MİRASTAN YOKSUNLUĞUN KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI VE TMK M. 578/B.1 UYARINCA YOKSUNLUĞUN TESPİTİNDE HUKUK VE CEZA YARGILAMASI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2025, Sayı: 61, 407 - 432, 20.01.2025

Duygu Koçak Diker

https://doi.org/10.54049/taad.1622159

Öz

Mirastan yoksunluk, belirli bir mirasbırakanın terekesinde hak sahipliğini engellediği için mirasçı veya vasiyet alacaklısı olma ehliyeti ile bağlantılıdır. Belirli bir mirasbırakanın terekesi ile sınırlı olduğu için nisbî, yalnızca yoksun kalanı tereke dışında bıraktığı için ise kişisel etki yaratır. Yoksunluğun kişi bakımından kapsamına, yoksun kalınan terekenin mirasbırakanı, mirastan yoksun olabilecek gerçek ve tüzel kişiler ile yoksun olan mirasçının yerini alacak kişiler girer. Mirasbırakanı öldürme ve öldürmeye teşebbüs nedeniyle yoksunluğun gerçekleşmesi için fail hakkında bir mahkûmiyet kararının verilmesi şart değilse de anılan fiiller için ceza yargılamasının yapılacağı açıktır (TMK m. 578/b.1). Kendiliğinden sonuç doğurmasına rağmen uyuşmazlık halinde yoksunluğun tespiti davasının açıldığı durumlarda, hukuk mahkemesine, ceza mahkemesinin esas hakkındaki nihai kararının etkisi, TBK m. 74 hükmünün amacı doğrultusunda, yoksunluğun şartları göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Çalışmada, öncelikle yoksun olan kişinin hak sahipliğinin özelliği doğrultusunda, yoksunluğun kişi bakımında kapsamı değerlendirilmiş, ardından hukuk mahkemesindeki yoksunluğun tespitine ilişkin yargılamaya, ceza yargılamasının etkisi doktrin ve Yargıtay kararları doğrultusunda tartışılarak görüşlerimize yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mirastan yoksunluk, mirasçı, vasiyet alacaklısı

The Scope of Disinheritance in Terms of the Person and the Relation Between Civil and Criminal Procedure in the Determination of Disinheritance Pursuant to TCC 578/b.1

Öz

Disinheritance is one of the reasons that prevents a persons entitlement in the heritage of a particular legator and is linked to the capacity to be an inheritor or a testamentary beneficiary.
It has a relative effect since it is limited to the heritage of a particular legator and a personal effect because it excluses only the disinherited persons from the heritage. Due to these characteristics, the scope of disinheritance in terms of persons includes the legator of the disinherited heritage, natural and legal persons who may be disinherited and persons who will replace the disinherited inheritor (TCO Art. 578/b.1). In order for the occurance of a disinheritance due to a murder or murder attempt of the legator, conviction of the perpetrator is not necessary but it is clear that criminal proceedings will be held for the said acts. Although its self-executing, in cases of dispute where declaratory lawsuit for disinheritance is filed, the effect of the criminal courts final decision on the merit to the civil court should be determined by considering the conditions of disinheritance, consistent with the purpose of Article 74 of the TCO. In this study, firstly, in accordance with the disinherited person’s entitlement, the scope of the disinheritance in terms of the person is evaluated. Afterwards, the effects of criminal proceedings on the declaratory of disinheritance lawsuit in the civil court is discussed conforming to the doctrine and the decisions of the Turkish Court of Cassation and our opinions on the subject are shared.

Anahtar Kelimeler

Disinheritance, inheritor, testamentary beneficiary

Kaynakça

• Akkanat H, Ölümün Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi (Filiz 2004).
• Antalya O G, Marmara Hukuk Yorumu, Miras Hukuku, Cilt 3, Editör: Antalya O G, Yayına Hazırlayanlar: Antalya O G/Sağlam İ (5.Baskı, Seçkin 2021).
• Antalya O G, Marmara Hukuk Yorumu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.V/1,3, Editör: Antalya O G, (2.Bası, Seçkin 2019)
• Ayan M ve Ayan N, Miras Hukuku (11.Baskı, Adalet 2023).
• Başalp N, “Aile İçi Şiddet ve Özel Hukuk Yaptırımları”, (2014) 20 (1) MÜHFHAD, 207-246.
• Çabri S, Miras Hukuku Şerhi (TMK m.495-574), Cilt I (2.Baskı, On İki Levha 2022).
• Çabri S, Miras Hukuku Şerhi (TMK m.575-639), Cilt II (On İki Levha 2020).
• Demirsatan B, “Mirastan Yoksunluk ve Mirasçılıktan Çıkarma Sebeplerinin Masumiyet Karinesi ile İlişkisi” (2024) 82(1) İÜHFM, 47-76.
• Dişel B, “Ceza Mahkemesinin Mahkûmiyet Kararının Hukuk Mahkemesi Kararına Etkisi ve Bekletici Sorun Yapılması” Prof. Dr. Bilge Umar’a Armağan (2009) 11(Özel Sayı) DEÜHFD 183-193.
• Dural M ve Öğüz T, Türk Özel Hukuku, C.II, Kişiler Hukuku (24.Bası, Filiz 2024).
• Dural M ve Öz T, Türk Özel Hukuku, Cilt IV, Miras Hukuku (20.Bası, Filiz 2024).
• Engin B İ, Mirastan Yoksunluk (Beşir 2010).
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (26.Bası, Yetkin 2021).
• Eren F ve Yücer Aktürk İ, Türk Miras Hukuku (6.Baskı, Legem 2024).
• Erlüle F, Türk Borçlar Kanunu’na Göre Bedensel Bütünlüğün İhlalinde Manevi Tazminat (On İki Levha 2021).
• Escher A, Zürcher Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band III: Erbrecht, 1.Abteilung: Die Erben, Art.457–536 ZGB (3.Auflage, Schulthess & CO AG 1959).
• Escher A, Zürcher Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band III: Erbrecht, 2.Abteilung: Der Erbgang, Art.537–640 ZGB (3.Auflage, Schulthess & CO AG 1960).
• Güleryüz T ve Zorluoğlu Yılmaz A, “Bir Anglo-Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak Cezalandırıcı Tazminatın [Punitive Damages] Bazı Türk Hukuk Müesseseleri ile Mukayesesi’ (2019) (141) TBB 325-362.
• Güneş D B, Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesi Bakımından Etkileri (On İki Levha 2019).
• Hatemi H, Miras Hukuku (6.Bası, On İki Levha 2017).
• Heizmann R, Strafe im schweizerischen Privatrecht, Phänomenologie und Grenzen gesetzlich begründeter Strafsanktionen des Privatrechts, ASR- Abhandlungen zum Schweizerischen Recht Band/Nr. 811 (Stämpfli 2015).
• Helvacı S, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, (MK md.24a fıkra I/İMK md.28a/I fıkra I) (Beta 2001).
• Hrubesch-Millauer S. OFK- Orell Füssli Kommentar, ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch (Hrsg. Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz ve Roland Fankhauser) (3.Auflage, Orell Füssli 2016).
• İmre Z ve Erman H, Miras Hukuku (17.Baskı, Der 2024).
• İnan A N, Ertaş Ş ve Albaş H, Türk Medeni Hukuku, Miras Hukuku (12.Bası, Seçkin 2024).
• Kapancı K B, “Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesi Kararlarına Etkisi (TBK m. 74)” (2016) 7(1) İÜHFD 511-552.
• Kara Kılıçarslan S, Kişilik Hakkına Saldırıda Üstün Nitelikte Özel ve Kamusal Yarar (On İki Levha 2015).
• Kılıçoğlu A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (23.Bası, Turhan 2019).
• Kılıçoğlu A, “Haksız Fiillerden Sorumlulukta Medeni Hukuk Ceza Hukuku İlişkisi” (1973) XXIX (3-4) AÜHFD 185-225.
• Kılıçoğlu A, Miras Hukuku (13.Baskı, Turhan 2023).
• Kocayusufpaşaoğlu N, Miras Hukuku (1987 Yılı Üçüncü Basıdan Dördüncü Tıpkı Bası, Vedat 2024).
• Müller F ve Stamm J, OFK- Orell Füssli Kommentar, ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch (Hrsg. Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz ve Roland Fankhauser) (4.Auflage, Orell Füssli 2021).
• Oğuzman M K, Miras Hukuku (6.Bası, Filiz 1995).
• Oğuzman M K, Seliçi Ö ve Oktay-Özdemir S, Kişiler Hukuku, Gerçek ve Tüzel Kişiler (20.Baskı, Filiz 2021).
• Oğuzman M K ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.II (16. Bası, Vedat 2021).
• Önay I ve Ok O, “Özel Hukuk Cezası Kavramı ve Ceza Hukukunun Genel İlkelerinin Özel Hukuk Cezalarına Uygulanabilirliği”, Özel Sayı (2023) 29 (2) MÜHFHAD, 1320 - 1389.
• Özbek V Ö, Doğan K ve Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler (18.Baskı, Seçkin 2023).
• Özbek V Ö, Doğan K, Meraklı S, Bacaksız P ve Başbüyük İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (14.Baskı, Seçkin 2023)
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (19.Baskı, Seçkin 2023).
• Öztan B, Miras Hukuku (Tablolar ve Örneklerle) (13.Baskı, Yetkin 2023).
• Schwander I, Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II, Art.457-977 ZGB, Art.1-61 SchIT ZGB (Hrsg. Heinrich Honsell, Nedim Peter Vogt, Thomas Geiser) (3.Auflage, Helbing Lichtenhahn 2009).
• Seçer Ö, “Ceza Hukuku Kurallarının Borçlar Kanunu’nda Yer Alan Haksız Fiil Hükümleri ile İlişkisi” Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan (Beta 2014).
• Seçkin M B, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları Işığında, Yaşam Hakkından Kaynaklanan Kamu Gücü İhlallerinin Değerlendirilmesi” (2016) 2, ABD 419-439.
• Serozan R, Medeni Hukuk, Genel Bölüm, Kişiler Hukuku (6.Baskı, Vedat 2015)
• Serozan R ve Engin B İ, Miras Hukuku ve Tamamı Çözümlü Pratik Çalışmalar (8.Baskı, Seçkin 2022).
• Tandoğan H, Türk Mes’uliyet Hukuku (Ajans-Türk 1961).
• Tekinay S T, Servet Akman, Burcuoğlu H ve Altop A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (7.Bası, Filiz 1993).
• Tok O, “Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Yargılaması Üzerindeki Etkisinin Hukuki Niteliği Üzerine” (2016) 22 (2) MÜHFHAD 437 - 464.
• Tuor P, Schnyder B, Schmid J ve Rumo-Jungo A, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch (13.Auflage, Schulthess 2009)
• Tuor P, Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Band III, Das Erbrecht, 1.Abteilung, Die Erben, Art.457-536 ZGB, (Hrsg. Arthur Meier-Hayoz) (zweite, revidierte und erweiterte auflage, Stämpfli & CIE 1964).
• Tuor P ve Picenoni V, Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Band III, Das Erbrecht, 2.Abteilung, Der Erbgang, Art.457-640 ZGB (Hrsg. Arthur Meier-Hayoz) (2.Auflage, Stämpfli & CIE 1966).
• Weimar P, Berner Kommentar, Das Erbrecht, Band III, 1.Abteilung, Die Erben, Art.457-516 ZGB, (Hrsg. Heinz Hausheer ve Hans Peter Walter), (Stämpfli 2009).
• Wildisen C, CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Art.457-640 ZGB (Hrsg. Ruth Arnet, Peter Breitschmid, Alexandra Jungo) (4.Auflage, Schulthess Juristische Medien AG 2023).
• Yağcı K, Cezai Mirasçılıktan Çıkarma (Cezai Iskat) (On İki Levha 2013).
• Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (11. Baskı, Seçkin 2023).
• Yılmaz S, Medeni Hukuk, Cilt – IV, Miras Hukuku (2.Baskı, Yetkin 2024).