Din ve Dijitalleşme: Sanal Din ve Dinî Topluluklar

Yıl 2025, Sayı: 44, 85 - 95, 29.06.2025

Servet Örnek , Kemaleddin Taş

Öz

İnsanlık tarihi boyunca belirli icatlar ve teknolojik gelişmeler toplumları birçok açıdan özellikle de sosyo-kültürel alanda önemli ölçüde etkilemiştir. Küresel ölçekte internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte toplumların da bu yenilikten farklı yönlerden etkilenmeleri kaçınılmaz olmuştur. İnterneti, hem kültürel hem iletişimsel anlamda insanlığı yakın yüzyılda en çok etkileyen faktörlerden biri olarak değerlendirmek mümkündür. Bu teknolojiyle birlikte çevrimiçi, çevrimdışı ve sanal gerçeklik gibi kavramlar toplumların hayatında beliren yeni olgular olarak ortaya çıkmıştır. Birçok kullanıcı, bu teknolojiyi sosyal alanlarını genişletmek veya sosyal hayata katılım için önemli bir araç olarak kullanabilmektedir. Bu bağlamda kullanıcısına bilgiye erişim konusunda daha hızlı ve kapsamlı erişim imkânları sunması, interneti bu çağın etkin ve aktif araçlarından biri haline getirmiştir. Zaman ve fiziki mekân sınırlılıklarını aşan özellikleriyle internet, kullanıcılarına kendileriyle aynı veya farklı inançlara sahip kişilerle iletişime geçme, dini tecrübelerini paylaşma, farklı kaynaklardan dini bilgiye erişme gibi imkânlar sunabilmektedir. Böylece insanlar, dini bilgi edinmenin yanı sıra sunulan interaktif özelliklerle bunu paylaşmakta ve tartışmaktadır. Aynı zamanda sanal bir ortamda din ve dini yaşantılarla ilgili farklı deneyimler kazanmaktadır. Bu çalışmada din, dini yaşantılar ve dini çalışmaların bu teknolojiden ne ölçüde etkilendiği veya yeni biçimler kazanıp kazanmadığına yönelik araştırma ve bulgulara yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

İnternet , Sosyal Etkileşim , Din , Sanal Ortam , Sanal Din

Kaynakça

• Alıcı, M. (2022). Metafizik Kutsallıktan Sanal Gerçekliğe: Dijital Din. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 253-278.
• Aydın, M. (1987). Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yay.
• Bellar, W., & Campbell, H. (2023). Digital Religion: The Basics. New York: Routledge.
• Bunt, G. (2018). Hashtag Islam: How Cyber-Islamic Environments Are Transforming Religious Authority. North Carolina: University of North Carolina Press.
• Campbell, H. (2003). Online Communities, Religious. K. Christensen, & D. Levinson içinde, Encyclopedia of Community: From the Village to the Virtual World (s. 1027-1028). California: Sage Publications.
• Campbell, H. (2013). The Rise of The Study of Digital Religion. H. A. Campbell içinde, Digital Religion Understanding Religious Practice in New Media Worlds (s. 1-22). London: Routledge.
• Campbell, H. A. (2010). When Religion Meets New Media. New York: Routledge.
• Cheong, P. (2013). Authority. H. Campbell içinde, Digital Religion Understanding Religious Practice in New Media Worlds (s. 71-87). London: Routledge.
• Dawson, L. (2004). Religion and the Quest for Virtual Community. D. Cowan, & L. Dawson içinde, Religion Online: Finding Faith on the Internet (s. 75-89). New York: Routledge.
• Diyanet Kursları. (2025, 03 06). Diyanet: https://dibbys.diyanet.gov.tr/EHYS/KurumDisi/AcilanKurslarListesi.aspx adresinden alınmıştır
• DiyanetDijital. (2025, 05 12). X: https://x.com/DiyanetDijital adresinden alınmıştır
• Diyanethaber. (2023, 10 13). Diyanethaber: https://www.diyanethaber.com.tr/uzaktan-kuran-i-kerim-ogretim-programi-basvurulari-basladi adresinden alınmıştır
• Dönmezer, S. (1998). Toplumbilim. İstanbul: Beta Yayınları.
• Echchaibi, N. (2013). Alt-Muslim Muslims and Modernity’s Discontents. H. A. Campbell içinde, Digital Religion Understanding Religious Practice in New Media Worlds (s. 191-196). London: Routledge.
• Geertz, C. (2000). The Interpretation of Cultures. New York: Basic Books, Inc.
• George, S. E. (2006). Religion and Technology in the 21st Century: Faith in the E-World, . London: Information Science Publishing .
• Grant, A. E., Sturgill, A., Chen, C. H., & Stout, D. (2019). Religion Online:How Digital Technology Is Changing. Santa Barbara, California: Praeger.
• Gürses, İ. (2019). Dini Tecrübenin Bilimsel Değeri. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 498-513.
• Haberli, M. (2014). Sanal Din-Tarihsel, Kuramsal ve Pratik Boyutlarıyla internet ve Din. İstanbul: Açılım Kitap.
• Haberli, M. (2019). Dijital Çağda Din ve Dindarlığın Dönüşümü. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 307-315.
• Helland, C. (2018). Online-religion/religion-online and virtual communitas. Religion and the internet; Volume 3: Research methods and theories in digital religion studies, 3-20.
• Mardin, Ş. (1992). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Namaz. (2024, 03 12). Diyanet: https://namaz.diyanet.gov.tr/namaz/#giris.html adresinden alınmıştır
• Okumuş, E. (2006). Toplumsal Değişme ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ozankaya, Ö. (1991). Toplumbilim. İstanbul: Cem Yay.
• Sencer, M. (1999). Dinin türk Toplumuna Etkileri. İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Tanrıverdi, H. (2018). Din-Kültür İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 595-601.
• Theology Online. (2025, 02 24). Theology Online: https://www.theologyonline.com/ adresinden alınmıştır
• Wach, J. (1999). Din Sosyolojisi. İstanbul: İfav Yay.