TÜRK HUKUKUNDA MENKUL KIYMET KAVRAMININ YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Sayı: 61, 563 - 586, 20.01.2025

Abdullah Altıntaş

https://doi.org/10.54049/taad.1622198

Öz

Menkul kıymet, durağan olmayan ve değişken bir kavramdır. Kavramın anlamının ve dolayısıyla kapsamının değişimi hukuk düzeni, zaman veya bağlamdan kaynaklanabilmektedir. Gerek Türkiye’deki gerekse de Birleşik Krallık, ABD ve AB’deki menkul kıymetin tanımlanmasına ilişkin durum bu ifadeyi doğrulamaktadır. “Menkul kıymet” terimi ülkemizde mevzuatta ilk kez Cumhuriyet’in ilk yıllarında kullanılmış olsa da kanunî tanıma ilk kez 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kavuşmuş ve zaman içerisinde güncellenmiştir. Bu kanunî tanım, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu tarafından terk edilmiş ve tanımlamanın unsurlar üzerinden yapılmasından vazgeçilerek sayma yoluyla yapılması tercih edilmiştir. Gelgelelim, pek çok yazar unsurlara dayalı eski kanunî tanım ile menkul kıymeti açıklamaya devam etmektedir. Öğretideki bu yaklaşımın günümüzde geçerli olup olmadığının test edilmesi ile hem bu tanımların işlevleri açıklığa kavuşturulacak hem de menkul kıymetlerin mevcut durumdaki özellikleri ortaya konacaktır. Anılan unsurlar incelendiğinde, bunların birçoğunun belirli şekillerde mevcut durumda geçerliliklerini korudukları buna karşın belirli bazı unsurların menkul kıymetin ne olduğunu tarif etmek anlamında artık bir işlevinin kalmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Menkul kıymetler, sermaye piyasası araçları, kurumsal finansman, sermaye piyasası hukuku

Re-Evaluation of the Concept of Security in Turkish Law

Öz

The concept of security is dynamic and variable. The meaning and the scope of the term can change depending on the legal system, time, or context. This statement is supported by the situation regarding the definition of securities in Turkey, as well as in the United Kingdom, the United States, and the European Union. Although the term “security” was first used in Turkish legislation during the early years of the Republic, it only received a legal definition with the Capital Markets Law No. 2499, which has since been updated over time. This legal definition was abandoned by the Capital Markets Law No. 6362, which opted for a descriptive approach by listing securities instead of defining them through their elements. Nevertheless, many authors continue to explain securities using the elements-based definition from the previous law. By testing whether this approach in the doctrine remains valid today, both the functions of these definitions will be clarified, and the current characteristics of securities will be revealed. Upon examining these elements, it becomes evident that while many of them remain valid in certain respects, some have lost their relevance in defining what constitutes a security today.

Anahtar Kelimeler

Securities, capital market instruments, corporate finance, capital market law

Kaynakça

• Adıgüzel B, ‘Sermaye Piyasasında Yeni Bir Menkul Kıymet: Kira Sertifikası (Sukuk)’ (2010) 5 Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 29
• Adıgüzel B, Sermaye Piyasası Hukuku (4th edn, Adalet Yayınevi 2022)
• Akbulak S ve Akbulak Y, Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Beta Basım Yayım Dağıtım 2004)
• Aksoy Dursun S, Eşya Kavramı (On İki Levha Yayıncılık 2012)
• Altıntaş A, ‘Borçlanma Aracı Sahiplerinin Hukuken Korunması’ (Doktora Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi 2024)
• Ayoğlu T, Halka Arz Kavramı ve Halka Arza Aracılık Sözleşmeleri (Vedat Kitapçılık 2008)
• Aytaç Z, Sermaye Piyasası Hukuku ve Hisse Senetleri (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1988)
• Bozer A ve Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku (10th edn, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2021)
• Bureau of Economic Analysis, ‘GDP by State’ (Bureau of Economic Analysis - U.S. Department of Commerce) <https://www.bea.gov/data/gdp/gdp-state> accessed 30 November 2024
• Çatakoğlu B, Türk Sermaye Piyasası Hukukunda Borçlanma Araçları (1st edn, Seçkin Yayıncılık 2016)
• Financial Conduct Authority, ‘Reader’s Guide: An Introduction to the Handbook’ <https://www.handbook.fca.org.uk/handbook-readers-guide> accessed 15 October 2024
• Fuller G, The Law and Practice of International Capital Markets (3rd edn, LexisNexis 2012)
• Hacak H, ‘Mislî’, TDV İslâm Ansiklopedisi (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi 2020) 187
• Joanna B, Interests in Securities: A Proprietary Law Analysis of the International Securities Markets (Oxford University Press 2001)
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku: III. Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri) (4th edn, Sevinç Matbaası 1970)
• Karslı M, Sermaye Piyasası Borsa Menkul Kıymetler (Ormen Pazarlama 1989)
• Kazgan H, Galata Bankerleri (Türk Ekonomi Bankası AŞ 1991)
• Kazgan H, Tarih Boyunca İstanbul Borsası (İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 1995)
• Kazgan H, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Bankacılık Tarihi (Türkiye Bankalar Birliği 1997)
• Kılıçoğlu AM, Eşya Hukuku (Turhan Kitabevi 2021)
• Kumpan C, ‘Financial Instruments’, Max Planck Encyclopedia of European Private Law <https://max-eup2012.mpipriv.de/index.php/Financial_Instruments> accessed 20 November 2024
• Memiş T ve Turan G, Sermaye Piyasası Hukuku (5th edn, Seçkin Yayıncılık 2020)
• Memiş T ve Turan G, Sermaye Piyasası Hukuku (6th edn, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Merkezi Kayıt Kuruluşu, ‘Merkezi Kaydi Sistem İş ve Bilişim Uygulama İlke ve Kuralları Yönergesi’ <https://www.mkk.com.tr/sites/default/files/2023-02/Is_ve_Bilisim_Uygulama_Ilke_ve_Kurallari_Yonergesi_16022023.pdf>
• Michie RC, The Global Securities Market: A History (1st edn, Oxford University Press 2006)
• ‘Misil’ (Luggat Osmanlıca Türkçe Sözlük) <https://www.luggat.com/misil/1/1> accessed 24 January 2023
• ‘Misl’, , TDV İslâm Ansiklopedisi (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi 2020) 187 <https://islamansiklopedisi.org.tr/misl> accessed 24 January 2023
• ‘Misli’ (Luggat Osmanlıca Türkçe Sözlük) <https://www.luggat.com/misil/1/1> accessed 24 January 2023
• Nomer HN ve Ergüne MS, Eşya Hukuku (7th edn, On İki Levha Yayıncılık 2019)
• Oğuzman MK, Seliçi Ö ve Oktay Özdemir S, Eşya Hukuku (23rd edn, Filiz Kitabevi 2021)
• Özkorkut K, Türk Hukukunda Depo Sertifikaları (İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 2003)
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (2nd edn, Turhan Kitabevi 1997)
• Paslı A, ‘Türk Hukukunda “Menkul Kıymet” Kavramı’ içinde Ömer Teoman, Arslan Kaya ve Cenker Değirmenci (eds), Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, vol II (Vedat Kitapçılık 2007)
• Poroy R ve Erem TS, ‘Hukukî Araştırma’, Sermaye Piyasası Etüdü: Türkiye’de Sermaye Piyasasının Gelişmesi İçin Gerekli Tedbirler (Sermaye Piyasası Semineri Tertip Heyeti 1964)
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku II (14th edn, Vedat Kitapçılık 2019)
• Sirmen AL, Eşya Hukuku (6th edn, Yetkin Yayınları 2018)
• Songur DG, ‘“Sermaye Piyasası Aracı” Kavramı’ içinde Süleyman Başterzi (ed), Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, vol III (Beta 2011)
• Sumer A, Türk Sermaye Piyasası Hukuku ve Seçilmiş Mevzuat (3rd edn, Alfa 2002)
• Tanör R, Türk Sermaye Piyasası, vol II (1st edn, Beta Basım Yayım Dağıtım 2000)
• Tekinalp Ü, Sermaye Piyasası Hukukunun Esasları (ES Yayınları 1982)
• Teoman Ö, Anonim Ortaklıkta İntifa Senetleri (İstanbul Üniversitesi Kitabevi 1978)
• Tolun O, Banka ve Borsa Hukuku (Doğuş Matbaacılık 1959)
• Turanboy A, Varakasız Kıymetli Evrak (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1998)
• Turanboy A, ‘6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Açısından Sermaye Piyasası Aracı ve Menkul Kıymet Kavramları’ içinde İsmail Kırca ve diğerleri (eds), Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan (1st edn, On İki Levha Yayıncılık 2019)
• Türk Dil Kurumu, ‘Misil, -Sli’ (Türk Dil Kurumu Sözlükleri) <https://sozluk.gov.tr/> accessed 24 January 2023
• Ülgen H ve diğerleri, Kıymetli Evrak Hukuku (14th edn, Vedat Kitapçılık 2021)
• Ünal M, ‘Anonim Şirketlerde Menkul Kıymetler’ içinde Sami Karahan (ed), Şirketler Hukuku (Mimoza Yayınları 2012)
• Ünal OK, Menkul Kıymetler (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1988)
• Ünal OK, Sermaye Piyasası Hukuku ve Mevzuatı (Asil Yayın Dağıtım 2005)
• Usca E, ‘Borçlanma Senetleriyle Alma ve Değiştirme Hakkını İçeren Menkul Kıymetler’ içinde Kemal Şenocak (ed), Şirketler Hukuku Şerhi: Türk Ticaret Kanunu, vol 3 (Seçkin Yayıncılık 2023)
• Yasaman H, Menkul Kıymetler Borsası Hukuku (1992)
• Yıldız Destanoğlu B, Yatırım Fonu Katılma Belgeleri (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2004)