HAYVAN HAKLARINA DÖNÜK FELSEFİ BİR SORUŞTURMA

Yıl 2024, Sayı: 42, 24 - 33

Nur Bekirhan

Öz

İnsanın, hayvanlarla (insan olmayan varlıklarla) olan ilişkisi tarih boyunca üzerine düşünülen ve tartışılan bir konu olmuştur. Bazı düşünürler bu süreçte insanı tarihin öznesi olarak konumlandırırken bazıları da bu durumun hayvanları araçsallaştırdığını belirterek, eleştirmiştir. Özellikle Descartes’in hayvanları mekanik varlıklar olarak görmesinden bu yana çevre ahlakını benimseyen bazı düşünürler insanların diğer türlerle geliştirmiş olduğu ahlaki tutum ve değerleri de sorgulamaya başlamıştır. Bu sorgulamalar içinde en bilindik olanı hayvan haklarıdır. Hayvan haklarına ilişkin tartışmalar tarih sahnesinde insanın özne olarak kabulünün, bu insan merkezci tutumun hayvanlara verdiği zarar ve tahakküm üzerinden gelişir. Bu şiddet ve zarara karşı nasıl duyarlılık kazandırılacağı ve bunun akılsal zeminin nasıl inşa edileceği sorgulanır. Hayvanların hakları olması ve ahlaki bir düzlemde tartışılmasına ilişkin olanakların oluşturulması talep edilir. Bu çalışmada kısaca felsefe tarihi boyunca filozofların hayvanı nasıl konumlandırıldığı ve bu konumdan rahatsız olan hayvan etiği savunucularının görüşlerine yer verilecektir. Bu bağlamda hayvan hakları yasalarla belirlenmeli midir? Hayvanlar etik özne olarak konumlandırılabilir mi? Sorularına yanıt aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hak, Hayvan Hakları, Ahlak, Özne

Kaynakça

• ARİSTOTELES, Politika, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2016
• BENTHAM, JEREMY, From An İntroduction To The Principles Of Morals And Legislation, Oxford Universty Press, 1996
• BOOKCHİN MURRAY, Ekolojik Bir Topluma Doğru, Çev: Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1996
• COHEN, “The Case for the Use of Animals in Biomedical Research”, WellBeing Internatıonal,1986
• CEVİZCİ, AHMET, 17. Yüzyıl Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul,2016,
• DONNELLY, JACK, Teoride ve Uygulamada İnsan Hakları, Ankara, 1995
• FEİNBERG, “Rahatsızlık Verici Eylem İlkesi”, Aktaran:Doğan, 2019
• KANT, IMMANUEL, Ethica, Pencere Yayınları, Çev: Oğuz Özügül, 2003
• PRİMORATZ, “Arguments Against the Utilitarian Theory”, Vice, Crime and American Law, http://web.uncg.edu/dcl/courses/vicecrime/m7/part2.asp
• RAWLS, JOHN, Bir Adalet Teorisi, Phoenix Yayınları, Çev: Ahsen Coşar
• REGAN, TOM, “The Case For Animal Rights”, Birikim Dergisi, Çev: Elçin Gen
• SİNGER, PETER, Hayvan Özgürleşmesi, Çev: Hayrullah Doğan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2005
• SPİNOZA, BENEDİCTUS, Teolojik Politik İnceleme, Dost Yayınları, Ankara, 2010
• YÜCEFER, HAKAN, “Bir Beden Ne Yapabilir?”, Aristoteleste Hayvanlar, Beden ve Ruh, Cogito Dergi, Sayı 80, s.196-228, 2015