KAMU ALACAKLARININ KORUNMASI VE CEBREN TAHSİLİ SÜRECİNDE MÜKELLEF HAKLARI

Yıl 2025, Sayı: 61, 31 - 64, 20.01.2025

Ersan Öz , Tülay Baran

https://doi.org/10.54049/taad.1621539

Öz

Devletin fonksiyonlarını geciktirmeden yerine getirebilmesi için kamu alacaklarının vadesinde tahsil edilmesi gerekmektedir. Mükellefler ise vergilerini vadesini geçirmeden ödemek zorundadırlar. Ancak alacağın tahsilinin vadesinde yapılamaması üzerine devlet kamu icra hukukundaki cebren tahsil yöntemleri ile borçlu mükellefi takip edebilecektir. Öte yandan kamu alacağının tahsilinin tehlikeye düşebileceğine dair bulguların tespit edilmesi halinde vergi idaresi alacak hakkını koruyabilmek için de bazı uygulamalara başvurmak durumundadır. Devletin başvurduğu bu uygulamalar neticesinde mükelleflerin taşınır ve taşınmaz mal varlıklarına, alacak ve haklarına müdahale yapabilmesi de söz konusu olacaktır. Müdahalenin yapılması sürecinde idare tahsil yetkisini kullanırken mükelleflerin anayasal ve kanuni haklarını zedeleyebilmektedir. Dolayısıyla kamu gücü kullanılırken uygulamada bazı ölçüsüz durumlarla da karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada kamu alacaklarının korunması ve cebren tahsilat sürecinde mükellef hakları ele alınmış ve hakların kullanımına aykırılık oluşturan durumlar incelenmiştir. Vergi idaresinin ölçüsüz uygulamalarının olduğu durumlar tespit edilmiş ve yargısal kararlarla desteklenerek çözüm yolları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mükellef hakları, ihtiyati haciz, ödeme emri, haciz

Taxpayer Rights in the Process of Protection and Forced Collection of Public Receivables

Öz

In order for the state to fulfill its functions without delay, public receivables must be collected on time. Taxpayers are obliged to pay their taxes on time. However, if the collection of the receivable cannot be made on time, the state may pursue the debtor taxpayer with the forced collection methods in public enforcement law. On the other hand, if there are indications that the collection of public receivables may be jeopardized, the tax administration has to resort to certain practices in order to protect the right to receivables. As a result of these practices, the state may intervene in the movable and immovable assets, receivables and rights of taxpayers. In the process of intervention, the administration may damage the constitutional and legal rights of taxpayers while exercising its collection power. Therefore, while using public power, some disproportionate situations are encountered in practice. In this study, the protection of public receivables and taxpayer rights in the process of forced collection are discussed and the situations that violate the use of rights are analyzed. The cases of disproportionate practices of the tax administration have been identified and solutions have been proposed by supporting them with judicial decisions.

Anahtar Kelimeler

Taxpayer rights, precautionary attachment, payment order, attachment

Kaynakça

• Arslaner H, 6183 Sayılı Kanun Kapsamında Kamu Alacaklarının Haciz Yolu İle Tahsili (Yetkin Yayınları 2010).
• Artun E. S, ‘Karar İncelemesi Kamu İcra Hukukunda Haciz Ve İhtiyatî Haciz İşlemlerine İlişkin Verilen Mahkeme Kararlarının Uygulanması’ (2014) (16) DEÜHFD 4535-4566.
• Atar Y, Türk Anayasa Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2019).
• Ay H ve Alpaslan M, ‘Kamu Alacaklarının Takibinde Yeni Tip Ödeme Emrine Karşı Vergi Davası Açılması ve Yürütmenin Durdurulması Problemleri’ (2011) (360) Vergi Dünyası Dergisi 165-169.
• Aydoğdu Y, ‘Türk Hukukunda Siyasi Haklar ve Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu’, (2017) (128) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 39-72.
• Bahçeci B, Kamu Alacağını Takip Hukuku, (Seçkin Yayıncılık 2019).
• Bakar F, Mükellef Hakları ve Türkiye’de Mükellef Haklarının Korunmasına Yönelik Öneriler (Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2011).
• Balcı M, Kamu İcra Hukuku ve 6183 Sayılı Kanun Uygulaması (2. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık 2021).
• Balcı M, Teminat İsteme ve İhtiyati Haciz Uygulamalarında Yaşanan Hukuki Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Oniki Levha Yayıncılık 2021).
• Başar C, ‘Kamu İcra Hukukunun Anayasal Temelleri’ (2015) (16 Özel sayı), DEUHFD 4567-4611.
• Beyazkılıç R, Kaya S, Sever M, Güler A ve Yiğit Ü, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, (Arıkan Basım Yayım Dağıtım 2006).
• Bozdoğan M.N , ‘6183 Sayılı Kanun Açısından Haciz Uygulamasında İstihkak İddiasının İncelenmesi ve Değerlendirilmesi’ (2002) (168) Vergi Sorunları Dergisi 104-122.
• Candan T, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, (4. Baskı Yetkin Yayınları 2018).
• Ceylan N. A, ‘Kamu Hukuku (Genel Kamu Hukuku) Sosyal Ve Ekonomik Haklar Ve Hakların Bütünlüğü İlkesi’ (2017) (2) Anasay Dergisi 217-226.
• Çağan N, Vergilendirme Yetkisi (Kazancı Hukuk Yayınları 1982).
• Çelik B, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku (3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2018).
• Çiftçi P, ‘Menfaat Dengesi Çerçevesinde Genel İcra Hukuku İle Kamu İcra Hukukunun Karşılaştırılması’ (2012) (12) DEUHFD 313-379.
• Demirtürk B, Vergi Alacağına Dayalı Hukuka Aykırı Haciz İşlemi Nedeniyle Açılan Tazminat Davası (Seçkin Yayınları 2022).
• Dönmez R, Vergi İcra Hukukunda Haciz Yolu İle Takip (Seçkin Yayıncılık 2005).
• Dural M, Türk Özel Hukuku, (Filiz Kitabevi 2013).
• Egeli H ve Dağ M, ‘Türk Vergi Hukuku Açısından Mükellef Haklarının Değerlendirilmesi’ (2012) (163) Maliye Dergisi 130-146.
• Erol A, Taşınmaz Mal Haczi ve Satışı (Yaklaşım Yayıncılık 2010).
• Erdoğdu V, ‘Vergi Borcundan Dolayı Haline Münasip Evin Haczedilmesinin Sonuçları’(2013) (381) Vergi Dünyası Dergisi 96-100.
• Erol A, ‘Mükellef Hakları ve Evrensel Değerler’ (2011) (89) Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi 18-23.
• Ertaş T, ‘Kamu İcra Hukukunda Sosyal Devlet İlkesi’, (2015) (16 Özel sayı, 2015, DEUHFD 4737-4783.
• Gerçek A, Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi (3. Bası, Yaklaşım Yayıncılık 2006).
• Gerçek A, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, (6.Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım 2020) 188.
• Gülseven M, Açıklamalı-İçtihatlı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (Seçkin Kitabevi 1999).
• Güzel A, ‘Amme Alacakları Bakımından Şahsi Kefalet Uygulaması’ (2007) (98) Vergi Raporu Dergisi 47-50.
• Hatemi H, Medeni Hukuka Giriş (3. Bası, Vedat Kitapçılık 2004).
• Hepaksaz E ve Avcı O, ‘Seçilmiş Ülkeler Kapsamında Mükellef Haklarının Değerlendirilmesi’ (2020) 15(3), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi 1061-1080.
• Karadoğan U, ‘Ödeme Emrine İtiraz Sebeplerinden Olan Borcum Yoktur’un Kapsamı’ (2000) (318) Maliye ve Sigorta Yorumları Dergisi 74-77.
• Karakoç Y, Kamu İcra Hukuku (Yetkin Yayınları 2016).
• Karakoç Y, Vergi Hukukuna İlişkin Anayasal İlkeler (Yetkin Yayınevi 2017).
• Kaya C, ‘İdari Yargıda Mahkeme Kararlarının Uygulanmaması Nedeniyle Manevi Tazminat İstemi’ (2010) XIV(1-2) Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59-77.
• Kurt Konca N, ‘Üçüncü Kişi Elinde Haczedilen ve Üçüncü Kişinin Üzerinde Mülkiyet İddiasında Bulunduğu Taşınır Mallar Üzerinde Alınacak Muhafaza Tedbirlerinin Kapsamı’ (2009) (2) Ankara Barosu Dergisi 32-42.
• Kuru B, Arslan R ve Yılmaz E, İcra ve İflas Hukuku (Gözden Geçirilmiş 24. Baskı, Yetkin Yayınları 2010).
• Metin Y, Ölçülülük İlkesi Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi (Seçkin Yayıncılık 2002).
• Mutluer K ve Dayanç Kuzeyli N, Vergi Teorisi İle İlişkilendirilmiş Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler,(Yetkin Yayınları 2019).
• Organ İ ve Coşkun Karadağ N, ‘Türk Vergi Yargısında Yürütmenin Durdurulması II’ (2012) 21(3) Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 71-84.
• Öz E, Vergilemede Kanunilik İlkesine Göre Türk Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi (Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmış Doktora Tezi 2004).
• Özbalcı Y, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yorum ve Açıklamaları (2. Baskı Oluş Yayıncılık 2012).
• Özdemir M, Vergi İcra ( Yıltem Reklam ve Basım, 2019).
• Özer A, Anayasa Hukuku Genel İlkeler ( Turhan Kitabevi 2005).
• Özkan H, İhtiyati Tedbir, Delil Tespiti ve İhtiyati Haciz ile Kamu Alacağının Tahsilinde İhtiyati Haciz,(2. Baskı, Adalet Yayınevi, 1997).
• Şimşek E, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanun Şerhi (Alfa Basım Yayım Dağıtım1996).
• Tanrıver S, Hukukumuzda Bilirkişilik (Yetkin Yayınları 2017).
• Taylar Y, ‘Kamu Alacakları İçin Güvence Önlemi Olan Teminat ve Teminat-İhtiyati Haciz İlişkisinden Kaynaklanan Sorunlar” (2008) 4(48) Mali Pusula Dergisi 68-87.
• Taylar Y, Kamu İcra Hukukunda İdarenin Hukuka Aykırı Haciz ve İhtiyati Haciz İşlemlerinden Kaynaklanan Sorumluluğu, (Oniki Levha Yayıncılık, 2023).
• Üyümez M.E , ‘Vergi Mevzuatının Karmaşıklığı Ve Uzlaşma Yöntemi Bağlamında Vergi Uyumunun Değerlendirilmesi’, (2016) 8 (1), Ekonomi Bilimleri Dergisi 75-92.
• Üzeltürk H, ‘Mükellef Hakları: Yansımalar’ (2005) (7) Legal Mali Hukuk Dergisi 135-143.
• Yılmaz K, 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Uygulaması (Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınları 2015).
• Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/, erişim tarihi 7 Temmuz 2021.
• OECD Taxpayers’ Rights and Obligations–Practice Note, Centre for Tax Policy and Administration Tax Guidance Series, 2003, (oecd.org 2003) erişim tarihi 23 Ekim 2021.
• Danıştay Kararları İçeriği https://karararama.danistay.gov.tr/
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/05/20240517-4.pdf