Öz
Tarihte Aydınlanma adıyla bilinen dönemden bu yana metafizik, “bilimsel” olanın karşısına konumlandırılmıştır. Kabaca söyleyecek olursak Aydınlanma düşüncesi, bir zamanlar dünyayı açıklama ve onu anlamlandırmanın yegane yolu olan metafiziği hurafe ve safsata olarak görme, buna karşılık deneyime ve olgulara itibar etme eğilimindedir. Biz bu çalışmada, metafiziğe mesafeli olmak konusunda birleşen ve felsefelerinde genel olarak deneyimden ve olgulardan yana tavır takındığını söyleyebileceğimiz iki filozof olan Ludwig Wittgenstein (birinci dönemi) ve William James’i karşılaştırdık. Herhangi iki şey arasında kıyaslama yapabilmek, ortak unsurların asgari düzeyde varlığını gerektirir. Biz bahsi geçen iki düşünürü onların “doğruluk” anlayışları ve buna paralel olarak metafiziği değerlendirme biçimleri bağlamında ele aldık. Wittgenstein’a göre dünya hakkında öznellikten arınmış objektif bilgiye erişmek mümkündür. Ona göre psikoloji, epistemolojiden kesin olarak ayrılmalıdır. Doğruluğun süzgeci dildeki mantıksal form, nesneleri de olgulardır. Bu koşulları yerine getirmeyen tümceler anlamdan yoksundur. Metafiziğin kendisine konu edindiği nesneler, üzerine konuşulamayanlardır. Onlar “gösterilebilir” fakat dile getirilemezler. Oysa James için durum farklıdır. Ona göre olgular kendi başlarına doğru veya yanlış olamazlar. Doğruluk James’e göre zihnin deneyim süreçleriyle şekillenmektedir ve esnek bir yapıdadır. Mevcut inanç stokumuz ile uyumlu olan ve pratik olarak bir fark yaratabilen her türden düşünce doğruluk vasfını yerine getirmeye hak kazanacaktır. James’e göre psikoloji, doğrulanma süreçlerinden ve doğrunun kendisinden bağımsız değildir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Altınörs, Atakan, Dil Felsefesine Giriş, İnkılap Yay., Ankara 2003.
- Hadot, Pierre, Wittgenstein ve Dilin Sınırları, Çev. Murat Erşen, Doğu Batı Yay., Ankara 2011.
- Hume, David, İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, Çev. Oruç Arıoba, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara 1976.
- James, William, Pragmatizm, Çev. Tahir Karakaş, İletişim Yay., İstanbul 2015.
- James, William, The Meaning of Truth, Longmans Green And Co., London 1909.
- Kant, Immanuel, Arı Usun Eleştirisi, Çev.Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul 2008.
- Özcan, Zeki, Dil Felsefesi I (Mantıkçı Paradigma), Sentez Yay., İstanbul 2014.
- Jean-Gerard, Rossi, Analitik Felsefe, Çev. Atakan Altınörs, Paradigma Yay., İstanbul 2001.
- Shook, John R., Amerikan Pragmatizminin Öncüleri, Çev. Celal Türer, Üniversite Kitabevi Yay. İstanbul 2003.
- Wittgenstein, Ludwig, Tractatus Logico-Philosophicus, Çev. Oruç Arıoba, Metis Yay., İstanbul 2013.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Ekim 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 33 |