Ümraniye ve Kadıköy (İstanbul) İlçeleri Aktarlarında Bazı Hastalıkların Tedavisi İçin Satılan Bitkiler

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 195, 14 - 28, 29.04.2025

Eyup Bağci , Elif Urun

Öz

Bu çalışma 2021-2022 yılları arasında Ümraniye ve Kadıköy (İstanbul) ilçeleri aktarlarında tedavi amaçlı satılan bitkiler ve bunların kullanım alanlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. 10 tane Ümraniye, 10 tane Kadıköy toplamda 20 aktar ziyaret edilip görüşülmüştür. Görüşmeler sonucunda satışı yapılan bitkilerin kullanım alanlarının yanı sıra, kullanım şekilleri, kullanılan kısımları ve yerel isimleri eklenerek, bilimsel kaynaklar ile karşılaştırılmış ve tablo halinde verilmiştir. Bu çalışmadaki hastalıklar; zayıflama, kalp damar hastalıkları, karaciğer hastalıkları, şeker hastalıkları, böbrek hastalıkları, kolesterol, soğuk algınlığı-üşütme-öksürük, mide hastalıkları, romatizma, kanser olmak üzere 10 başlık altında kategorilere ayrılmış ve bu hastalıkların tedavisinde en çok kullanılan bitkiler belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

aktar , fitoterapi , Kadıköy , Ümraniye , şifalı bitkiler , tedavi

Kaynakça

• Açıkgöz M ve Ay E (2012). Bitkisel Tedavi, Halk Hekimliği ve Aktarlar. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, Tokat.
• Alkış AN (2019) Şanlıurfa’daki Aktarlarda Zayıflamak Amacıyla Kullanılan Bitkilerin Fitoterapi Yönünden Araştırılması. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
• Alp M (1963) “Eski İstanbul’da Loncalar”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 8 (173): 3249-3250.
• Atik AD, Öztekin M ve Erkoç F (2010) Biyoçeşitlilik ve Türkiye'deki Endemik Bitkilere Örnekler. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 30(1).
• Baylav N, (1960) Attar, Attarlar. İstanbul Ansiklopedisi, 3. Cilt, Koçu Yayınları, İstanbul, 1326-1335.
• Baytop T (2001) Türk Eczacılık Tarihi, 2. Baskıya Hazırlayan: Afife Mat, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Camejo-Rodrigues J, Ascensao L, Bonet MÀ, ve Valles J (2003) An ethnobotanical study of medicinal and aromatic plants in the Natural Park of Serra de São Mamede (Portugal). Journal of ethnopharmacology, 89(2), 199-209.
• Çömlekçioğlu N ve Karaman Ş (2008) Kahramanmaraş şehir merkezindeki aktarlarda bulunan tıbbi bitkiler. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(1), 23-32.
• Davis PH (ed.) (1965–1985). Flora of Turkey and the East Aegaen Islands 1-9. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh
• Davis PH, Mill RR ve Tan K (eds.) (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 10. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Demirci Kayıran S, Kırıcı S (2019) Adana (Türkiye) Aktarlarında Tedavi Amacıyla Satılan Bitkisel Droglar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22 (2), 183-192. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.485805
• Faydaoğlu E ve Sürücüoğlu MS (2011) Geçmişten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanılması ve Ekonomik Önemi, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-67.
• Guidelines for the assessment of herbal medicines. In: WHO Expert Committee on Specifications for Pharmaceutical Preparations. 34th edition. Geneva, Switzerland: WHO Technical Report Series. No. 863. 1996; 178-184
• Güner A (ed.) (2014) Resimli Türkiye Florası, 1. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Güner A, Kandemir A, Menemen Y, Yıldırım H, Aslan S, Ekşi G, Güner I ve Çimen AÖ (2018) Resimli Türkiye Florası, 2. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Güner A, Özhatay N, Ekim T ve Başer KHC (ed) (2000) Flora of Turkey and the East Aegean Islands 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Kahraman S ve Dağlı Y (2003) Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul, 1.Cilt, 2. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz M (2014) Kelkit (Gümüşhane) aktarlarında satılan tıbbi bitkilerin etnobotanik özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(3), 60-80.
• Kurt P, Karaoğul E (2018) Bartın’da aktarlarda satılan tıbbi aromatik bitkiler ve ülkemizdeki pazar payları. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 20(1), 73-80. Ankara Med J, 2018;(1):137‐40 DOI:10.17098/amj.409053
• Ötnü H ve Akan H (2020) Şanlıurfa’daki Eczanelerde ve Aktarlarda Fitoterapi Amaçlı Satılan Bitkiler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 23 (4) , 947-965. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.688167
• Özdemir HF (2021) Mısır Çarşısı ve Kapalı Çarşı Aktarlarında Satılan Yararlı Bitkiler Üzerine Ekonomik Botanik Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özhatay N ve Keskin M (2007) Ömerli Havzasının (İstanbul) Doğal Bitkileri, Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul.
• Sargın SA, Selvi S, Erdoğan E (2013) Alaşehir Manisa yöresindeki aktarlarda satılan tıbbi bitkiler ve kullanım özellikleri. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma, 6(3), 40-45.
• Şekeroğlu N (2015) Geçmişten Günümüze Aktarlık Mesleği ve Modern Aktarlık. Aktarın Doğası Bakdergi, 2, 10-11.
• Tanker M (1989) Halk ilaçları, bitki folkloru, attariye ve drog kavramları üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları:110, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:27, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 237-44.
• Tekiner H (2006) Kayseri Eczacılık Tarihi ve Eczacılık İşletmelerinin Kayseri Sosyal Yaşamı ve Ekonomisine Katkıları Üzerinde Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tulukcu E ve Sağdıç O (2011) Konya’da aktarlarda satılan tıbbi bitkiler ve kullanılan kısımları. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 27(4), 304-308.
• Yıldırım N (2010) Osmanlı Eczacılığının Gelişme Sürecinde İlaç Hazırlayıp Satan Esnaf ve Sağlıkçılar, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 11 (1), 273-283.
• Yiğit S (2014) Gaziantep İli Aktarlarında Satılan Bitkiler ve Etnobotanik Özellikleri. Gaziantep Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• WEB1,https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stanbul#Co%C4%9Frafya (Erişim Tarihi: 04.04.2025).