Batı Orta Çağ Düşüncesinde Din ve Bilim İlişkisi

Yıl 2024, Sayı: 43, 52 - 74

Ercan Salğar

Öz

Batı Orta Çağ düşüncesinde din ve bilim ilişkisinin nasıl olduğu hususu, günümüze kadar gelen tartışma konularından birisidir. Rönesans hümanistleri ile başlayan ve Aydınlanma düşünürleri ile zirveye ulaşan anlayışa göre, Hristiyan dini ile bilim çatışma halindedir. Bunun en bariz örneği de Batı Orta Çağ sürecinde Hristiyan dininin (Katolik Kilisesinin) bilimsel araştırma ve gelişmeyi engellediği savıdır. Voltaire (1694–1778) ve J.J. Rousseau (1712–1778) gibi Aydınlanma filozofları, açıkça Katolik Kilisesinin, Batı Orta Çağ sürecindeki bilimsel araştırma ve gelişmeyi engellediğini belirtmişlerdir. Bu görüşler, süreç içerisinde bazı düşünürlerin de katkılarıyla pekiştirilerek, 20. yüzyılın başlarına kadar egemenliğini sürdürür. Bu süreçten sonra, P. Duhem ve E. Grant gibi bilim tarihçilerinin yapmış oldukları çalışmalar, Batı Orta Çağ düşüncesinde dinin, bilimsel çalışmaları engelleyecek düzeyde doğrudan bir baskısının olmadığını ortaya koyar. Bunun en açık göstergesi de bu süreçte dikkate değer bilimsel çalışmaların yapıldığı ve bunların da modern bilimin oluşumunda etkili ve belirleyici olduğu savıdır. Bütün bu bilgiler çerçevesinde Batı Orta Çağ düşüncesinde din ve bilim ilişkisinin tam olarak nasıl olduğunun tartışmalı ve belirsiz olduğu açıktır. Bu nedenle çalışmamızın temel amacı, Batı Orta Çağ düşüncesinde din ve bilim ilişkisinin nasıl olduğunu açıkça ortaya koymak ve bunun modern bilimin oluşumuna nasıl ve ne derecede bir etkisinin olduğunu incelemek olmuştur. Neticede Batı Orta Çağ düşüncesinin bütününde bir din ve bilim çatışmasının olmadığı, aksine bunun 13. yüzyılda olduğu ve bunun da özel anlamda Katolik Kilisesi ile Aristotelesçi doğa felsefesi arasında olduğu ve ardından yapılan bilimsel çalışmaların da bu çatışmayı aşmak adına yapılan faaliyetler bütünü olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Orta Çağ, din, bilim, felsefe

Kaynakça

• Augustinus, Aurelius. Tanrı Devleti. Çev. Öncel Sencerman. Ankara: Bilgesu Yayınları, 2021.
• Bayar, Işıl. “Ockhamlı William’ın Epistemolojisi”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt. 18, sayı.1. 2001.
• Crombie, C. Alistiar. Augustinus to Galileo The History of Science. Harward: Harward University Press. 1953.
• Cruz, De Helen. “Religion And Science”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Erişim: 29.08.2024,https://plato.stamford.edu./entries/religion-science/ Çotuksöken, Betül & Babür, Saffet. Orta Çağda Felsefe. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Draper, W. John. The History of the Conflict Between Religion and Science. Cambridge: Cambridge Univertsity Press, 2009.
• Duhem, Pierre. Medieval Cosmology, Trans. by Roger Ariew. Chicago: The University of Chicago Press, 1985.
• Erkızan, Nur, Hatice. “İbn Rüşdcülük: Batı’daki Tarihsel ve Felsefi Gelişimi Üzerine”, Journal of Islamic Research. 21/2, 2010.
• Freely, John. Galileo’dan Önce Ortaçağ Avrupa’sında Modern Bilimin Doğuşu. Çev. Muhtesim Güvenç. İstanbul: Kolektif Kitap, 2004.
• Gilson, Etienne. Orta Çağ Felsefesinin Ruhu, Çev. Şamil Öçal. İstanbul: Açılım Kitap, 2003.
• Grant, Edward. God and Reason in the Middle Ages. Cambridge: Cambridge Univertsity Press, 2003.
• Grant, Edwart. Orta Çağda Fizik Bilimleri. Çev. Aykut Göker. Ankara: Verso Yayınları,1986.
• Karlıağa, Bekir. “İbn Rüşd”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt. 20. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Koyre, Alexandre. Bilim Tarihi Yazıları. Çev. Kurtuluş Dinçer. Ankara: Tübitak Yayınları, 2000.
• Lindberg, C. David. The Beginnings of Western Science. Chigago: The University of Chigago Press, 2007.
• Postan, Michael. “Why Was Science Backward in the Middle Ages?” in A Short History of Science: Origins and Results of the Scientific Revolution. London: Routledge and Kegan Paul, 1972.
• Rousseau, J. Jean. Emıle. Çev. Yaşar Avunç, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2013.
• Russell, Bertrand. Felsefe Tarihi Cilt 2. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
• Salğar, Ercan. “İlerleme Kavramı Üzerine Tarihsel Bir İnceleme”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), Sayı.19, 2015, 311-324.
• Salğar, Ercan. “Platon ve Doğa Bilimleri”, Tabula Rasa: Felsefe ve Teoloji, Sayı. 41, 2023, 45-56.
• Salğar, Ercan. Bilimsel Devrim. Genişletilmiş 2. Basım. Antalya: Otorite Yayınları, 2024.
• Voltaire, Felsefe Sözlüğü. Çev. Lütfi Ay. İstanbul: İnkılap Yayınları, 1943. White, D. Andrew. A History of the Warfare of Science with Theology in Christendom. Cambridge: Cambridge Univertsity Press, 2009.