, İş Hukuku Yargıtay İlke Kararları (2020-2021 Yılları) (9. bs. Yetkin Yayınevi 2022).
• Demir F, İş Hukuku ve Uygulaması (10. bs. Albi Yayıncılık 2017).
• Demircioğlu M ve Centel T, İş Hukuku (19. bs. Beta Yayıncılık 2016).
• Demirkaya S, ‘Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Gelişimi: Cumhuriyetten Günümüze Hukuki Bir Değerlendirme’ (2023) 7 [35] 1.
• Eren Tokyürek T, Türk İş Hukukunda Haklı Neden-Geçerli Neden Kavramları (Selçuk Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2010).
• Esen B, ‘Koronavirüs (Covid-19)’e İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Gereğince İşyerlerinde Alınması Gereken Tedbirler’ (2020) 28 [339] E-Yaklaşım Dergisi 7.
• Erkanlı Başbüyük B, İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı (1. bs. Seçkin Yayıncılık 2020).
• Eyrenci Ö, Taşkent S ve Ulucan D, Bireysel İş Hukuku (10. bs. Beta Yayınevi 2020).
• Göktaş, S, Türk İş Hukukunda İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı (1. bs. Yetkin Yayınları, 2008).
• Günay C İ, Türk Borçlar Kanunu Şerhi (2. bs. Yetkin Yayınları 2015).
• Günay C İ, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku (6. bs. Yetkin Yayınevi 2022).
• Güner R ‘6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kapsamında Çalışmaktan Kaçınma Hakkı’ (2016) [138] İSMMMO 257.
• Güzel A ‘Çalışanların Temel Sosyal Hakları Topluluk Şartı’ (1992) 6 [3] Çimento İşveren 17.
• İnciroğlu L ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Çalışanın Çalışmaktan Kaçınma Hakkı’ (2011) 20 [1] Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 810.
• İşler M C, ‘Uluslararası Kaynaklar ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ (2011) 2 [2] ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi 58.
• Karabal A, ‘İş Sağlığı ve İş Güvenliği’ (2020) 5 [1] Uluslararası Batı karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 3.
• Karacan Çetin H, ‘4857 Sayılı İş Kanununa Göre İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı’ (207) 5 [Özel Sayı] İstanbul Barosu Dergisi 217.
• Karakaş İ, ‘İşçi Açısından İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları’ İş Sağlığı ve Güvenliği Ders Notları (Gurup Matbaacılık 2015).
• Kaya P A, ‘Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Çalışma Hakkı’ (2016) [70] Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi 332.
• Kılıçoğlu M, İlke Kararları Işığında İş Hukukunda Temel Kavramlar (1. bs. Turhan Kitabevi 2009).
• Kılkış İ, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği’nde Yeni Dönem:6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ (2013) 15 [1] İş Güç Dergisi 27.
• Korkmaz F ve Alp N S, Bireysel İş Hukuku (3. bs. Seçkin Yayıncılık 2016).
• Kökten M ve Avınç Ö, ‘6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda İşveren Yükümlülükleri ve Tekstil Sektörü Açısından Bir Bakış’ (2014) 21 [93] Tekstil ve Mühendis Dergisi 35.
• Kurt R, Herkes İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi (2. bs. Seçkin Yayıncılık 2015).
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku (7. bs. Lykeion Yayınları 2022).
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku (6. bs. Lykeion Yayınları 2022).
• Narmanlıoğlu Ü, ‘Kanuni Süresinde Ücreti Ödenmeyen İşçinin İş Görmekten Kaçınabilme Hakkı (İmkanı)’ (2012) 12 [Özel Sayı] Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 611.
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri (5. bs. Beta Yayınevi 2014).
• Narter S, İş Kazası ve Meslek Hastalığında Hukuki ve Cezai Sorumluluk (3. bs. Adalet Yayınevi 2017).
• Ocak U, 4857 Sayılı İş Kanununa Göre 9. Hukuk Dairesinin Emsal İçtihatlarıyla İşçilik Alacakları (1. bs. Kalkan Matbaacılık Cilt I 2013).
• Özcan D, Uygulamalı İş Davaları (3. bs. Adalet Yayınevi 2016).
• Özdemir C S, İş Mevzuatı Rehberi (1. bs. Adalet Yayınevi 2018).
• Özdemir E, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (1. bs. Vedat Kitapçılık 2014).
• Önol G, ‘Çalışmaktan Kaçınma Hakkı’ (2011) 60 [2] TAAD 215.
• Özveri M, İşçi Sağlığı İş Güvenliği ve İş Cinayetleri (Birleşik Metal İş Yayınları 2015)
• Rehbinder M, ‘İş İlişkisinde (İşi) Kabulde Temerrüt Olur mu?’ (Çev. E. Akyiğit) 1995 [4-5-6] İBD 283.
• Sarıbay Öztürk G, İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları (1. bs. Beta Yayıncılık 2015).
• Selek H S, İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Temel Konular (2. bs. Seçkin Yayıncılık 2018).
• Senyen Kaplan E T, Bireysel İş Hukuku (13. bs. Yetkin Yayınevi 2023).
• Sümer H H, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (6. bs. Seçkin Yayıncılık 2022).
• Süzek S, ‘İşçi Ücretlerinin Ödenmemesinin Hukuki Sonuçları’ (2007) 56 [4] AÜHFD 13.
• Süzek S, İş Hukuku (22. bs. Beta Yayınları 2022).
• Şen M, ‘İşverenin Ücret Ödeme Borcunu İspat Vasıtaları’ (2008) 3 [1] EÜHFD 160.
• Şen M, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı Tarihsel Gelişim ve Dayanakları’ (2015) 4 [1] MÜHFD 123.
• Tiftik M ve Ayşe Adıgüzel ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na Göre Genel Hizmet Sözleşmelerinde İşverenin İşçiyi Koruma Borcu’ (2016) 1 [1] Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi
• Tuncay A C, ‘Ücretin Ödenmemesinin Sonuçları’ (2005) [6] Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 650.
• Tunçomağ K, Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatı Açısından İşi Kabulden Kaçınma Sosyal Siyaset Konferansları 19 Kitap (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1968).
• Tunçomağ K ve Centel T, İş Hukukunu Esasları (6. bs. Beta Yayınevi 2013).
• Türkiye Barolar Birliği Emek Komisyonu Yasa İzleme Merkezi, Soma Maden Faciası Benzeri Kazaların Önlenmesine Yönelik Sistem ve Temel Mevzuat Önerileri Hakkında Rapor (1. bs. Türkiye Barolar Birliği 2015).
• Uluslararası Çalışma Örgütü ILO Türkiye Ofisi, Türkiye Kömür Madenciliği Sektöründe Sözleşmesel Düzenlemeler: Gerçekleşme Biçimleri, Boyutları, Nedenleri, Yasal Nedenleri ve İSG Üzerindeki Etkisi (1. bs. ILO 2016).
• Ulusoy M E, İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından İşyerinde Örgütlenme Yükümlülüğü (Selçuk Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2013).
• Yamakoğlu E, İşverenin İşyeri Hekimi İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü (1. bs. Seçkin Yayıncılık 2016).
• Yener M Z, İş Sözleşmesinde İş Görme ve Ücret Ödeme Borcunda Temerrüt (1. bs. Yetkin Yayınevi 2020).
• Yılmaz F, Avrupa Birliği ve Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği: Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarının Etkinlik Düzeyinin Ölçülmesi (İstanbul Üniversitesi Yayınlanmış-Yüksek Lisans Tezi 2009).
• Yılmaz F, ‘6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Önleyici Yaklaşım ve İşverenin Yükümlülükler’ (2018) 24/25 [6/1-2] TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi 56.
• Yorulmaz Ç, ‘Meslek Hastalıklarını Önlemeye Yönelik Denetim Yükümlülükleri Kapsamında Liste Yönteminin Etkisi”, (2023) 3 [2] Kırıkkale Hukuk Mecmuası 167.
• https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_ENG (Erişim Tarihi: 12.06.2023).
• https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/community-charter-of-fundamental-social-rights-of-work ers html (Erişim Tarihi: 23.06.2023).
• https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377299/lang--tr/index.htm. (Erişim Tarihi: 17.06.2023).
• https://osha.europa.eu/en/legislation/directives/the-osh-frameworkdirective/1#:~:text=The%20aim%20of%20this%20Directive,or%20certain%20civil%20protectio n%20services (Erişim Tarihi: 22.07.2023).
• https://www.refworld.org/pdfid/3ae6b3678.pdf (Erişim Tarihi: 11.07.2023).
• https://www.turkhukuksitesi.com/mevzuat.php?mid=1253 (Erişim Tarihi: 17.07.2023).
• https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights (Erişim Tarihi: 14.07.2023).
• Yargıtay 7.HD, T.07.03.2015, E.2015/6045, K.2016/5519, https://www. kararara.com/forum/viewtopic.php?f=214&t=349523 (Erişim Tarihi: 29.07. 2022).
• Yargıtay HGK, T.09.10.2013, E.2013/21-102, K.2013/1456, http://www. kazanci. com/kho2/ibb/giris.htm (Erişim Tarihi: 09.12.2022).
• Yargıtay 21.HD, T.15.04.2019, E.2018/5018, K.2019/ 2931, https://www.lexpera.com.tr/ictihat/yargitay/21-hukuk-dairesi-e-2018-5018-k- 2019-2931-t-15-4-2019 (Erişim Tarihi: 12. 08.2020).
• Yargıtay 22.HD, T.19.02.2019, E.2017/20315, K.2019/3657, https://www. yargitay.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 30.08.2024).
• Yargıtay 9. HD, T.12.11.2018, E.2018/5470, K.2018/20239, https://lib.kazanci. com.tr/kho3/ibb/anaindex.html (Erişim Tarihi: 01.09.2024):
• Yargıtay 10.HD, T.07.07.2014, E.2014/10054, K.2014/15408 https://legalbank. net/belge/hukuk-muhakemeleri-kanunu-madde-5/1326570/ilgili-mahkeme-kar arlari/yargitay-kararlari (Erişim Tarihi: 30.08.2024).
• Yargıtay 22.HD, T.01.11.2011, E.2011/1581, K.2011/3732 https:// legalbank.net/belge/hukuk-muhakemeleri-kanunu-madde-57/1326682/ilgili-mahkeme-kararlari/ yargitay-kararlari (Erişim Tarihi: 30.08.2024).
• Yargıtay 22.HD, T.29.09.2014, E.2014/25416, K.2014/26000, http://kazanci. com.tr/gunluk/22hd-2014-25415htm (Erişim Tarihi: 16.10.2022).